Giáo án Ngữ văn 8 Bài Tức nước vỡ bờ hay nhất

HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ

NỘI DUNG KIẾN THỨC CẦN ĐẠT

HĐ1.HDHS đọc và tìm hiểu chú thích:

- GV hướng dẫn đọc; giọng chị Dậu lúc van lơn, tha thiết, khi gay gắt, quyết liệt; giọng cai lệ: hống hách, độc ác; anh Dậu: yếu ớt.

- GV đọc mẫu.

- HS đọc phân vai (4 em).

Gọi hsnhận xét.

H:Đọc chú thích sao (SGK) cho biết vài nét về tác giả, tác phẩm?

H: Kể tên một số tác phẩm chính của

NTT?

- Tiểu thuyết “Tắt đèn”- 1939; “lều chõng”- 1940; Các phóng sự: “Tập án cái đình”- 1939; “việc làmg”- 1940.

Em hiểu gì về tiểu thuyết “Tắt đèn”?

H:Em biết gì về tiểu thuyết “Tắt đèn”? Đoạn trích thuộc chương mấy của tác phẩm? Nói về vấn đề gì?

-Kể về việc bọn cai lệ đến nhà chị Dậu, đánh trói anh Dậu. Chị Dậu tìm mọi cách cứu chồng không được, chị liêù mình cự lại chúng.

Giải thích từ”cai lệ”? “lực điền”?

HĐ2.HDHS đọc-hiểu văn bản:

H: Văn bản viết theo thể loại nào?

H: Có thể chia văn bản làm mấy phần ? ND từng phần?

- HD tìm hiểu văn bản.

- HS đọc” anh Dậu uốn vai ngáp dài”T29.

H: Tìm những chi tiết miêu tả thái độ, hành động,ngôn ngữ của cai lệ khi đến nhà chị Dậu?

H: Em nhận xét gì về hành động,ngôn ngữ,của cai lệ qua các chi tiết vừa tìm?

- Ngôn ngữ của loài thú dữ, chỉ biết quát, thét, hét.

- Hành động hung bạo, tàn ác, dã thú.

- Chửi bới thô tục, nói năng đểu cáng.

H: Em nhận xét gì về nghệ thuật xây dựng nhân vật của tác giả NTT?

* Đó chính là NT khắc hoạ tính cách nhân vậtđiển hình của tác giả NTT.

H: Qua các chi tiết trên em hãy nêu suy nghĩ của mình về con ng cai lệ.

- GV chuyển ý:

H: Khi bọn tay sai đến nhà, chị Dậu đang trong tình thế như thế nào?

H: Khi bọn tay sai vào nhà chị đã đối phó ntn để bảo vệ chồng?

H: Khi bọn tay sai không thèm để ý đến những lời van xin thống thiết của chị, chị đã hành động ntn?

H:Tác giả dùng từ loại nào để miêu tả sự phản kháng của chị Dậu với bọn Cai Lệ?

H: cách dùng lời lẽ xưng hô của chi Dậu có sự thay đổi ntn trong đoạn trích?

H: Cùng với sự thay đổi lời lẽ xưng hô, trạng thái tâm lí của chị Dậu có sự thay đổi theo ntn?

H:Theo em vì sao chị Dậu có sức mạnh đó ?

(Thảo luận nhóm 4- 3 phút),

Báo cáo.

- GV kết luận: Đó là sức mạnh của lòng căm thù, tình yêu thương.

H: Em nhận xét như thế nào về cách miêu tả hành động , thái độ tâm lí nhân vật chị dâu của tác giả?

H:Nêu suy nghĩ của emvề nv chị Dậu?

H:Thái độ và tình cảm của nhà văn được thể hiện như thế nào qua việc kể tả về các nhân vật chị Dậu, Cai lệ?

H: Em nhận xét gì về nghệ thuật của tác giả?

H: Em hiểu thế nào về nhan đề “Tức nước vỡ bờ”?

H:Em nx ntn về ntđoạn văn m/t chị Dậu đánh nhau với cai lệ ?

HĐ3.HDHS tổng kết:

H: Em cảm nhận đc gì về nội dung và nghệ thuật đoạn trích“Tức nước vỡ bờ”

- Gọi HS đọc ghi nhớ sgk

HĐ4.HDHS luyện tập:

- GV cho 4 HS nhập vai 4 nhân vật: chị Dậu, cai lệ, người nhà lí trưởng, anh Dậu.

