Hình tượng nhân vật Bá Kiến trong truyện ngắn Chí Phèo 1
Ngô Tất Tố thành công với bức tranh hiện thực cùng khổ của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng còn Nam Cao lại khiến người ta nhớ khi viết về đề tài sự lưu manh của con người trong một thời đại tối tăm. Năm 1941, truyện ngắn Chí Phèo (lúc đầu có tên là Đôi lứa xứng đôi) ra đời là một lời cảnh tỉnh con người trước hiện thực tàn bạo của xã hội thực dân nửa phong kiến. Đó là một xã hội tàn nhẫn với lắm kẻ lưu manh, đểu giả và thâm sâu. Chúng sẵn sàng vùi dập hay hãm hại con người. Chúng cũng sẵn sàng tước đoạt ở người khác quyền sống, sự sống. Nhân vật Bá Kiến là một điển hình sâu sắc cho loại con người ấy.
Nếu nhân vật Nghị Quế nổi bậc ở cái tính ăn bẩn, keo kiệt và thô lỗ của hắn, nhân vật Nghị Hách đặc sắc ở cái nết dâm bậy, thì ở nhân vật Bá Kiến hội tụ đầy đủ mọi điều xấu xa, bỉ ổi ở trên đời. Có thể nói cái xằng bậy nào hắn ta cũng có. Hắn cũng có đủ bản lĩnh của một tên cáo già, gian hùng khét tiếng. Hắn chính là đại diện cao nhất của cái xã hội tàn bạo, bất nhân, cạn kiệt tình người. Đó là một xã hội "quần ngư tranh thực" đầy ghê tởm. Ở đó, kẻ mạnh hiếp kẻ yếu, từng người, từng người lũ lượt đánh mất bản chất lương thiện vốn có của mình chỉ vì miếng ăn.
Bá Kiến là một nhân vật phản diện điển hình. Qua nhân vật Bá Kiến, mọi điều dơ bẩn của cái xã hội thối nát ấy được phơi bày rõ ràng, chân thực, sinh động và đầy xót xa.
Có thể nói, cái trí xảo và gian tham của Bá Kiến cũng có dòng có dõi. Hắn xuất thân trong một gia đình đã từng bốn đời làm Lí trưởng. Bản thân hắn làm Lí trưởng rồi Chánh tổng. Cái xuất thân dòng dõi ấy, khiến Bá Kiến kế thừa mọi mánh khóe ở đời. Bằng đủ mọi mưu mô và thủ đoạn khôn khéo, hắn đã lần lượt leo lên đỉnh cao danh vọng. Từ tiên chỉ làng Vũ Đại hắn leo lên làm Bá hộ rồi Chánh hội kỳ hào, Huyện hào. Đến cả cái danh Bắc Kì nhân dân đại biểu hắn cũng chiếm lấy. Hắn khét tiếng đến cả trong hàng huyện. Đâu chỉ có dân lành mới sợ cái uy của cụ Bá, mà cả bọn lưu manh lẫn cường cào đối đối nghịch cũng dè chừng và kiên nể hắn ta lắm. Ở làng Vũ Đại, Bá Kiến quyền uy chẳng khác gì một tên chúa đất.
Tuy không chú ý tô đậm nhân vật này nhưng Bá Kiến lại rất nổi bậc trong tác phẩm. Bằng một vài sự miêu tả của Nam Cao cũng đủ làm nhân vật này in đậm trong trí nhớ người đọc. Bá Kiến tuy là một nhân vật loại hình nhưng với những nét độc đáo, khiến nhân vật này rất ấn tượng, không thể nào quên.
Trước hết, Bá Kiến là loại cường hào cáo già lọc lõi. Tên "chúa đất" nào chẳng tham lam, gian manh chuyên đi đè đầu cưỡi cổ nông dân. Nhưng tham lam kiểu Bá Kiến là một loại hiếm thấy.
Sự gian manh sừng sỏ của Bá Kiến thể hiện sâu sắc trong cách hắn trị người và cách hắn đã đẩy Chí Phèo, một anh nông dân hiền lành như cục đất vào tù và khuất phục Chí Phèo sau khi hắn ra khỏi tù.
Nhà văn để cho Bá Kiến xuất hiện đầu tiên trước độc giả đúng lúc Chí Phèo say rượu, đến cổng nhà hắn để rạch mặt, kêu làng, ăn vạ. Vừa trông thấy Chí Phèo nằm trước cửa, không nhúc nhích như thể gần chất, Bá Kiến hiểu ngay cơ sự. Hắn thừa biết ý định của Chí Phèo khi gây ra hành động này. Với sự từng trải của một tên cáo già gian hùng, Bá Kiến biết rõ tác hại của đám đông nhốn nháo này. Với địa vị là Bá hộ, quyền uy thét ra lửa, không thể để Chí Phèo làm cho mất mặt. Bá Kiến đã mau chóng tìm được cách đối phó hữu hiệu.
Trước hết, hắn xua đám đông ra về. Hắn biết rõ sự ồn ào của đám đông càng làm cho con thú kia thêm hung hăng. Chí Phèo cũng mượn đám đông để gây khó cho hắn. Bá Kiến ra lời quát tháo mọi người chẳng qua là kế trì hoãn, kéo dài thời gian để Chí Phèo vơi bớt cơn say rượu. Đối với hắn, cái loại ngang bướng như Chí Phèo đâu phải là chưa từng gặp. Hắn có nhiều kinh nghiệm trừng trị loại "đầu bò" như Chí lắm rồi.
Mặt khác, trước đám đông, hắn không thể nói lời nhũn nhặn để dụ dỗ Chí Phèo được. Muốn dụ dỗ, ắt phải nhún nhường. Đường đường là một cụ bá hét ra lửa mà để đám dân đen chứng kiến cảnh ngọt nhạt với một thằng cùng đinh, thì còn ra cái thể thống gì?
Với người nhà, hắn quát lấy lệ, đuổi họ vào nhà. Với người làng, hắn vạch rõ phận sự không liên quan để khiến họ về nhà: "cả các ông, các bà nữa, về đi thôi chứ! Có gì mà xúm lại thế này?". Dù rất hả hê và muốn biết chuyện gì sẽ xảy ra nhưng họ cũng lảng dần đi vì nể sợ cái uy của cụ Bá.
Đến khi "chỉ còn trơ lại Chí Phèo", thì cái tài phỉnh dụ của Bá Kiến mới bộc lộ hết ra. Trước hết, cụ bắt đầu giở giọng đường mật, nịnh nọt, dỗ dành Chí Phèo. Lão nhún nhường gọi Chí bằng anh rồi vồn vã mời Chí vào nhà uống nước.
Sự xuống nước của lão già ranh ma ấy khiến cho cơn hung hăng của Chí phèo vơi đi cả nửa. Chí cũng ngạc nhiên lắm nhưng để xem chuyện gì đang xảy ra, Chí đã nghe theo lão. Bá Kiến đã chiến thắng ngay ở bước đầu tiên. Chỉ cần Chí Phèo ngheo theo lão việc này, thì tất sẽ nghe theo việc khác nữa.
Không để Chí Phèo kịp nhận ra trò bịp ấy, lão lập tức tiến một bước thâm độc khác. Lão nhận mình có họ có hàng với Chí Phèo. Dĩ nhiên, Chí Phèo chẳng biết thật giả thế nào. Nhưng cũng thấy được đối đãi, trong lòng không giận nữa.
Chỉ cần Chí Phèo ngồi lên ghế là Bá Kiến biết mình đã thắng. Để hoàn toàn khuất phục con quỷ ấy, Bá Kiến hô người giết gà, mua rượu thết đãi Chí Phèo như đối đãi với hàng thượng khách. Chí Phèo nhận rượu nghĩa là chấp nhận cái "tấm lòng" của Bá Kiến, nghĩa là không gây sự nữa. Cuối bữa rượu, Bá Kiến còn biếu Chí Phèo mấy đồng bạc để ru lòng gã lang thang này.
Bá Kiến như đi vào suy nghĩ của người khác, thấu hiểu mọi điều và dự đoán chính xác mọi hành động. Cái lão già "khôn róc đời" ấy quả thật rất đáng sợ.
Đặc biệt, Nam Cao đã để cho nhân vật Bá Kiến độc thoại nội tâm nhằm phơi bày những ý nghĩ tỉnh táo nhưng nham hiểm của hắn. Đó là những phương châm, thủ đoạn thống trị người nông dân rất khôn ngoan và hiệu quả mà Bá Kiến đã đúc rút từ bốn đời làm tổng lý.
