Giáo án Ngữ văn 8 Bài Trong lòng mẹ (Tiếp) mới nhất

HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ

NỘI DUNG KIẾN THỨC CẦN ĐẠT

HĐ1.HDHS Phân tích (tiếp):

- Gọi hs đọc phần đầu.

H: Khi nghe những lời giả dối, thâm độc của bà cô đối với mẹ, bé Hồng có phản ứng như thế nào?Vì sao?

H: Em nx ntn về p/ư thứ 2 của chú bé Hồng?

H: Bằng p/ư đó em biết gì về t/c của bé Hồng đối với mẹ của mình?

- (Khi nghe cô hỏi, lập tức trong kí ức của Hồng hiện lên hình ảnh mẹ vẻ mật rầu rầu và hiền từ, phản ứng thông minh - ớc mắt rong ròng rớt hai bên má... cười dài trong tiếng khóc..

- Cô chưa nói hết câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ)

H: T/g đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì trong đoạn này?

( Lúc đầu cười -> thái độ chống đối trước sự mỉa mai của bà cô, như ng sau đó tâm hồn non nớt của em không chịu được sự tấn công của bà cô -> khóc nức nở. tình cảm bị dồn nén bật ra thành tiếng khóc thể hiện tình cảm lên đến đỉnh điểm, phù hợp tâm lí trẻ).

H: Nhận xét gì về cảnh trò truyện của hai cô cháu?

H: Từ đó Hồng thể hiện tâm trạng,thái độ ntn trước với những lời châm chọc của bà cô?

H: Nhận xét về tình cảm của béHồng đối với mẹ?

- Gv chuyển ý:

- Hs đọc ”Nhưng đến ngày giỗ đầu thầy tôi” tr 17 .

H: Miêu tả hành động, tâm trạng của bé Hồng khi nhìn thấy mẹ?

- Đuổi theo xe, gọi rối rít, bối rối, lo sợ nhầm lẫn: nếu người ...sa mạc.

H: Hành động và tâm trạng ấy cho em biết điều gì trong lòng bé Hồng bấy lâu?

H: Em nhận xét gì về sự nức nở của bé Hồng khi được mẹ ôm vào lòng?

H: Khi nằm trong lòng mẹ, bé Hồng cảm nhậnnhư thế nào ?

H:Tận hưởng niềm h/p đc nằm trong lòng mẹ Hồng quan sát và nhận xét ntn về mẹ?

( Mẹ không còm cói, xơ xác mà gương mặt tươi sáng, đôi mắt trong, nước da mịn, má hồng.)

(Thấy ấm áp, mơn man khắp da thịt, hơi thở thơm tho, khuôn miệng xinh xắn.)

H:Em nhận xét gì về nghệ thuật miêu tả, kể của tác giả trong đoạn văn này?

H: Em nhận xét gì về tình cảm của bé Hồng đối với mẹ?

+HS quan sát tranh ( SGK)-> Môtả

H:Bức tranh thể hiện chi tiết nào trong T/p ? Kể lại chi tiết đó ?

- Chi tiết bé Hồng găp mẹ ngồi trong lòng mẹ cảm nhận niềm hạnh phúc vô bờ bến đang trào dâng khi đc gặp mẹ.

- Gv chuyển ý:

H: Em có suy nghĩ gì về tên chương :Trong lòng mẹ”? Nếu đổi tên khác có hợp lí không ?

Thảo luận nhóm 4, thời gian 4 phút.

->Báo cáo. GV kết luận.

- Khẳng định sự chân thành, cảm động về sự bất diệt của tình mẫu tử. Nếu đổi tên khác, không phù hợp với nội dung chương, không nói hết ý nghĩa này.

H: Qua đoạn trích “Trong lòng mẹ”, hãy chứng minh rằng văn Nguyên Hồng giàu chất trữ tình ?

- Tình huống và nội dung: hoàn cảnh đáng thương của chú bé Hồng, câu chuyện về người mẹ âm thầm chịu nhiều đau khổ, cay đắng, nhiều thành kiến; lòng yêu thương mẹ của bé Hồng.

- Mạch cảm xúc phong phú: xót xa, tủi nhục, lòng căm giận sâu sắc, tình yêu thương nồng thắm.

-Cách thể hiện: kết hợp kể với bộc lộ cảm xúc, các hình ảnh thể hiện tâm trạng; hình ảnh so sánh, lời văn say mê,

H: Qua đoạn trích em hiểu thế nào về thể hồi kí ?