I. Đọc và tìm hiểu chú thích:

1. Đọc:

2. Chú thích:

a. Tác giả:

- Ngô Tất Tố(1893-1954)

- Quê:Lộc Hà, Từ Sơn, Bắc Ninh.

- Là nhà văn hiện thức xuất sắc chuyên viết về người nông dân trước cách mạng.

- Được truy tặng giải thưởng về VHNT năm 1996

b.Tác phẩm:

- Tiểu thuyết “Tắt đèn” là tác phẩm tiêu biểu nhất của NTT, ca ngợi phẩm chất tốt đẹp của người nông dân trong xã hội phong kiến, phê phán sự dã man, tàn ác của xhpk đương thời.

- Đoạn trích: “Tức nước vỡ bờ” thuộc chương 18 của tác phẩm.

c. Từ khó (SGKT32).

III. Đọc-hiểu văn bản:

1. Thể loại: Tiểu thuyết

2. Bố cục: 2 phần

+ Phần 1: Từ đầu đến “có ngon miệng hay không”=>chi Dậu ân cần csóc người chồng ốm yếu

+ Phần 2: phần còn lại =>chị Dậu can đảm đương đầu với ng nhà cai lệ.

3. Phân tích:

a. Nhân vật cai lệ:

- Hành động:

+ Sầm sập tiến vào với roi song, tay thước, dây thừng;

+trợn ngược hai mắt quát...

+Giật phắt dây, chạy sầm sập đến chỗ anh Dậu.

+ Bịch vào ngực chị Dậu, trói anh Dậu.

+ Tát vào mặt chị Dậu,sấn đến chỗ anh Dậu.

- Ngôn ngữ:

+Thét“thằng kia, ông tưởng mày...

+Giọng hầm hè, nham nhảm, giục trói.

=>Hành động,ngôn ngữ của loài thú dữ, chỉ biết quát, thét, hét,hành động hung bạo, tàn ác, dã thú;chửi bới thô tục, nói năng vô văn hoá.

- NT: Nhân vật cai lệ được khắc hoạ hết sức nổi bật, sống động chân thực, có giá trị điển hình rõ nét => Nghệ thuật xây dựng nhân vật phản diện.

* Cai lệ là một kẻ thô tục,hung hãn,

tàn bạo, lòng lang dạ sói,táng tận lương tâm, là hiện thân sinh độngcủabọn tay sai dưới chế độ xã hội thực dân pk đương thời.

b. Nhân vật chị Dậu:

*Tình thế của chị Dậu khi bọn tay sai đến nhà.

- Vụ thuế đang ở thời điểm gay gắt, chị đã bán con, bán cho, bán khoai đủ nộp cho chồng, nhưnglại phải nộp sưu cho người em chồng đã chết; chồng ốm do bị đánh đập-> tình thế nguy ngập

*Diễn biến tâm lí và hành động của chị Dậu:

-Hành động, ngôn ngữ:

+ Lúc đầu thiết tha van xin lễ phép:

“cháu van ông nhà cháu vừa mới tỉnh đc một lúc xin ông tha cho”.

+Sau đó:Khôngthể chịu đc, liều mạng cự lại bằng lí lẽ : “Chồng tôi đau ốm các ông không đc phép hành hạ”

+ Cuối cùng chị Dậu cự lại bằng hành động quyết đấu lực với chúng “ Mày trói chồng bà đi bà cho mày xem” -> thách thức.

Vùng dậy chống trả quyết liệt: “ túm cổ, ấn dúi, nắm gậy, vật nhau, túm tóc, lẳng cho một cái…”.

- Nghệ thuật: Động từ m/t hành động túm, ấn, dúi, nắmvật, lẳng -> Sức mạnh phản kháng mãnh liệt của chị Dậu.

- Lời lẽ xưng hô của chị Dậu thay đổi theo thái độ và hành động: lúc đầu gọi ông xưng cháu, sau nữa là gọi ông xưng tôi, cuối cùng là gọi mày xưng bà-> thay đổi thái độ và ngôi xưng hô.