Với những kẻ lì lợm như Chí Phèo trị không được thì lão dùng. Cái kế của lão đó là "dùng những thằng đầu bò để trị những thằng đầu bò". Kế sách ấy không những thâm độc, nham hiểm mà còn rất côn đồ. Với lão, sự đời không nên cố chấp. Không ăn được thì buông bỏ, hà tất cố đấm ăn xôi để mang họa vào thân. Lão luôn tâm niệm "bám thằng có tóc chứ không bám thằng trọc đầu". Với triết lý "thứ nhất sợ kẻ anh hùng, thứ hai sợ kẻ cố cùng liều thân", "mềm nắn rắn buông" hết sức mềm dẻo, uyển chuyển và hợp lý
Nhờ "biết mềm, biết cứng, biết thu dụng những thằng bạt mạng không sợ chết và không sợ đi tù" rất được việc trong chuyện đến "tác hại bất cứ anh nào không nghe mình". Bá Kiến đã tập hợp được một phe cánh, bè đảng xung quanh mình. Thế lực và sức mạnh không ngừng được tăng cường, lấn át tất cả, làm cho bọn cường hào đối địch trong làng phải nể sợ, kiêng dè.
Sự gian xảo của hắn được phơi bày trọn vẹn trong âm mưu hại người. Nếu ghét kẻ nào, lão ngấm ngầm đẩy người ta xuống sông, đưa vào chốn tù tội hoặc khốn cùng. Nhưng rồi lão lại dắt tay họ lên để họ phải cảm ơn. Lão sẵn sàng dùng mọi cách để đòi được số tiền cần lấy, để rồi ném trả với luận điệu thương hại giả dối vì thương kẻ bần hàn cùng túng quá. Hắn diễn kịch cứ như thật. Vì thế mà nhận cho ra bộ mặt thật của tên cáo già Bá Kiến không phải là điều dễ dàng.
Tất cả những thói lưu manh, côn đồ, đểu giả ấy được rèn luyện chỉ để bóc lột người khác mà thôi. Bá Kiến nổi tiếng hơn ở cái danh "già đời trong nghề đục khoét". Để vơ vét được nhiều tiền của, lão đã vận dụng hết các ngón nghề điêu luyện, không trừ ngón nào. Với người nông dân hiền lành nhưng khốn khó, lão tha hồ bóp nặn trong những vụ thu thuế. Không cách này thì cách khác, người nông dân phải cật lực nộp đủ tiền thuế. Không có thì lão cho vay. Mà vay thì phải trả gấp năm gấp mười.
Đối với "những thằng bạt mạng" hắn không ngừng thu nạp để giúp hắn dùng trong việc đòi nợ hay gây thanh thế cho hắn. Hắn luôn dùng đúng, người đúng việc. Bởi thế mà, không có cái nợ nào hắn không đòi được, không có kẻ thù nào mà hắn không làm cho điêu đứng, tán gia bại sản. Chí phèo đối với hắn như một con tốt thí mạng. Bằng tiền, hắn mua chuộc cả con người Chí. Hắn biến thù thành bạn. Những người bạn "đặc biệt" của hắn sớm hôm quanh quẩn quanh làng, hễ có việc là hắn sai bảo.
Nam Cao cũng đã vạch rõ nhân cách bỉ ổi, đê tiện của lão cáo già vô sỉ ấy. Bá Kiến không chỉ mưu mô mà còn là một lão già mất nết, dâm đãng và đồi bại. Chuyện lão có bốn năm bà vợ thì cũng thường tình. Nhưng ở tuổi ngoài sáu mươi mà hắn còn ghen bóng, ghen gió. Nỗi hậm hực của lão đối với "những thằng trai trẻ" đã khiến hắn nhẫn tâm đẩy bao con người vô tội vào tù ra tội. Chính hắn lại là người rất háo sắc và thích chơi bời, trác táng, sa đọa và hư hỏng hơn ai hết. Hắn bí mật đi lại với vợ Binh Chức. Câu chuyện ăn chơi của lão ở trên tỉnh thì ai cũng biết.
Đặc tả nhân vật Bá Kiến là một trong những thành công nghệ thuật của Nam Cao trong truyện ngắn Chí Phèo. Những loại cường hào như Bá Kiến trong xã hội là không hiếm. Sức mạnh đích thực nằm ở cái cách Nam Cao miêu tả, vừa rõ ràng vừa khinh bỉ tột độ. Cộng với lớp từ ngữ phong phú, chân thực giống như một chất tẩy rửa từng bước lột trần bộ mặt xấu xa, đê tiện, bỉ ổi và dâm ô của Bá Kiến.
Nhân vật Bá Kiến vừa mang bản chất chung của giai cấp địa chủ cường hào, vừa có những nét riêng biệt sinh động không giống bất kỳ một tên địa chủ nào khác trong văn học. Điều đó giải thích vì sao hắn luôn được chúng ta nhắc đến khi cần ám chỉ một kẻ có quyền lực, gian hùng và nham hiểm. Hắn là cái nguyên nhân không chỉ dẫn đến cái bi kịch thảm khốc của cuộc đời Chí Phèo mà còn của biết bao con người lương thiện khác.
Người đọc hả hê khi nhìn thấy Bá Kiến nằm giãy chết trong vũng máu. Nhưng người đọc cũng lập tức lo âu và suy nghĩ. Bá Kiến này chết nhưng trong xã hội vẫn còn có biết bao Bá Kiến khác. Những kẻ đối địch bấy lâu của cá kiến chờ đợi cái chết của lão mà nhảy lên tiếp tục đè đầu, cưỡi cổ người nông dân. Kiếp sống lầm than không bao giờ dứt.
Tác phẩm Chí Phèo mang giá trị nhân đạo sâu sắc, thể hiện tấm lòng yêu thương trân trọng của Nam Cao đối với những người khốn khổ; đồng thời là lời kết tội đanh thép xã hội thực dân - phong kiến đẩy con người vào bi kịch cùng cực, bế tắc, tuyệt vọng. Nhân vật Bá Kiến quả là một thành công ngoài dự định của nhà văn. Cách miêu tả nhân vật phản diện, cách điển hình hóa nhân vật, khác sâu đời sống nội tâm có lẽ Nam Cao là nhà văn thành công nhất.
Bên cạnh Suy nghĩ về hình tượng nhân vật Bá Kiến trong truyện ngắn Chí Phèo các em cần tìm hiểu thêm những nội dung khác như Phân tích diễn biến tâm trạng nhân vật Chí Phèo từ buổi sáng sau khi gặp Thị Nở đến khi kết thúc cuộc đời để thấy rõ bi kịch của nhân vật này hay phần Phân tích nhân vật Chí Phèo để làm nổi bật bi kịch bị cự tuyệt quyền làm người trong truyện ngắn cùng tên của Nam Cao. nhằm củng cố kiến thức của mình.
Hình tượng nhân vật Bá Kiến trong truyện ngắn Chí Phèo 2
Bá Kiến là một trong số những nhân vật điển hình xuất sắc, được xây dựng đặc biệt thành công của văn học hiện thực nói chung và của Nam Cao nói riêng.
Trong tiểu thuyết Tắt đèn, khi xây dựng thành nhân vật địa chủ nghị Quế keo kiệt, thô lỗ, Ngô Tất Tô đã mô tả khá rõ gia cảnh, rồi đến những hành động và cử chỉ của hắn. Nhưng đối với bá Kiến, Nam Cao không hề tá diện mạo, chỉ nói đến giọng nói ngọt nhạt, tiếng quát rất sang và cái cười Tào Tháo mà y tự phụ hơn đời. Bằng vài chi tiết, nhà văn đã tạo cho bá Kiến những nét độc đáo, khiến người đọc khó quên. Tuy vậy, nhân vật này trở thành sống động chủ yếu do năng lực miêu tả nội tâm sắc sảo của tác giả.
Nhà văn để cho bá Kiến xuất hiện lần đầu trước độc giả đúng lúc Chí Phèo say rượu, đến cổng nhà hắn rạch mặt ăn vạ. Cảnh tượng thật hỗn loạn, huyên náo. Thoáng nhìn qua, bá Kiến đã hiểu cơ sự, hắn nhanh chóng tìm ra được kế sách thích hợp nhất để đối phó. Với sự từng trải, bá Kiên biết rất rõ tác hại của đám đông đang tụ tập kia. Bố con bá Kiến thêm mất mặt, nếu để dân làng chứng kiến hành động thô lỗ của Chí. Cụ bá cũng thừa biết tâm lý của những thằng đầu bò như Chí Phèo: đám đông kia chính là hậu thuẫn, kích thích để nó hung hăng hơn. Cũng cần phải có thời gian để Chí Phèo tỉnh rượu, đỡ táo tợn. Vả lại, nếu còn đám đông, bá Kiến khó có thể diễn thành công mánh khóe mua chuộc, dụ dỗ. Muốn dụ dỗ ắt phải nhún nhường. Đường đường là một cụ bá hét ra lửa mà để đám dân đen chứng kiến cảnh phải ngọt nhạt với thằng cùng đinh thì còn ra thể thống gì? Bởi vậy, việc đầu tiên bá Kiến tìm cách giải tán đám đông. Trước hết, hắn quát mấy bà vợ và đuổi vào nhà. Những người đến xem không thể không hiểu đây là cụ đuổi khéo mình. Tiếp theo, quay sang bọn người làng, dịu giọng hơn một chút, y bảo: "Cả các ông, các bà nữa, về đi thôi chứ! Có gì mà xúm lại như thế này?". Đến đây tất nhiên không ai nói gì, họ lảng dần đi. Cho dù có tò mò, muốn biết sự tình, nhưng họ vẫn nể, vẫn sợ cụ bá. Vả lại, ngay vợ cụ cũng phải vào nhà rồi... Đến khi chỉ còn trơ lại Chí Phèo, cụ bắt đầu giở giọng đường mật, gọi đầy tớ cũ của mình - nay đã bị biến thành con vật gớm ghiếc - bằng anh, vồn vã mời Chí vào nhà uống nước. Chưa đủ, cụ tiên chỉ làng Vũ Đại còn nhận có họ hàng với anh cùng đinh khốn khổ này, rồi giết gà, mua rượu cho hắn uống, rồi còn đãi thêm đồng bạc để về uống thuốc.