H:Qua đoạn trích vừa học em tìm những cơ sở chứng minh Nguyên Hồng là nhà văn của Phụ nữ và trẻ em?

HĐ2.HDHS tổng kết:

H:Nêu nét chính về nội dung và nghệ thuật của văn bản ?

- Gọi hs đọc ghi nhớ.

HĐ3.HDHS luyện tập :

- GV hướng dẫn hs làm bài tập luyện tập.

3. Phân tích :

a.Nhân vật bà cô:

b.Tình cảm của chú bé Hồng đối với mẹ.

* Những ý nghĩ, cảm xúc của Hồng khi trả lời bà cô:

- Phản ứng: cúi đầu k đáp-> Hồng nhận ra ý nghĩa cay độc trong giọng nói và nét mặt khi cười rất kịch của bà cô,sau đó trả lời:

“ không cháu k muốn vào cuối năm thế nào mẹ cháu cũng về”

->Phản ứng nhah,thông minh đầy tự tin.

- Đầy lòng yêu thương và kính mến đối với

mẹ của mình.

- T/g miêu tả diễn biến tâm lí nhân vật tự nhiên chân thực.

- Màn đối thoại đầy kịch tính, thúc đẩy tâm trạng của Hồng đến những diễn biến căng thẳng, làm rõ bộ mặt xảo quyệt, tàn nhẫn của bà cô.

=> Hồng đau đớn, tủi cực xen lẫn căm giận trước những lời xúc phạm độc địa của bà cô đối với mẹ,căm tức những cổ tục lạc hậu đã đày đọa mẹ.

=>Hồng yêu thương, kính trọng, tin tưởng mẹ bằng tình cảm thiết tha mãnh liệt.

*Cảm xúc của bé Hồng khi gặp mẹ và trong lòng mẹ:

*

- Hành động: đuổi theo xe díu cả chân lại, gọi bối rối" Mợ ơi..."

- Tâm trạng: lo sợ nỗi tuyệt vọng " Nếu...sa mạc"

-> Nỗi chờ mong khắc khoải, khao khát cháy bỏng,mãnh liệt được gặp mẹ trong lòng đứa con xa mẹ lâu ngày.

-"Oà khóc, nức nở" -> đó là sự dỗi hờn mà niềm hạnh phúc; tức tưởi mà mãn nguyện.

+ Khi trong lòng mẹ:

- Sung sướng cực điểm khi nằm trong lòng mẹ, tận hưởng sự êm dịu của tình mẫu tử ngot ngào,thiêng liêng.Niềm vui sướng rạo rực làm em quên đi tất cả sự tủi cực, đắng cay.

=> Bé Hồng bồng bềnh trôi trong cảm giác vui sướng rạo rực. Những lời cay độc của cô, những tủi cực vừa qua bị chìm đi giữa dòng cảm xúc miên man ấy.

- Cảm xúc của bé Hồng đc tác giả diễn tả bằng cảm hứng say mê cùng những rung động vô cùng tinh tế. Nó tạo ra một không gian của ánh sáng, màu sắc, hương thơm vừa lạ lùng vừa gần gũi. Đó là h/ả một thế giới đang bừng nở, hồi sinh, một thế giới dịu dàng và đầy ắp tình mẫu tử.

=> Bé Hồng có tình yêu, sự cảm thông và niềm tin mãnh liệt đối với người mẹ bất hạnh của mình.

c.Chất trữ tình thể hiện trong đoạn trích:

* Tình huống và nội dung truyện:

- Hoàn cảnh đáng thương của bé Hồng; Câu chuyện về người mẹ phải âm thầm chịu đựng nhiều đắng cay, nhiều thành kiến tàn ác; lòng thương yêu cùng sự tin cậy mà chú bé dành cho người mẹ của mình.

- Dòng cảm xúc phong phú của Hồng:

(xót xa, tỉu nhục, lòng căm giận sâu sắc, quyết liệt, tình yêu thương nồng nàn thắm thiết.)

- Cách thể hiện của tác giả:

+ Kết hợp kể với bộc lộ cảm xúc, các hình ảnh thể hiện tâm trạng; hình ảnh so sánh gây ấn tượng giàu sức gợi cảm.

+ Lời văn say mê như đc đc viết trong dòng cảm xúc mơn man , dạt dào.

d.Thể hồi kí: là một thể của kí mà trong đó người viết kể lại những chuyện, những điều mà chính mình đã trải qua, đã chứng kiến.

e. Nguyên Hồng là nhà văn của phụ nữ và nhi đồng:

- Nguyên Hồng viết nhiều về phụ nữ và nhi đồng( các nhân vật này thườngcó mặt trong tác phẩm của NH).