* Diễn biến tâm lí : Lúc đầu chị run run van xin thể hiện sự khiêm nhường nhưng hoàn toàn không yếu đuối, mà trái lại chị vẫn có một sức sống mạnh mẽ, một tinh thần phản kháng tiềm tàng, bị đẩy tới đường cùng chị đã vùng dậy chống trả quyết liệt.( lời lẽ xưng hô cũng thay đổi theo).

=> Cùng với sự thay đổi đó là niềm căm giận tăng lên ngùn ngụt, một sức sống tiềm tàng,mãnh liệt đc bộc lộ và sức phản kháng đến phi thường.Đó chính là sức mạnh xuất phát từ lòng yêu thương.

- T/giả miêu tả chân thực, hợp lí diễn biến tâm lí nhân vật chị Dậu phù hợp với diễn biến sự việc.

=> Chị Dậu là ngưòi phụ nữ mộc mạc, hiền dịu, đầy vị tha, yêu thương chồng con,sống khiêm nhường, biết nhẫn nhục chịu đựng nhưng không yếu đuối mà có một sức sống tiềm tàng, tinh thần phản kháng mãnh liệt .

- T/g thể hiện sự thấu hiểu và cảm thông sâu sắc với tình cảnh cơ cực, bế tắc của ng nông dân bị đàn áp, cổ vũ cho tinh thần phản kháng của họ. Lên án bọn tay sai phong kiến.

c. Nghệ thuật kể chuyện:

-Tạo tình huống truyện có tính kịch;kể chuyện,miêu tả nhân vật chân thực, sinh động

(ngoại hình, ngôn ngữ, hành động, tâm lí…)

d. Nhan đề:

- Nhan đề là một câu tục ngữ đã bắt gặp chân lí của nhà văn hiện thực NTT,toát lên lô gic hiện thực có áp bức, có đấu tranh; toát lên chân lí: con đường sống của những người bị áp bức chỉ có thể là con đường đấu tranh.

-> Đó là thái độ cổ vũ người nông dân nổi dậy.

- Nghệ thuật khắc hoạ nhân vật rõ nét.

- Ngòi bút miêu tả linh hoạt, sống động.

- Ngôn ngữ kể chuyện,miêu tả của tác giả và ngôn ngữ đối thoại của nv đặc sắc.

III. Tổng kết:

1. Nội dung:

- Tác giả NTT đã vạch trần bộ mặt tàn ác,bất nhân của thực dân phong kiến đương thời ; xã hội ấy đã đẩy người nông dân vào tình cảnh vô cùng cực khổ, khiến họ phải liều mạng chống lại. Đoạn trích còn cho thấy vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ nông dân, vừa giàu tình thương yêu vừa có sức sống tiềm tàng mạnh mẽ.

2. Nghệ thuật:

- Nghệ thuật khắc hoạnhân vật rõ nét.

- Ngòi bút miêu tả linh hoạt, sống động.

- Ngôn ngữ kể chuyện,miêu tả của tác giả và ngôn ngữ đối thoại của nv đặc sắc.

* Ghi nhớ: SGKT 33.

IV. Luyện tập:

- Đọc thể hiện giọng từng nhân vật.

HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ

NỘI DUNG BÀI HỌC

- Giới thiệu vài nét sơ lược về NTT?

Ông xuất thân trong một gia đình nhà nho gốc ND. Trước CMT8, ông chuyên viết về đề tài nông thôn. Sau CM ông vẫn phục vụ công tác văn nghệ cho cuộc kháng chiến chống Pháp. Tác phẩm chính của ông: Tắt đèn, Lều chõng, Việc làng…

NTT là một học giả có nhiều công trình có giá trị về triết học và văn học cổ. Một nhà báo mang khuynh hướng dân chủ tiến bộ và giàu tính chiến đấu

NTT được nhà nước truy tặng giải thưởng HCM về VHNT

- Giới thiệu về xuất xứ của tác phẩm?

Tóm tắt tác phẩm (Hỏi đáp- 19)

- Giải thích từ “sưu”?