Cách cư xử ấy, chứng tỏ cụ bá lõi đời đã đi guốc vào bụng dạ Chí Phèo lúc này: vừa ưa phỉnh nịnh, vừa hám cái lợi trước mắt. Rốt cuộc, cụ bá khôn róc đời chuyển bại thành thắng, đạt được cả hai mục đích: vừa tạm dập tắt ngọn lửa hờn căm trong con người Chí, vừa chuẩn bị biến Chí thành tay sai lợi hại. Như vậy, chỉ qua một tình huống, một pha rạch mặt ăn vạ của Chí Phèo, cái xảo quyệt, lọc lõi của tên cường hào bá Kiến được thể hiện một cách sinh động và đầy ấn tượng.
Già đời đục khoét, đè đầu cưỡi cổ nông dân, bá Kiến đã rút được nhiều kinh nghiệm phong phú, trong cái nghề Làm việc quan. Phải biết thế nào là mềm nắn, rắn buông. Hãy ngấm ngầm đẩy người ta xuống sông, nhưng rồi lại dắt nó lên để nó đền ơn. Hãy đập bàn, đập ghế, đòi cho được năm đồng, nhưng được rồi thì lại vứt trả lại năm hào "vì thương anh túng quá". Nhiều khi trị không được thì bá Kiến lại dùng, vì cũng phải có những thằng đầu bò chứ? Không có những thằng đầu bò lấy đâu ai trị những thằng đầu bò?
Cái nham hiểm ghê người của nhân vật này còn ở chỗ tìm cách làm cho lũ đàn em, hoặc đám dân làng sinh chuyện, tức là chém giết, đốt phá lẫn nhau để hắn có dịp mà ăn!
Bên cạnh việc khắc họa sinh động bản chất xảo quyệt, gian hùng của bá Kiến, Nam Cao không quên vạch trần nhân cách bỉ ổi của tiên chỉ làng Vũ Đại trong những
mối quan hệ kín đáo. Khi cần đặc tả sự đê tiện và thói dâm ô vô độ của tên cường hào này, nhà văn đã bỏ qua nhiều chi tiết rất cụ thể và phong phú của nguyên mẫu lý Bính ở làng Đại Hoàng quê ông. Ngay cái việc gỡ gạc của cụ lý đối với người đàn bà vắng chồng, lại có tiền, lẫn máu ghen tuông của hắn cũng chỉ được lướt qua. Tác giả chỉ đề mấy dòng tả ý nghĩ của cụ bá về người vợ thứ tư trẻ đẹp ngồn ngộn sức sống (Nhìn thì thích nhưng mà tưng tức lạ. Khác gì nhai miếng thịt bò lựt sựt khi rụng gần hết răng). Chỉ một vài chi tiết, nhưng nhờ sự chọn lọc, nên vẫn đủ sức khắc sâu trong người đọc về một nhân cách thảm hại.
Như vậy, bá Kiến vừa mang bản chất chung của giai cấp địa chủ cường hào, vừa có những nét riêng sinh động, không giống bất cứ một nhân vật địa chủ nào trong văn học đương thời. Điều đó giải thích vì sao hắn luôn được chúng ta nhắc đến, khi cần ám chỉ một kẻ có quyền, có chức, nham hiểm và gian hùng. Nhân vật này ghi nhận trình độ xây dựng nhân vật điển hình bậc thầy của Nam Cao.
Hình tượng nhân vật Bá Kiến trong truyện ngắn Chí Phèo 3
Nhà văn Nam Cao có phần đã dựa vào những người thật việc thật ở quê hương mình để xây dựng truyện ngắn Chí Phèo. Đại diện cho giai cấp thống trị ở làng Vũ Đại chính là Bá Kiến. Qua nhân vật này, bộ mặt xấu xa tàn bạo của bọn cường hào, địa chủ bị phơi bày rất rõ nét.
Không giống một số nhân vật địa chủ trong những tác phẩm khác của Nam Cao, ở Chí Phèo, Bá Kiến hiện lên với tư cách là một nhân vật điển hình hoàn chỉnh. Khi xây dựng nhân vật địa chủ nghị Quế keo kiệt, thô lỗ; Ngô Tất Tố đã miêu tả khá tỉ mỉ gia cảnh, rồi kể đến những hành động và ngôn ngữ của hắn trong Tắt đèn. Nhưng đối với Bá Kiến, nhà văn Nam Cao không hề tả diện mạo, chỉ nói đến tiếng quát "rất sang" và "cái cười Tào Tháo" mà y vẫn tự phụ hơn đời. Chỉ đơn sơ vài chi tiết nhưng ông đã tạo cho Bá Kiến một bề ngoài khá độc đáo, khiến người đọc khó quên. Tuy vậy, nhân vật này trở thành sống động cơ bản còn do tài miêu tả nội tâm sắc sảo, chân thật của tác giả.
Nam Cao để cho Bá Kiến xuất hiện lần đầu tiên trước độc giả đúng lúc Chí Phèo say rượu, đến cổng nhà hắn rạch mặt, kêu làng ăn vạ. Cảnh tượng thật huyên náo, hỗn loạn. Vừa thấy Chí Phèo "nằm dài, không nhúc nhích rên khẽ như gần chết", "thoáng nhìn qua", lão "đã hiểu cơ sự"; lão nhanh chóng tìm ra được kế sách thích hợp nhất để ứng phó. Với sự từng trải, lão biết rõ tác hại của đám đông này. Bố con lão thêm mất mặt, nếu để dân làng chứng kiến hành động thô tục của Chí Phèo. Lão cũng thừa biết tâm lý của thằng "đầu bò", đám đông kia chính là hậu thuẫn kích thích để nó hung hăng hơn. Và, cũng cần phải có ít nhiều thời gian để Chí Phèo giã rượu, đỡ táo tợn. Vả lại, trước đám đông người, Bá Kiến khó có thể diễn thành công mánh khóe, mua chuộc, dụ dỗ. Muốn dụ dỗ, ắt phải nhún nhường. Đường đường là một cụ Bá hét ra lửa, mà để đám dân đen chứng kiến cảnh phải ngọt nhạt với một thằng cùng đinh thì còn ra thể thống gì? Bởi vậy, việc đầu tiên, Bá Kiến tìm cách giải tán đám đông. Trước hết, lão "quát mấy bà vợ", và đuổi họ vào nhà. Chắc những người "tuôn đến xem" nghe tiếng quát "rất sang" này đủ hiểu: cụ Bá muốn đuổi khéo mình. Tiếp theo "quay sang bọn người làng", Bá Kiến dịu giọng hơn một chút "cả các ông các bà nữa, về đi thôi chứ! Có gì mà xúm lại thế này?". Đến đây, tất nhiên, "không ai nói gì, người ta lảng dần di". Cho dù vừa tò mò, vừa hả hê, nhưng họ vẫn nể, vẫn sợ cụ Bá. Vả lại, ngay vợ của cụ cũng phải giở giọng đường mật, gọi đầy tớ cũ của mình, nay như đã biến thành con vật gớm ghiếc bằng "anh", vồn vã mời Chí Phèo "vào nhà uống nước". Chưa đủ, cụ "tiên chí làng Vũ Đại", "khét tiếng trong hàng huyện", còn nhận có họ hàng với anh cùng đinh này "rồi giết gà mua rượu cho hắn uống, xong lại đãi thêm đồng bạc để về uống thuốc..". Chỉ cần Chí Phèo ngồi lên, Bá Kiến biết là đã thắng. Tuy vậy, cụ vẫn quát mắng lí Cường, sau khi đã "đưa mắt nháy con một cái".
