Giáo án Ngữ văn 7 Bài Đọc thêm: Côn Sơn ca, HDĐT: Buổi chiều đứng ở phủ Thiên trường trông ra mới nhất

HĐ CỦA THẦY VÀ TRÒ

NỘI DUNG KIẾN THỨC CẦN ĐẠT

HĐ1.Tìm hiểu văn bản"Côn Sơn ca"

- GV nêu yêu cầu đọc:Giọng nhẹ nhàng, thảng thơi,ung dung.

H: Theo dõi phần chú thích SGK và cho biết những nét tiêu biểu về cuộc đời của Nguyễn Trãi?

H: Em có biếtgì về sự nghiệp văn chương của Nguyễn Trãi? Hãy kể tênmộtvài tác phẩm mà em biết?

- Gọi hs giải nghĩa các từ khó

- GV giải nghĩa các từ khó: Đàn cầm, thông, nêm,râm

H: Đoạn trích được viết theo phương thức nào? thuộc thể loại nào?

H:Chỉ ra đặc điểm của thể loại đó?

H: Nêu chủ đề của đoạn trích?

- Bài thơ tả cảnh Côn Sơn đẹp, nên thơ qua đócho thấy 1 tâm hồn thanh cao, giao hoà với thiên nhiên của Nguyễn Trãi

H: Theo em, nên phân tích bài thơ theo bố cục nào?

H: Cảnh Côn Sơn được miêu tả qua những hình ảnh cụ thể nào? Bằng biện pháp nghthuật nào? T/dụng?

H: Qua những chi tiết trên, em có nhận xét gì về cảnh trí Côn Sơn?

H: Cho biết trong bài tác giả đã sử dụng đại từ nào? Sử dụng mấy lần? Đại từ đó chỉ ai?

H:Nhânvật “ta” đã làm gì ở Côn Sơn?

H. Các hoạt động đó đã vẽ nên một chân dung tâm hồn NTrãi ntn ở CSơn?

- GV. Trong bài Cảnh khuya, HCM viết: Tiếng suối trong như tiếng hát xa...

H. Cách mtả tiếng suối của NTrãi có gì giống và khác của Bác Hồ?

* Giống nhau: Cùng so sánh tiếng suối với tiếng đàn, tiếng hát – những âm thanh do con người tạo ra.

* Khác nhau:

- Tiếng hát vang lên từ miệng con người.

- Tiếng đàn được cất lên từ ngón tay hay miếng gẩy.

-> Cả hai đều là sản phẩm của tâm hồn thi sĩ, những tâm hồn có khả năng hoà nhập với thiên nhiên. Cả hai nhà thơ cùng nghe tiếng suối mà như nghe nhạc trời, như nghe đàn, nghe tiếng hát.

H: Em nghĩ gì về chữ “nhàn ” trong bài thơ?

H: Qua những điều đã tìm hiểu ở trên, hình ảnh ta” đbiệt là tâm hồn “ta” được thể hiện như thế nào?

H: Nêu ND- NT chính của bài ?

HĐ2.Tìm hiểu văn bản"Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra

- GV hướng dẫn HS theo các nội dung và KĐ- GV yêu cầu HS đọc: Chậm rãi, ung dung, thanh thản

Giải nghĩa từ mục đồng?

H: Bài thơ thuộc kiểu văn bản nào, viết theo thể nào?

H: Văn bản gồm mấy phần? nội dung?

H: Nêuchủ đề bài thơ?

- Cảnh tượng một vùng quê thanh bình, yên ấm, trầm lặng mà không đìu hiu

H: Hai câu thơ đầu mtả cảnh gì?

H. Cảnh ấy hiện lên qua những hình ảnh nào? Những hình ảnh ấy gợi không khí ntn về cảnh vật?

- Cảnh chiều buông man mác, buồn, chầm chậmtrong tâm tư vị vua trẻ tuổi, anh hùng như đã sớm hướng tâm linh cuả mình về thiên nhiên thuần phác và vĩnh hằng.

H: Hai câu 3, 4 tả cảnh gì? Cảnh ấy có những hình ảnh nào tiêu biểu?

H: Những hình ảnh ấy gợi cho em cảm nhận gì về con người và cảnh vật?

H: Qua đó em cảm nhận thấy bóng

dáng đất nước Đại Việt những năm cuối thế kỉ XIII ntn?

H:Cảm nhận của em về vua Trần Nhân Tông?

H:Nêu giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ ?

A. Bài ca Côn Sơn (Côn Sơn Ca).

I. Đọc và tìm hiểu chú thích:

1. Đọc:

2. Tìm hiểu chú thích.

a.Tác giả : Nguyễn Trãi (1380 - 1442)

Hiệu: ức Trai, con của Nguyễn Phi Khanh.

- Quê gốc: Chi Ngại – Chí Linh- Hải Dương -> sau: Nhị Khê- Thường Tín – Hà Tây.

- Ông là người toàn đức, toàn tài, có công lớn trong cuộc kháng chiến chống giặc Minh.

-Là người VN đầu tiên được công nhận:danh nhân văn hoá thế giới (1980)

- Cuộc đời: Gặp nhiều thăng trầm , oan ức.

- Là nhà văn lớn của dtộc.