Sưu: thuế thân và thuế đinh: thuế đánh vào thân thể, mạng sống của con người. Thuế thân chỉ đánh vào những người đàn ông (đinh) tuổi từ 18 trở lên. Phụ nữ không phải nộp thuế này. Đó là một hình thức thuế vô nhân đạo nhất trong XHVN thời Pháp thuộc vì nó coi con người như súc vật, hàng hoá.

- Trong đoạn trích có những nhân vật nào? Có thểphân nhóm các nhân vật lại với nhau không? Ai là nhân vật chính?

- Các nhân vật có thể được phân nhóm như sau:

+ Người ND bị áp bức: anh Dậu, chị Dậu

+ Bọn quan lại tay sai đi áp bức: cai lệ, người nhà lí trưởng

- Nhân vật chính: chị Dậu(xuất hiện nhiều trong đoạn trích, thể hiện chủ đề, tư tưởng của đoạn trích)

- Đoạn trích có mấy sự việc? Tương ứng với từng sự việc là những đoạn văn nào?

Giáo viên hướng dẫn:

Đọc diễn cảm thể hiện rõ lời thoại của từng nhân vật. Tạo không khí hồi hộp, khẩn trương, căng thẳng, sảng khoái ở cuối đoạn trích

GV đọc mẫu một đoạn → Hs đọc tiếp

- Em hiểu gì về cai lệ?

Là tay sai đắc lực của Pháp. Thường được bọn quan lại cho phép sử dụng bạo lực để đàn áp người dân theo lệnh của chính quyền

- Cai lệ có vai trò ntn trong vụ thuế ở làng Đông Xá?

Thu thuế

- Hắn xông vào nhà chị Dậu với ý định gì?

- Tróc sưu thuế

- Hình ảnh cai lệ được tác giả khắc hoạ qua những chi tiết nào?

- Những chi tiết ấy lột tả được bản chất gì của tên cai lệ?

Bắt người là nghề của hắn. Ngôn ngữ cửa miệng của hắn là quát, thét, chửi, hầm hè…

- Tên người nhà lí trưởng hiện lên qua những chi tiết nào?

“Anh ta lại sắp phải gió như đêm hôm qua đấy”

- So với cai lệ em thấy lí trưởng là người như thế nào?

- Qua hai nhân vật này, chúng ta hiểu gì về bản chất của XH cũ?

+ Đầy rẫy những bất công và sự tàn ác

+ Có thể gieo hoạ xuống cho bất kì người lương thiện nào

+ Tồn tại trên cơ sở các lí lẽ và hành động bạo ngược

- Nêu nhận xét chung về hai nhân vật này?

- Tác giả đã sử dụng NT gì để khắc hoạ hai nhân này?

- Tình cảnh gia đình chị Dậu lúc này ntn?

Chị Dậu là người đàn bà nghèo xác xơ, với ba đứa con đói khát. Tất cả dồn lên vai chị

- Em có suy nghĩ gì về tình cảnh đó?

- Chi tiết chị Dậu chăm sóc chồng được MT ntn?

- Qua đây chị Dậu đã bộc lộ phẩm chất gì?

- Diễn biến ứng xử của chị Dậu với bọn tay sai được khắc hoạ ntn?

Đó là cách ứng xử rất tự nhiên của người dân đối với người đại diện của nhà nước. Bởi vì chị luôn xem mình là hàng con sâu, cái kiến, nghèo khổ bậc nhất trong làng. Chị nhẫn nhục như vậy mong gợi chút lòng thương người của anh cai

Thế nhưng bỏ ngoài tai thái độ, lời van xin của chị Dậu cai lệ vẫn sấn tới

- Vì thế thái độ của chị Dậu có sự thay đổi ntn?

- Sự thay đổi cách xưng hô đó nói lên điều gì?

Phân tích sự thay đổi trong mỗi lần xưng hô SGK-31

- Tại sao chị Dậu có thể quật ngã hai tên tay sai đó?

- Qua sự phản kháng của chị dậu em có nhận xét gì về người ND trước CMT8 và về XHVN lúc bấy giờ?

Đó chính là hành động “tức nước vỡ bờ” của chị Dậu → toát lên ý nghĩa nhan đề tác phẩm

- Để khắc hoạ nhân vật chị Dậu tác giả sử dụng BPNT gì?

- Qua VB tác giả muốn thể hiện ND gì?

- Những đặc sắc NT sử dụng trong VB?