Với cách cư xử của lão, chứng tỏ bá Kiến đã đi guốc vào bụng dạ Chí Phèo lúc này: ưa phỉnh nịnh, ham cái lợi trước mắt... Rốt cuộc, Bá Kiến "khôn róc đời" đã đạt được cả hai mục đích: vừa tạm dập tắt ngọn lửa hờn căm trong con người Chí Phèo, vừa chuẩn bị biến Chí Phèo thành tay sai lợi hại. Trong mọi tình huống tên cường hào này đều hiện rõ cái bản chất xảo quyệt lọc lõi , nó được thể hiện một cách rất sinh động. Già đời đục khoét, đè đầu cưỡi cổ nông dân, cụ Bá đã đúc rút được nhiều kinh nghiệm phong phú, trong "cái nghề làm việc quan". Phải biết "thế nào là mềm nắn rắn buông". Hãy ngấm ngầm đẩy người ta xuống sông, nhưng rồi lại dắt nó lên để nó đền ơn. Hãy đập bàn đập ghế đòi cho được năm đồng, nhưng được rồi thì vứt trả lại năm hào, "vì thương anh túng quá!". Cụ có không ít thủ đoạn thâm hiểm "trị không được thì cụ dùng". "Cụ nghĩ bụng: cũng phải có những thằng đầu bò chứ? Không có những thằng đầu bò. thì lấy ai trị những thằng đầu bò?". Cái nham hiểm ghê tởm của nhân vật này là ở chỗ tìm cách cho lũ đàn em, hoặc đám dân làng "sinh chuyện"- tức là đốt phá, chém giết lẫn nhau, để lão "có dịp mà ăn!"
Bá Kiến đã vận dụng triệt để những kinh nghiệm đó để biến Chí Phèo - một thanh niên chất phác, tự trọng và khỏe mạnh thành "con quỷ dữ làng Vũ Đại", sẵn sàng theo lệnh hắn để đi đâm chém, rồi phải kết liễu cuộc đời mình một cách thảm khốc. Rõ ràng, bi kịch của Chí Phèo đã góp phần quan trọng hoàn thiện chân dung gian hùng của Bá Kiến.
Bên cạnh việc khắc họa sinh động sâu sắc bản chất lọc lõi, xảo quyệt. Nhà văn Nam Cao đã vạch trần nhân cách bỉ ổi của "tiên chỉ làng Vũ Đại" trong những mối quan hệ kín đáo. Và tác giả tài năng là ở chỗ: khi cần đặc tả sự lợi dụng đê tiện và thói dâm ô vô độ của tên cường hào này, ông đã bỏ qua nhiều chi tiết rất phong phú, rất cụ thể và sinh động của nguyên mẫu. Lí Bính ở làng Đại Hoàng. Ngay cái việc gỡ gạc của cụ lí đối với người đàn bà vắng chồng và có tiền, lẫn máu ghen tuông của hắn cũng chỉ được lướt qua. Tác giả để có mấy dòng tả ý nghĩ cụ Bá về người vợ trẻ và đẹp... nhưng vẫn đủ sức khắc sâu trong người đọc một nhân cách bỉ ổi và thảm hại.
Như vậy, Bá Kiến vừa mang bản chất chung của giai cấp địa chủ cường hào, vừa có những nét riêng biệt sinh động không giống bất kì một tên địa chủ nào trong văn học. Điều đó giải thích vì sao hắn luôn được chúng ta nhắc đến, khi cần ám chỉ một kẻ có quyền lực, gian hùng và nham hiểm.
Bằng nhân vật Bá Kiến, nhà văn Nam Cao đã ghi nhận những thành công mới mẻ trong việc xây dựng nhân vật. Điều này chứng tỏ sự tiến bộ đáng kể của ông nói riêng, phương pháp sáng tác hiện thực ở giai đoạn 1939 - 1945 nói chung.
Bài văn phân tích Bá Kiến được đánh giá cao 4
Trong mỗi truyện ngắn thông thường đều có hai giới tuyến nhân vật rõ ràng. Nếu như Chí Phèo trong tác phẩm cùng tên của Nam Cao là nhân vật chính diện tiêu biểu cho những người nông dân nghèo khổ bị áp bức bất công, bị đẩy đến mức đường cùng thì Bá Kiến - nhân vật phản diện đại diện cho bọn địa chủ phong kiến độc ác, tàn bạo và nham hiểm. Nam Cao khắc họa thành công nhân vật Bá Kiến chỉ với vài nét đặc tả đã cho thấy bộ mặt xấu xa của hắn.
Nếu ai đã từng đọc tác phẩm “Tắt đèn” của Ngô Tất Tố ắt hẳn không thể quên tên Nghị Quế hách dịch, xảo trá lừa lọc mà nhà văn thể hiện qua chi tiết chị Dậu đem cái Tí và đàn chó bán cho hắn. Khác với Ngô Tất Tố chỉ miêu tả Nghị Quế về dáng điệu, tiếng nói và tài sản thì Nam Cao khắc họa Bá Kiến hiện lên với tư cách là một nhân vật điển hình hoàn chỉnh khi đi sâu vào suy nghĩ, nội tâm của hắn.
Bá Kiến là một tên cáo già tiêu biểu cho bọn địa chủ cường hào ở làng xã của đồng bằng Bắc Bộ Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám. Hắn xuất thân trong một gia đình bốn đời làm lí trưởng nay bản thân hắn là chánh tổng - chức vụ cao nhất của đơn vị hành chính cấp huyện. Nam Cao để cho nhân vật xuất hiện với “tiếng cười giòn giã lắm” - tiếng cười Tào Tháo và tiếng quát “rất sang” cho thấy uy quyền của vị chánh tổng.
Cụ Bá khét tiếng là một người hách dịch, nham hiểm và độc ác dùng nhiều thủ đoạn để buộc người khác phải cắm đất cắm nhà, xúi giục bọn lưu manh đến ức hiếp dân nghèo. Đáng lẽ thân làm quan phụ mẫu người mang sứ mệnh chăm lo cho đời sống nhân dân thì nay lại vơ vét tiền của, chèn ép dân đen.
Bá Kiến còn là một người biết xử lí khôn khéo được minh chứng qua cách hắn đối xử với Chí Phèo trong cơn say. Khi mọi người trong nhà ngoài ngõ đang xúm nhau lại để chứng kiến sự việc Chí rạch mặt ăn vạ sau cuộc ẩu đả với lí Cường. Việc làm trước tiên của cụ “tiên chỉ làng Vũ Đại” là quát mấy “bà vợ đang xưng xỉa chực tâng công với chồng” rồi đến bọn người làng ông dịu giọng “Cả các ông các bà nữa về đi thôi chứ! Có gì mà xúm lại thế này?” chỉ bằng từng đó lời mà “Không ai nói gì, người ta lảng dần đi”. Những người nông dân hiền lành ấy phần vì nể, vì sợ, vì lo cho sự yên ổn của mình mà không dám lôi thôi, thấy cụ là kính cẩn “lạy cụ”, “bẩm cụ” bấy giờ bốn bà vợ của cụ lớn cũng đã phải vào thì họ cớ sao còn dám ở lại, điều đó cho thấy uy quyền uy thế của Bá Kiến ở làng Vũ Đại. Hắn khéo léo ứng biến khi thấy “Chí Phèo bỗng nằm dài, không nhúc nhích, rên khẽ như gần chết” thì đã hiểu cơ sự bởi kinh nghiệm của bấy nhiêu năm làm quan. Hắn gọi một kẻ lưu manh bằng “anh” với cái giọng nhún nhường và thân mật “Anh Chí ơi! Sao anh lại làm ra thế?” rồi từ từ đỡ Chí vào nhà dùng lời lẽ đường mật để xoa dịu đi cơn bực tức, để con quỷ dữ được yên phận trong anh. Chí đứng lên để hắn rìu vào nhà hắn biết mình đã thắng. Chẳng biết có họ hàng như thế nào với lí Cường theo như lời hắn nói nhưng cũng làm Chí thấy lòng nguôi nguôi kể từ đó mà bị Bá Kiến mua chuộc.
Một tên quan lại hết sức thâm hiểm biết “mềm nắn rắn buông”, xử nhũn với kẻ thù biến kẻ thù thành tay sai đắc lực để trừ khử đối thủ của mình. Bá Kiến là một kẻ khôn róc ở đời “Thứ nhất sợ kẻ anh hùng, thứ hai sợ kẻ cố cùng liều thân” hắn không dại gì mà đối đầu với kẻ liều lĩnh hành nghề rạch mặt ăn vạ bởi “Trị không lợi thì dùng”, hắn mua chuộc và lợi dụng Chí Phèo để anh ta đi đòi nợ Đội Tảo - một tay vai vế trong làng, kẻ địch đối đầu với hắn. Cụ luôn nghĩ bụng cũng phải có những thằng đầu bò để trị những thằng đầu bò. Tôn chỉ của hắn là “Ngấm ngầm đẩy người ta xuống sông, nhưng rồi dắt nó lên để nó đền ơn. Hãy đập bàn đập ghế đòi được năm đồng, nhưng được rồi thì vất trả lại năm hào vì “thương anh túng quá”. Chỉ một vài chi tiết đi sâu vào nội tâm nhân vật Nam Cao đã lột tả được tâm hồn đen tối, đầy thủ đoạn tàn ác, xảo quyệt và thâm độc của hắn.