- Các tác phẩm tiêu biểu: Bình Ngô đại cáo, Quốc âm thi tập, ức Trai thi tập, Quân trung từ mệnh tập...

b. Tác phẩm:

- Bài thơ Côn Sơn ca có nhiều khả năng được sáng tác trong thời gian ông bị chèn ép, đành phải cáo quan về sống ở Côn Sơn.

c.Từ khó:

Đàn cầm, thông, nêm,râm

II.Tìm hiểu văn bản:

1. Kiểu văn bản: biểu cảm:

- Thể loại:Thể thơ: lục bát (thể thơ dân tộc)

+ Một câu 6 chữ và 1 câu 8 chữ

+ Không hạn định số câu

+ Vần :

Chữ cuối câu 6 vần với chữ 6 câu 8.

Chữ cuối câu 8 vần với chữ cuối câu 8 cặp dưới.

Cứ hai câu thì đổi vần: Vần bằng

2. Bố cục: 2 phần

- Cảnh trí Côn Sơn

- Cuộc sống và tâm hồn NT ở Côn Sơn.

3. Hướng dẫn HS phân tích:

a. Cảnh trí Côn Sơn:

+ Suối chảy rì rầm - đàn cầm

+ Đá rêu phơi – chiếu êmNghệ

+ Thông – như nêmthuật ss

+ Trúc râm

-Nghệ thuật lấy động để tả tĩnh:

- Tiếng suối rì rầm -> sự tĩnh lặng, thanh bình

b. Cảnh sống và tâm hồn Nguyễn Trãi ở Côn Sơn:

- Đại từ “ta” - Có mặt 5 lần - Chỉ Nguyễn Trãi đang sống những ngày nhàn tả, ẩn dật ở Côn Sơn.

+ Ta nghe tiếng suối

+ Ta ngồi trên đá

+ Ta lên

+ Ta nằm

+ Ta ngâmthơ nhàn

=>Thời gian rỗi rãi một cách bất đắc dĩ. Với tâm hồn thi sĩ đây là dịp để thảnh thơi, thả hồn vào suối, vào thông, vào trúc nơi rừng cao bóng cả.

- Chữ “nhàn”: tâm trạng của NTrãi thực tế chỉ nhàn một nửa, thực chất ông vẫn luôn đau đáu một nỗi niềm muốn đem sức mình phò vua, giúp nước.

- Chữ “nhàn” mang tính tích cực, không hề bất lực, không buông xuôi mà vẫn tha thiết với đời.

Þ Hiện lên hình ảnh Nguyễn Trãi đang sống trong ung dung, nhàn tả, thả hồn mình vào cảnh trí Côn Sơn, ông giao hoà tuyệt đối với thiên nhiên.

Þ Thể hiện nhân cách thanh cao, phẩm chất thi sĩ, nghệ sĩ lớn của NTrãi.

4. Tổng kết: Ghi nhớ SGK

- Nội dung: Nhân cách thanh cao, tâm hồn nghệ sĩ của NT.

- Nghệ thuật:

+ Thể thơ lục bát, giọng điệu nhẹ nhàng.

+ So sánh, liên tưởng, lấy động gợi tĩnh

B. HDĐT: Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra (Thiên Trường vãn vọng - Trần Nhân Tông)

I.Đọc và tìm hiểu chú thích:

1. Đọc

2. Tìm hiểu chú thích.

- Mục đồng :

II. Tìm hiểu văn bản:

1. Kiểu VB: Biểu cảm:

- Thể loại: Thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật

- Thể loại: Thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật

2. Bố cục:

- Hai câu đầu: Cảnh buồn chiều ở phủ Thiên Trường.

- Hai câu cuối: Cảnh sắc và con người chan hoàở các làng quê VN.

3. HD phân tích:

a. Hai câu đầu: Tả cảnh buồn chiều ở phủ Thiên Trường.

- Người ngắmcảnh là 1 vị vua.

- Đạm tự yên: Làn sương bạc, bình đạm, nhẹ lâng lâng bao bọc, lan toả xung quanh.

– Bán vô bán hữu: cảnh vật nửa như có nửa như không trong bóng chiều.

-> Gợi không khí cảnh buổi chiều,êm đềm, man mác của cảnh quê.

b. Hai câu 3, 4: Cảnh sắc và con người chan hoà ở các làng quê VN:

+ Tiếng sáo của trẻ chăn trâu còn văng vẳng đâu đây.

+ Từng đôi cò trắng (bạch lộ) chớp cánh, bay liệng xuống đồng( phi hạ điền) kiếm ăn.

-> Cảnh sắc và con người chan hoà với nhau, tất cả đều dân dã, bình dị, quen thuộc, thanh bình, no ấm. Tình quê và hồn quê chan hoà, dào dạt.

-> Thấp thoáng và ấm áp chân thành tình cảm của người viết: ngắm cảnh chiều bình yên để suy tư, suy nghĩ-> tâm hồn cao quý.

-> Bóng dáng đất nước Đại Việt những năm cuối thế kỷ XIII: Đất nước thanh bình, nhân dân yên ổn.

=> Bài thơ phác hoạ nên cảnh chiều ở thôn quê đơn sơ nhưng vẫn đậmđà sắc quê, hồn quê. Điều đó chứng tỏ tác giả là một vị vua có địa vị tối cao nhưng vẫn có tâm hồn thanh cao, giản dị,gắn bó máu thịt với quê hương thôn dã - một điều không dễ gì có được.

4. Tổng kết:

Nội dung:

+ Cảnh chiều ở thôn quê yên bình.

+ Sự gắn bó máu thịt với quê hương dân dã và tâm hồn nghệ sĩ của mộtvị vua.

- Nghệ thuật: Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt, cô động. Sử dụng bút pháp chấm phản ánh

III. Luyện tập