Đọc diễn cảm VB có phân vai

I. Giới thiệu chung

1. Tác giả- Tác phẩm

* Tác giả (1893-1954)

- Quê: Lộc Hà- Từ Sơn- Bắc Ninh

- Là một trong những nhà văn xuất sắc nhất của trào lưu VH hiện thực phê phán trước CMT8

- Ngoài viết văn NTT còn là một học giả, một nhà báo.

* Tác phẩm

- Tiểu thuyết “Tắt đèn” đăng báo 1937, in thành sách 1939, là tác phẩm tiêu biểu của NTT và là tác phẩm xuất sắc của dòngVH

HT phê phán VN giai đoạn 1930-1945

- Đoạn trích: “Tức nước vỡ bờ” trích trong chương XVIII của tác phẩm

2. Chú thích

3. Bố cục

- Đoạn 1: Từ đầu… có ngon miệng hay không → chị Dậu chăm sóc chồng

- Đoạn 2: Còn lại → chị Dậu đương đầu với bọn tay sai

II. Tìm hiểu văn bản

1. Đọc

2. Tìm hiểu văn bản

a. Nhân vật cai lệ và người nhà lí trưởng

* Cai lệ: Là viên cai chỉ huy một tốp lính lệ

- Tiến vào nhà sầm sập

- Gõ đầu roi xuống đất, thét bằng giọng khàn khàn

- Trợn ngược hai mắt, quát, giọng hầm hè

- Đánh chị Dậu, sấn đến để trói anh Dậu

→ Hống hách, thô bạo, vô nhân tính

*Người nhà lí trưởng: là tay sai đắc lực của lí trưởng

- Quát tháo, ăn nói mỉa mai

- Lóng ngóng, không dám hành hạ anh Dậu

→ Là kẻ tán tận lương tâm nhưng chưa mất hết nhân tính

→ Chúng là đại diện cho XHPK đương thời tàn bạo, bất công, phi lí

→ NT: Khắc hoạ nhân vật qua lời nói, cử chỉ, hành động

b. Nhân vật chị Dậu

* Tình cảnh gia đình

- Nợ sưu nhà nước chưa trả được

- Anh Dậu ốm mà vẫn có thể bị trói, bị đánh bất cứ lúc nào (vì chưa có tiền nộp sưu cho người em ruột chết từ năm ngoái)

- Trong nhà không còn một hạt gạo

→ Rất khó khăn và đáng thương

* Chị Dậu chăm sóc chồng

- Quạt cho cháo nguội

- Rón rén bưng đếnđộng viên chồng ăn

→ Đảm đang, dịu hiền và hết lòng yêu thuơng chồng con

* Đối phó với cai lệ và người nhà lí trưởng

- Giọng run run, van xin tha thiết → xưng hô: cháu- ông (dưới - trên)

- Cãi lại → xưng hô tôi- ông (ngang hàng)

- Nghiến hai hàm răng, túm cổ tên cai lệ, ấn dúi ra cửa, lẳng cho người nhà lí trưởng một cái → xưng hô: bà- mày(trên dưới)

→ Chuyển từ đấu lí sang đấu lực, thay đổi cách xưng hô phù hợp diễn biến tâm lí, hoàn cảnh

→ Lòng thương yêu chồng con, lòng căm thù áp bức đã tạo nên sự phản kháng mãnh liệt.

→ Người ND khi bị dồn nén, áp bức đến cùng họ đã có sự đấu tranh

- NT: Khắc hoạ tính cách nhân vật qua cử chỉ, lời nói, hành động; kết hợp TS - MT-BC

III. Tổng kết và luyện tập

1. Tổng kết

* Nội dung

- Vạch trần bộ mặt tàn ác, bất nhân của XHPK đương thời đã đẩy người ND vào tình cảnh cực khổ khiến họ phải liều mạng chốnglại

- Toát lên vẻ đẹp của người PNND vừa giàu lòng yêu thương chồng con vừa có sức sống tiềm tàng, mạnh mẽ.

* Nghệ thuật

- Khắc hoạ rõ nét hai tuyến nhân vật qua miêu tả diễn biến tâm lí, hành động, lời nói

- Kết hợp TS - MT- BC

2. Luyện tập