Không chỉ vậy trong tác phẩm “Chí Phèo” nhà văn còn bóc trần bộ mặt xấu xa của Bá Kiến qua mối quan hệ đen tối trước đây của hắn với Năm Thọ, Binh Chức. Một kẻ háo sắc, dâm ô có những bốn bà vợ mà còn không buông tha cho người đà bà hai con - vợ anh Chức, không chỉ cướp vợ mà còn cướp luôn cả tiền anh ta đi lính chắt bóp gửi về nuôi vợ con. Một ông chồng hay ghen tuông chính vì ghen với Chí Phèo khi được bà ba hay bắt hắn bóp chân, xoa bụng, đấm lưng mà năm ấy Bá Kiến là kẻ đã đẩy Chí Phèo-một anh canh điền chất phác hiền lành vào ngồi tù để rồi chế độ nhà tù thực dân phong kiến tàn ác đã khiến anh trở thành một kẻ lưu manh, tha hóa mất hết nhân hình lẫn nhân tính với nhân cách méo mó. Con người ấy bị Chí Phèo cầm dao đâm chết là một kết thúc thỏa đáng cho những việc làm độc ác của hắn. Cái chết ấy cảnh báo cho xã hội nếu không thay đổi và tiến bộ thì không biết còn bao nhiêu tên như Năm Thọ, Binh Chức hay Chí Phèo nữa.
Như vậy nhân vật Bá Kiến mang đầy đủ tội ác xấu xa của bọn địa chủ cường hào dưới chính quyền phong kiến nửa thuộc địa. Nam Cao đã khéo sử dụng một lối văn linh hoạt sinh động, giản dị và trong sáng, gần với khẩu ngữ hàng ngày của quần chúng, đi sâu mà miêu tả nội tâm của nhân vật để cho Bá Kiến hiện lên vừa có nét chung vừa có nét riêng độc đáo không lẫn với tên địa chủ nào.
Phân tích nhân vật Bá Kiến 5
Bá Kiến là đại diện tiêu biểu cho giai cấp thống trị, trong truyện ngắn Chí Phèo, bằng sự xảo quyệt, tàn bạo, gian hùng mà Bá Kiến đã đẩy bao người vào cảnh tan cửa nát nhà, thậm chí còn khiến cho những người vốn có bản chất lương thiện như Chí Phèo trở nên lưu manh hóa, trở thành con quỷ dữ của làng Vũ Đại.
Truyện ngắn Chí Phèo là bản cáo trạng chân thực nhất về thực trạng đau khổ của người nông dân Việt Nam trong xã hội phong kiến xưa, mà đại diện cho giai cấp thống trị bạo tàn chà đạp, bóc lột con người chính là Bá Kiến. Bá Kiến là người có địa vị trong làng, với gia thế bốn đời làm tổng lí, bản thân Bá Kiến làm chánh tổng, nghĩa là người đứng đầu của một làng.
Trước hết, nhân vật Bá Kiến được tác giả Nam Cao tập trung bút lực xây dựng với nét gian hùng nham hiểm của lão tổng lí mưu mô. Ta có thể thấy được nét tính cách này của Bá Kiến thông qua thủ đoạn mà hắn dùng người. Trong quan niệm của Bá Kiến, trên đời này chỉ có hai hạng người khiến hắn phải sợ, đó là anh hùng và kẻ cố cùng “thứ nhất sợ kẻ anh hùng, thứ nhì sợ kẻ cố cùng liều thân”. Vì vậy mà Bá Kiến đã sử dụng những người liều lĩnh lại chẳng có gì để mất như Chí Phèo để trừ khử những kẻ đối đầu với phe cánh của mình. Cũng chỉ qua chi tiết dùng người này thôi cũng cho thấy Bá Kiến là kẻ khôn ngoan róc đời.
Bá Kiến là con người vô cùng xảo quyệt, ném đá giấu tay. Để thực hiện được mục đích của mình hắn ta không ngại sử dụng mọi thủ đoạn, thậm chí là sử dụng những kẻ liều lĩnh như Chí Phèo để thực hiện tội ác cho mình. Hắn ta có thể ngấm ngầm đẩy người ta xuống sông nhưng sẽ không để cho họ chết mà buộc họ phải đền ơn mình. Hắn cũng có thể đập bàn đập ghế để đòi cho được năm đồng nhưng sau khi đòi được hắn lại vứt xuống năm hào vì thương anh túng quá. Bản chất xảo quyệt, róc đời của Bá Kiến đã từng bước củng cố địa vị của hắn trong làng Vũ Đại, người dân trong làng Vũ Đại không ai không căm ghét cha con Bá Kiến nhưng luôn thường trực nỗi lo sợ vô hình trước quyền lực của hắn.
Bá Kiến là đại diện tiêu biểu nhất của giai cấp thống trị trong xã hội xưa. Bản chất bạo tàn, vô tình của Bá Kiến đã khiến bao người lâm vào cảnh cùng khổ. Hơn nữa, không chỉ gây ra những nỗi khổ về vật chất mà hắn ta còn chà đạp tinh thần, khiến cho những người lương thiện như: Năm Thọ, Binh Chức, Chí Phèo trở nên lưu manh hóa. Chỉ cần thực hiện được mục đích của mình hắn ta cũng không ngại hi sinh những con tốt thế thân như Chí Phèo.
Chỉ vì ghen tuông vớ vẩn mà hắn ta có thể nhẫn tâm mưu mô đẩy một con người vào con đường tù tội. Chí Phèo cũng là nạn nhân của tính ghen tuông, ích kỉ đấy của hắn. Bá Kiến cũng là con người vô cùng khôn khéo, am hiểu lẽ đời, hiểu tâm lí con người, chính vì vậy mà hắn ta có thể dễ dàng điều khiển người khác.
Chí Phèo sau khi ra tù đã đến nhà Bá Kiến với mục đích trả thù, nếu như thói ăn vạ, chửi bới của Chí Phèo có thể khiến cho Lí Cường, con trai Bá Kiến tức điên lên và không làm gì được thì cục diện lại thay đổi khi Bá Kiến về nhà. Để trấn áp cơn tức giận của Chí Phèo, Bá Kiến đã nói với giọng thân tình, nhận họ hàng và cho Chí tiền mua rượu. Bằng những mưu mô lọc lừa Bá Kiến đã biến một Chí Phèo hung hăng phải bình tĩnh trở lại, biến ý định trả thù của Chí Phèo thành sự biết ơn của một kẻ không có gì trong tay với người đã giúp đỡ mình.
Chỉ đến lần cuối cùng khi Chí Phèo đến nhà Bá Kiến để trả thù, vì đang trong cơn ghen tuông, bực tức nên Bá Kiến đã không hề nhận ra sự thay đổi trong con người Chí Phèo. Khi nghe Chí Phèo đòi lương thiện hắn ta lại nghĩ đó chỉ là cách Chí đòi tiền như mọi lần. Lưỡi dao của Chí Phèo vung lên, Bá Kiến đã phải trả giá cho mọi tội ác kinh khủng mà hắn đã tạo ra.
Có thể nói tác giả Nam Cao đã rất thành công khi xây dựng nhân vật Bá Kiến, đây là con người gian hùng, độc ác khôn lỏi lẽ đời nhưng cũng là người có bản lĩnh ngoan cường. Thông qua nhân vật Bá Kiến, Nam Cao cũng đã tái hiện chân thực chế độ phong kiến thối nát đã chà đạp lên quyền sống lương thiện của con người.
Phân tích nhân vật Bá Kiến 6
Trong truyện ngắn "Chí Phèo", Nam Cao đã tái hiện lại hình ảnh thu nhỏ của nông thôn Việt Nam trước cách mạng qua bức tranh làng Vũ Đại. Bức tranh hiện thực ấy không chỉ khắc họa người nông dân hiền lành bị lưu manh, tha hóa mà còn nổi bật lên những con người thuộc tầng lớp thống trị tàn ác, tiêu biểu là nhân vật Bá Kiến. Bên cạnh hai nhân vật Chí Phèo và Thị Nở, nhân vật Bá Kiến cũng để lại trong lòng bạn đọc những ấn tượng riêng biệt.
Tác phẩm "Chí Phèo" được Nam Cao sáng tác năm 1941 với nhan đề là "Cái lò gạch cũ", đến năm 1946, khi in trong tập "Luống cày" tác giả lấy tên nhân vật chính để đặt lại tên cho tác phẩm. "Chí Phèo" là lời tố cáo xã hội thực dân nửa phong kiến đã đẩy con người đến bờ vực thẳm, không còn một con đường sống để quay về với bản chất lương thiện. Đồng thời, truyện ngắn này cũng là lời tố cáo sự xảo quyệt, gian manh của tầng lớp thống trị.
Bá Kiến là nhân vật điển hình cho giai cấp thống trị ở xã hội nông thôn Việt Nam trước cách mạng. Cụ bá xuất thân trong một gia đình có truyền thống làm lí trưởng, chánh tổng. Chính cụ cũng làm từ chức lý trưởng, chánh tổng rồi đến chức "bá hộ tiên chỉ làng Vũ Đại, Chánh Hội đồng kỳ hào, huyện hào, Bắc kỳ nhân dân đại biểu, khét tiếng đến cả trong hàng huyện". "Thử hỏi đã có mặt nào trong cái làng hơn hai nghìn suất đinh này làm được thế"? Uy quyền của cụ Bá khiến dân lành và bọn lưu manh ai cũng nể sợ. Ngay cả Chí Phèo, khi đến nhà bá Kiến đòi món nợ máu cũng có suy nghĩ "dại gì mà vào miệng cọp".
Bản chất của con người bá Kiến thể hiện qua các thủ đoạn trị dân. Thứ nhất cụ sợ kẻ anh hùng, thứ hai sợ kẻ "cố cùng liều thân". Bá Kiến lấy kẻ đầu bò để trị thằng đầu bò, thực hiện chính sách "trị không được thì cụ dùng", "mềm nắn rắn buông", "nắm thằng có tóc chứ không ai nắm kẻ trọc đầu". "Cụ nghĩ bụng cũng phải có những thằng đầu bò chứ? Không có những thằng đầu bò thì lấy ai mà trị những thằng đầu bò"? Những chính sách cai trị ấy đã bộc lộ bá Kiến là một kẻ nham hiểm, gian hùng, thâm độc. Làng Vũ Đại được ví như mảnh đất "quần ngư tranh thực", các phe cánh đối đầu nhau và cụ lấn át được những vây cánh khác bởi cụ biết "thu dụng những thằng bạt mạng không sợ chết và không sợ đi tù" vì chúng là "những thằng được việc".
Đó còn là một kẻ ném đá giấu tay khi ngấm ngầm đẩy người ta xuống sông sau đó kéo người ta lên để chờ đợi sự hàm ơn. Cụ "đập bàn đập ghế đòi cho được năm đồng, nhưng được rồi thì lại vất trả lại năm hào vì thương anh túng quá". Năm Thọ là tên là một thằng đầu bò "kình nhau" với bá Kiến ra mặt nhưng cụ bá chưa có chưa có dịp để trị hắn. Nhân việc hắn can dự vào một vụ cướp bị bắt giam bá Kiến ngấm ngầm vận động cho vào tù. Bá Kiến vui vì đã nhổ được cái đinh trong mắt.
Bá Kiến tàn ác và đểu cáng làm sao khi đẩy những người nông dân lương thiện vào con đường tội lỗi. Từ một anh canh điền hiền lành, Chí Phèo bị đẩy vào tù do cơn ghen vô cớ của bá Kiến. Sau khi ra tù, hắn trở thành tay sai đắc lực cho cụ và trở thành con quỷ dữ của làng Vũ Đại để đến khi muốn quay lại làm người lương thiện chỉ còn cách tự sát.
Bá Kiến vô cùng ranh mãnh. Cụ bá đã giải quyết mọi chuyện êm đẹp khi Chí Phèo đến nhà đòi món nợ máu. Cụ giải tán dân làng đang xúm lại trước cổng để tìm cách đối phó với tên cố cùng liều thân này. Cụ hỏi thăm Chí "về bao giờ", sao không vào cụ chơi và dỗ dành ngon ngọt rằng Chí và lí Cường có họ với nhau để Chí Phèo "nguôi nguôi" rồi biến hắn trở thành tay sai cho mình. Chỉ với những lời dụ dỗ đó và cho Chí Phèo ít tiền uống rượu mà bá Kiến có một tay sai ngoan ngoãn lại rất được việc. Bá Kiến sai Chí đi đòi tiền đội Tảo vì nếu hắn trị được đội Tảo thì tốt và nếu hắn "bị đội Tảo trị thì cụ cũng chẳng thiệt gì" vì đằng nào thì cụ cũng là người được lợi.
Không chỉ có vậy, bá Kiến còn là con người dâm ô, đồi bại. Mặc dù có đến bốn người vợ nhưng bá Kiến không thể bỏ lỡ món lợi ở trước mắt. Cụ bá ngồi chung xe và ở lại tỉnh cùng vợ Binh Chức mỗi lần chị Binh "đi lĩnh lương hay lĩnh măng đa của chồng" nhờ cụ đi nhận thực. "Cụ chỉ muốn cho tất cả những thằng trai trẻ đi ở tù" khi nghĩ về bà tư rồi ghen bóng gió. Bà ta "đĩ lắm", gần 40 tuổi rồi mà trông vẫn còn trẻ và "phây phây", lại đa tình.
Tiếng cười nhạt nhưng giòn giã của bá Kiến thể hiện một con người đểu cáng và thủ đoạn. "Người ta bảo cụ hơn người cũng bởi cái cười" quả không sai. Đây chính là nét riêng của bá Kiến. Nếu không phải con người thủ đoạn thì cụ bá không có những đòn trị dân thâm hiểm đến vậy. Nếu là một con người chân chính thì bá Kiến đã không có thói dâm ô và đẩy người khác vào con đường tội lỗi.
Cuối cùng, bá Kiến cũng phải trả giá cho những hành động của mình. Một kẻ "khôn róc đời" như cụ bá lại bị tên tay sai Chí Phèo dùng dao chém túi bụi. Nhưng nhân dân vẫn còn lo sợ vì quy luật "Tre già măng mọc, thằng ấy chết còn thằng khác". Bá Kiến chết đi nhưng vẫn còn những kẻ thống trị khác và cuộc sống của nhân dân vẫn lầm than, khổ cực. Cái chết của bá Kiến cũng không làm cho Chí Phèo, Binh Chức, Năm Thọ quay trở về con đường lương thiện.
Có thể thấy bá Kiến mang tính chất điển hình cho giai cấp thống trị ở làng quê Việt Nam trước cách mạng. Đồng thời, nhân vật cũng có những nét riêng biệt, không giống các cường hào khác. Nhà văn Nam Cao không chú trọng việc miêu tả ngoại hình nhân vật nhưng thông qua những chi tiết, việc làm của bá Kiến ta có thể thấy rõ được tính cách nhân vật. Nghệ thuật khắc họa nhân vật của tác giả đã đạt đến đỉnh cao. Vì thế mà nhà văn Lê Đình Kỵ đã đưa ra nhận định: "Trong văn xuôi trước cách mạng, chưa có ai có được ngòi bút sắc sảo, gân guốc soi mói như của Nam Cao".
Qua nhân vật bá Kiến, Nam Cao đã lên tiếng tố cáo sự tàn bạo, hà khắc của tầng lớp thống trị, bên cạnh đó nhà văn cũng lên tiếng đòi quyền sống, quyền được làm người lương thiện của nhân dân. Những điều đó đã góp phần tạo nên giá trị nhân đạo sâu sắc cho tác phẩm. Nhắc đến giai cấp thống trị ở làng quê Việt Nam chúng ta không chỉ nhắc đến Nghị Hách, Nghị Quế mà còn nhắc đến bá Kiến - một con người mưu mô, xảo quyệt, nham hiểm, tàn ác và ranh mãnh.
Phân tích nhân vật Bá Kiến trong truyện ngắn "Chí Phèo" 7
Là một nhà văn trung thành của chủ nghĩa hiện thực, Nam Cao không chỉ cho thấy số phận khốn khổ, bất hạnh của người nông dân trong xã hội thực dân nửa phong kiến mà con vạch trần bộ mặt của giai cấp thống trị. Bá Kiến chính là nhân vật điển hình cho sự độc ác, tàn bạo của bọn thống trị đương thời.
Nhà Bá Kiến vốn bốn đời làm tổng lí. Hắn leo lên đỉnh cao của danh vọng, giữ những chức vụ quan trọng : Tiên chỉ làng Vũ Đại, chánh hội đồng kì hào, Bắc Kì nhân dân đại biểu. Phe cánh của hắn luôn dày đặc. Hắn là kẻ đối nghịch với quần chúng nhân dân, người dân vừa sợ uy quyền của hắn nhưng đồng thời cũng vừa căm ghét sự độc ác bất nhân của Bá Kiến.
Trước hết, là một con quỷ dâm ô, hắn ta đã có bốn bà vợ nhưng vẫn sẵn sàng đi cướp vợ của người khác. Khi hắn còn đang đương chức lí trưởng hắn không bỏ qua cơ hội ve vãn vợ Binh Chức. Những người trai trẻ luôn làm lão điên lên, vì bản thân đã già quá, mà các bà vợ thì vẫn cứ trẻ phây phây. Chính điều đó, đã khiến lão đẩy nhiều người lương thiện vào cảnh tha hóa.
Bá Kiến còn là kẻ độc ác, bất nhân. Chí Phèo vốn là người nông dân lương thiện, làm thuê cho gia đình Bá Kiến. Là một người nông dân khỏe mạnh, chăm làm nhưng khi làm việc ở nhà Bá Kiến, Chí Phèo bị bà ba dụ dỗ và khiến Bá Kiến nổi giận.
Ông ta nổi giận vì Chí dám vụng trộm với bà bà, nhưng ông ta còn giận dữ hơn khi cảm thấy mình kém cỏi, già nua hơn so với Chí, Chính điều ấy đã khiến lão ta đưa đến một quyết định vô cùng khủng khiếp: chỉ muốn tất cả những thằng trai trẻ đều đi ở tù ».
Hắn đã hủy hoại cuộc đời cả một con người: Tống Chí Phèo vào nhà tù thực dân. Sau bảy tám năm đi ở tù về, Chí Phèo đã thực sự bị tha hóa cả về nhân hình và nhân tính đúng như ý muốn của Bá Kiến.
Không chỉ vậy hắn còn là kẻ hết sức khôn khéo, nham hiểm. Chí Phèo đi tù trở về thường xuyên đến nhà Bá Kiến ăn vạ. Là là kẻ lọc lõi, nhìn thấy cảnh huyên náo, Chí Phèo nằm dài, không nhúc nhích hắn ta đã hiểu ra ngay cơ sự. Bằng sự giảo hoạt, hắn ta nhanh chóng tìm được cách ứng phó với Chí Phèo và đám đông xung quanh.
Trước hết, dùng giọng nạt nộ để bắt các bà vợ vào nhà, sau đó, lão ta giải tán đám đông bằng một giọng dịu dàng, vừa cương quyết: Cả các ông, các bà nữa, về đi thôi chứ ! Có gì mà xúm lại như thế này. Dù người dân vẫn hết sức hào hứng, muốn chứng kiến việc Bá Kiến giải quyết tên Chí Phèo cũng không thể nán lại lâu hơn được nữa khi cụ Bá thét ra lửa đã đuổi khéo, không ai nói gì, người ta lảng dần đi.
Như vậy, Bá Kiến đã giải quyết được hai vấn đề, lão thừa hiểu Chí Phèo lợi dụng đám đông để làm toáng lên, khi mọi người đã giải tán hết, hắn không còn ai để hung hăng, để dựa dẫm nữa lão mới quay sang tên Chí Phèo đang nằm dưới đất. Hơn nữa, lão ta cũng biết với một kẻ đầu bò như Chí Phèo nếu làm căng lên sẽ hỏng hết việc, bởi vậy phải sử dụng giọng điệu tha thiết, mềm mỏng với hắn, nếu làm như vậy trước mặt dân làng sẽ mất hết cái uy của ông. Bá Kiến quả là một kẻ khôn ngoan, xảo quyệt lão làng.
Quay lại với Chí Phèo, hắn dở giọng đường mật, nhẹ nhàng: anh Chí ơi ! Sao anh lại làm ra thế ?. Rồi niềm nở mời Chí Phèo vào nhà uống nước, hỏi han thân mật như Chí là bạn của hắn : Về bao giờ thế ? Sao không vào tôi chơi. Không dừng lại ở đó, để làm cho Chí hoàn toàn bị lừa phỉnh, quên đi mục đích ban đầu hắn ta còn nhận họ hàng với Chí ai chứ anh với nó còn có họ kia đấy, người ngoài biết.
Hai tiếng người ngoài, có họ chắc đã khiến Chí Phèo sung sướng, bởi bỗng nhiên lại được trở nên cao quý khi có họ hàng với người làm quan to. Như vậy, từng bước một Bá Kiến đã lừa được Chí Phèo vào bẫy của mình, và cuối cùng hắn ta đã thắng.
Sự độc ác, nham hiểm của Bá Kiến còn đẩy lên một mức cao hơn với thủ đoạn dùng người hết sức độc ác: trị không lợi thì cụ dùng, lão dùng những người nông dân bị bần cùng hóa thành những công cụ, tay sai đắc lực cho hắn. Sau khi làm nguôi ngoai nỗi căm giận trong lòng Chí bằng những lời lẽ giảo hoạt, Bá Kiến đã biến Chí Phèo thành tay sai đắc dụng của mình.
Hắn sử dụng thằng đầu bò là Chí để trị những thằng đầu bò. Với cách dùng người mềm nắn rắn buông, dùng những thằng đầu bò để trị những thằng đầu bò, Bá Kiến đã đẩy biết bao người nông dân lương thiện vào cảnh tù đày, tha hóa. Kết thúc tác phẩm, Bá Kiến bị Chí Phèo đâm chết. Nó là kết cục xứng đáng cho những tội danh, cho sự bất nhân mà hắn đã gây ra với biết bao nhiêu người.
Nghệ thuật xây dựng nhân vật điển hình cho bọn cường hào ác bác giam hiểm, độc ác, lão không từ bất kì thủ đoạn nào để bóc lột người dân, hắn còn mang trong mình nét riêng không hòa lẫn với những kẻ khác đó là sự gian hùng, nham hiểm, thủ đoạn. Ngôn ngữ nhân vật biến đổi linh hoạt, giúp bộc lộ tính cách nhân vật.
Khi miêu tả Bá Kiến, Nam Cao không chỉ đơn thuần miêu tả ngoại hình mà còn khắc họa tâm địa nham hiểm của hắn: cụ cười nhạt nhưng giòn giã lắm, cụ hay quát để thử dây thần kinh người khác,… Qua đó Nam Cao vừa giúp cho người đọc có cái nhìn rõ nét, sắc sảo về nhân vật, vừa cho thấy tài năng miêu tả nhân vật bậc thầy của ông.
Bằng bút pháp xây dựng nhân vật xuất sắc, Nam Cao đã xây dựng thành công nhân vật Bá Kiến – kẻ đại diện cho giai cấp thống trị đương thời. Hắn ta là kẻ gian ngoan, xảo quyệt, với những thủ đoạn bóc lột vô cùng thâm độc. Khắc họa nhân vật Bá Kiến, Nam Cao cho thấy quá trình đấu tranh không khoan nhượng giữa nông dân và bọn cường hào, ác bá. Đồng thời cũng là lời phê phán, tố cáo đanh thép xã hội thực dân nửa phong kiến đương thời của Nam Cao.
Phân tích nhân vật Bá Kiến trong truyện ngắn "Chí Phèo" của Nam Cao 8
Tác giả Nam Cáo là một nhà văn nổi tiếng của nền văn học hiện thực phê phán ở nước ta. Mỗi tác phẩm của ông đều gửi gắm tới những thông điệp sâu sắc về số phận của một con người nào đó. Từ nông dân cho tới tri thức nghèo khổ.
Truyện ngắn Chí Phèo là một câu chuyện xoay quanh một người nông dân khốn khổ, bị bần cùng hóa tới mức mất nhân phẩm lương tri của một con người. Nhưng kết thúc anh ta vẫn tìm lại được bản tính làm người của mình dù có thể là muộn màng.
Trong truyện ngắn Chí Phèo người đã đẩy nhân vật Chí Phèo tới bước đường cùng, tới cảnh tù tội mất hết lương tri không ai khác đó chính là Bá Kiến. Bá Kiến là nhân vật đại diện cho tầng lớp bóc lột của xã hội phong kiến. Qua nhân vật Bá Kiến này bộ mặt tàn bạo, độc quyền xấu xa của bọn địa chủ cường hào ác bá hoàn toàn bị phơi bày. Trong tác phẩm Chí Phèo, nhân vật Bá Kiến là một nhân vật hoàn chỉnh, điển hình cho giai cấp bóc lột.
Trước đây trong một số tác phẩm về người nông dân như Tắt đèn của Ngô Tất Tố có nhân vật Nghị Quế người đã mua bé Tí con gái của chị Dậu. Khi trả tiền mua con gái chị Dậu bà ta đã "cò kè bớt một thêm hai" và còn đếm thiếu tiền cho chị Dậu. Nhưng nhân vật Nghị Quế chỉ toát lên vẻ keo kiệt, tham lam mà thôi.
Còn nhân vật Bá Kiến của Nam Cao thì không chỉ keo kiệt, tham lam, mà còn âm mưu thâm độc, nham hiểm, quyết bắt người nông dân phải chịu khổ tới cùng. Hắn mà đã muốn gì thì sẽ ủ mưu để làm cho bằng đường. Hắn sẵn sàng hãm hại người lương thiện, cho Chí Phèo vào tù vì lòng ghen của mình.
Tác giả Nam Cao đã miêu tả chỉ một vài nét đơn sơ nhưng thể hiện một nhân vật Bá Kiến vô cùng độc đáo, khiến cho người đọc khó có thể quên được. Tuy nhiên, nhân vật trở nên sống động, diễn tả nội tâm vô cùng sâu sắc của tác giả.
Nhà văn Nam Cao để cho Bá Kiến xuất hiện lần đầu tiên trước khi Chí Phèo say rượu và tìm tới nhà Bá Kiến chửi đổng tìm cách rạch mặt ăn vạ để kiếm thêm tiền uống rượu.
Một viễn cảnh vô cùng đông đúc hỗn loạn, vô cùng huyên náo, khi mọi Bá Kiến vừa nhìn thấy Chí Phèo nằm giữa đám đông rên lên khe khẽ, không nhúc nhích, bên cạnh là mảnh sành của chai rượu vỡ, khuôn mặt loang loáng những giọt máu đỏ. Thì hắn đã nhanh trí hiểu ngày câu chuyện.
Với cái đầu đa mưu túc kế của mình Bá Kiến đã nhanh trí giải quyết sự việc chỉ trong nháy mắt. Với tuổi đời và sự từng trải trong đời của mình Bá Kiến hiểu rằng không nên gây sự với Chí Phèo vào lúc này khi có nhiều người dân làng đang đứng xem, bởi hội chứng đám đông là vô cùng nguy hiểm.
Hắn không chẳng muốn gây chuyện với Chí Phèo bởi hắn biết "thứ nhất sợ kẻ anh hùng, thứ nhì sợ kẻ cố cùng liều thân". Chí Phèo thì không phải anh hùng, nhưng hắn là kẻ cố cùng liều thân, đến cái mạng của mình Chí Phèo còn chả cần thì hắn tiếc gì đời này nữa. Nếu manh động hắn cũng sẵn sàng lao vào đâm thuê chém mướn giết người không ghê tay.
Lại thêm đám đông người dân đang đứng xung quanh có thể kích thích cho Chí Phèo trở nên hung hãn hơn. Chính vì vậy, Bá Kiến đã nhẹ nhàng tới gần Chí Phèo đỡ Chí Phèo dậy rồi giải tán đám đông, mời Chí Phèo vào nhà nói chuyện. Bá Kiến đã thành công khi diễn màn mua chuộc của mình, chỉ vài lời phỉnh nịnh đầu môi, Bá Kiến đã khiến cho Chí Phèo ngoan ngoãn nghe theo lời mình, đám đông nhanh chóng giải tán. Rồi hắn dúi cho Chí Phèo vài đồng bạc lẻ để uống rượu, thế là Chí Phèo tưởng mình thắng lợi lớn lắm, Chí Phèo quên luôn món nợ 7-8 năm ở tù oan của mình.
Rồi tiếp theo Bá Kiến đã âm mưu biến kể cố cùng liều thân là Chí Phèo trở thành tay sai cho mình, biến kẻ thù trở thành nô lệ của mình một lần nữa. Hắn thường xuyên thuê Chí Phèo đi đòi nợ cho mình, bởi hắn biết Chí Phèo đáo để lại chẳng có gì để mất, chỉ cần Chí Phèo làm tay sai cho hắn thì khối kẻ sợ. Còn chẳng may trong cuộc đâm chém, đòi nợ thuê đó Chí Phèo chết thì hắn cũng chả mất mát gì, chẳng qua làm sạch xã hội mà thôi, hạng người như Chí Phèo có sống cũng chỉ thêm chật đất.
Âm mưu như vậy nên Bán Kiến đã lợi dụng Chí Phèo hết lần này tới lần khác, sự xảo quyệt của lão già cường hào này thể hiện qua cái đầu nham hiểm, suy nghĩ có trước có sau tính toán cặn kẽ của hắn. Hắn là người vô cùng thông minh biết "mềm nắn rắn buông" vô cùng đúng lúc. Bá Kiến thường ngấm ngầm tìm cách đẩy người ta ngã xuống hố nhưng rồi vào lúc người đó đang ngấp ngoải sắp chết hắn liền chìa bàn tay mình ra để cứu giúp, để người kia tưởng hắn tốt mà tuân lệnh phục tùng vô điều kiện, phải đền ơn hắn.
Hắn là người có đập bàn đập ghế quyết đòi bằng được năm đồng nhưng đến khi được rồi thì lại vứt trả lại năm hào giả vờ thương anh túng quá. Nhân vật Bá Kiến là người vô cùng nham hiểm với những kẻ trị không được thì cụ sẽ dùng nó làm tay sai. Cụ dùng những thằng đầu bò để trị những thằng đầu bò.
Cái nham hiểm ghê người của nhân vật này chính là tìm cách cho tay sai, lũ đàn em ủa minh hoặc người trong làng đánh lẫn nhau, chém giết lẫn nhau thì hắn mới có dịp làm ăn kiếm chác, chứ bình yên quá thì ai cần đến hắn. Bi kịch cuộc đời Chí Phèo chính là màn kịch do Bá Kiến tạo thành, chính hắn đã xô đẩy Chí Phèo tới con đường bất lương, bất nhân, mất hết tính người.
Bá Kiến là nhân vật mang những nét bản chất chung của toàn bộ giai cấp địa chủ cường hào ác bá, nhưng hắn có nhiều nét riêng của mình. Hắn nham hiểm và thâm độc hơn rất nhiều. Chính vì vậy, dù bao nhiêu năm trôi qua thì nhân vật Bá Kiến trong tác phẩm Chí Phèo của Nam Cao vẫn sống mãi trong lòng người đọc về một chế độ phong kiến tàn ác, lộng quyền bóc lột người nông dân tới xương tủy.
Bài văn phân tích nhân vật Bá Kiến trong truyện ngắn "Chí Phèo" của Nam Cao 9
Nếu như trong “Tắt đèn” của Ngô Tất Tố thể hiện chân dung vợ chồng Nghị Quế – bọn nhà giàu tham lam độc ác, là tay sai đắc lực cho bọn thực dân Pháp thì nhân vật Bá Kiến trong “Chí Phèo” của Nam Cao hiện lên với chân dung bản chất mang tầm khái quát và điển hình cao hơn. Nhân vật Bá Kiến trong truyện ngắn “Chí Phèo” điển hình cho giai cấp thống trị phong kiến dâm ô, đê tiện, gian tham, lọc lõi, ác độc.
Nam Cao là nhà văn đi theo chủ nghĩa hiện thực, dẫn đầu trong thể tài bi kịch tinh thần của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám. Trong tác phẩm “Chí Phèo” của Nam Cao giá trị tố cáo của tác phẩm không chỉ thể hiện ở trong hiện thực của những người nông dân bị tha hóa mà còn phản ánh qua chân dung của những thế lực bạo tàn đẩy người nông dân vào bi kịch. Nhà văn đã dựng lên chân dung nhân vật Bá Kiến – nhân vật phản diện điển hình cho hàng ngũ thống trị.
Bá Kiến là một con cáo già dâm ô, đê tiện, độc đoán. Vì thói ghen tuông vớ vẩn xuất phát từ sự dâm ô trụy lạc của hắn đã đẩy anh canh điền vô tội vào con đường tội lỗi, cướp đi quyền làm người tối thiểu của Chí Phèo. Sự bắt bớ vu vơ của hắn lại liên quan đến tính mạng của cả một đời người, một kiếp người như Chí Phèo và rồi còn biết bao người khác như Binh Chức…
Bá Kiến là kẻ độc ác, gian tham, luôn có đủ mọi thủ đoạn lọc lõi. Hắn bắt người đi tù khi người ta lương thiện và thả khi người ta thành lưu manh. Điều này được chứng minh khi Chí Phèo ra tù. Vừa ra tù, Chí Phèo đến ngay nhà Bá Kiến để đòi lại “món nợ máu”. Thế nhưng, Bá Kiến đã khôn khéo mua chuộc ngược lại Chí Phèo. Hắn coi mình như Tào Tháo mà còn lọc lõi, nham hiểm hơn cả Tào Tháo.
Với lợi ích cá nhân, hắn “vừa đấm vừa xoa” biến Chí Phèo thành tay sai đắc lực cho hắn. Bá Kiến cho Chí Phèo tiền để mua “thuốc”, cấp cho hắn 5 sào vườn vừa cướp được với túp lều rách. Hắn chẳng nhân đạo gì. Hắn chỉ đang mưu mô “bỏ con cá nhỏ để bắt con cá to”. Hắn sẽ có lợi cả đôi bên: dùng Chí Phèo để đòi nợ Đội Tảo, nếu đòi được nợ thì hắn cũng có lợi, nếu không Đội Tảo sẽ “trị” Chí Phèo.
Bá Kiến là một con quỷ mất hết tính người. Hắn đẩy Chí Phèo đến bước đường cùng thành kẻ lưu manh gớm ghiếc, rồi chính Bá Kiến là kẻ đã cướp đi quyền trở lại làm người của Chí. Chí Phèo xách dao tới nhà Bá Kiến đòi “làm người lương thiện” nhưng đồng thời Chí cũng nhận ra “không thể làm người lương thiện được nữa”, Chí tin chắc chắn rằng kẻ như Bá Kiến sẽ không bao giờ hiểu được khát vọng của Chí.
Chính vì thế Chí giết Bá Kiến. Bá Kiến chết đi như hệ quả tất yếu của quy luật “tức nước vỡ bờ”. Với nhân vật này, Nam Cao đã miêu tả một cách toàn diện xã hội Việt Nam lúc mấy giờ. Trong đó, tác giả lên án đanh thép xã hội “ăn thịt người” mà những con sâu con mọt như Bá Kiến đang ngày đêm đục khoét.
Tóm lại, với hình tượng nhân vật Bá Kiến trong truyện ngắn “Chí Phèo”, Nam Cao đã xây dựng chân dung điển hình cho tầng lớp thống trị đẩy người nông dân đến bước đường cùng. Với việc xây dựng nhân vật điển hình này, Nam Cao đã khắc họa được mâu thuẫn cơ bản của xã hội nông thôn Việt Nam, từ đó lên tiếng tố cáo xã hội, bênh vực và đòi quyền sống cho những người nông dân