- Nguyên Hồng dành cho phụ nữ và nhi đồng tấm lòng chân chứa thương yêu và thái độ nâng niu trân trọng.

+ Nhà văn thấm thía những nỗi cơ cực và tủi nhục mà phụ nữ và nhi đồng phải gánh chịu thời trước.

+ Nhà văn thấu hiểu vô cùng trân trọng vẻ đẹp tâm hồn đức tính cao quý của phụ nữ và nh đồng .

III.Tổng kết:

1. Nội dung:Đoạn trích đã kể lại chân thực và cảm động những cay đắng tủi cực cùng tình yêu thương cháy bỏng của nhà văn thời thơ ấu đối với người mẹ của mình.Đó là bài ca chân thành và cảm động về tình mẫu tử thiêng liêng bất diệt.

2.Nghệ thuật:

+ Kết hợp kể với bộc lộ cảm xúc, các hình ảnh thể hiện tâm trạng; hình ảnh so sánh gây ấn tượng giàu sức gợi cảm.

+ Lời văn say mê như đc đc viết trong dòng cảm xúc mơn man , dạt dào.

*Ghi nhớ (SGK)T 21.

V. Luyện tập:

H: Có nhà nghiên cứu nhận định Nguyên Hồng là nhà văn của phụ nữ và nhi đồng, hãy chứng minh qua đoạn trích “Trong lòng mẹ”.

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Nội dung cần đạt

*Hoạt động 1: Đọc – chú thích.

GV: Đọc chậm, tình cảm chú ý thể hiện cảm xúc nhân vật, giọng bà cô: đay đả, kéo dài.

H: Nhận xét?

H: Đọc chú thích, trình bày ngắn gọn về tác giả?

H: Em biết gì về văn bản “trong lòng mẹ” và tác phẩm “Những ngày thơ ấu”?

GV:Hồi kí là thể văn được dùng để ghi lại những chuyện có thật đã xảy ra trong cuộc đời một con người.

H:Tìm hiểu một số từ khó trong phần chú thích .Tìm từ trái nghĩa với từ gõ đầu ; đồng nghĩa với từ đoạn tang.

*Hoạt động 2: Tìm hiểu văn bản.

H: Xét về thể loại xếp văn bản thuộc loại nào?

Nhân vật chính?

H: Nhận xét bố cục văn bản?

H: Tóm tắt nội dung chính của văn bản?

H: Theo dõi phần đầu văn bản cho biết: cảnh ngộ bé Hồng có gì đặc biệt?

H: Cảnh ngộ ấy tạo nên thân phận bé Hồng như thế nào?

H: Theo dõi cuộc đối thoại giữa người cô và bé Hồng hẫy cho biết nhân vật người cô hiện lên qua những chi tiết nào?

H: Qua đó em thấy mục đích hỏi của bà cô là gì? Bé Hồng có đoán ra dụng ý của bà cô không?

H: Vì sao bé Hồng cảm nhận được rõ rắp tâm đó của bà cô?

H: Khi bé Hồng trả lời “không” bà cô vẫn tiếp tục hỏi châm chọc và kể về hoàn cảnh của mẹ bé Hồng như thế nào? Thái độ ra sao?

H: Những lời kể đó bộc lộ tính cách nào của người cô? Bà cô đại diện cho hạng người nào trong xã hội?

H: Nhận xét ngôn ngữ, giọng điệu lời văn trong đoạn?

H: Trong cuộc đối thoại này, bé Hồng đã bộc lộ những cảm xúc và suy nghĩ của mình?

H: Hãy tìm những chi tiết bộc lộ cảm nghĩ của bé Hồng đối với người cô?

H: ở đây phương thức biểu đạt nào được vận dụng? Tác dụng?

H: Em hiểu gì về chi tiết: “Giá những cổ tục…”

H: Có thể hiểu gì về bé Hồng từ trạng thái tâm hồn đó của em?

H: Cảm xúc của em khi đọc những tâm sự đó của bé Hồng?

H: Khi kể về cuộc đối thoại của người cô và bé Hồng tác giả đã sử dụng nghệ thuật tương phản? Hãy chỉ ra phép tương phản này và cho biết ý nghĩa?

GV: Chuyển ý.

-HS đọc đoạn văn còn lại.

H: Khi chợt thoáng thấy người ngồi trên xe giống mẹ bé Hồng có hành động cử chỉ như thế nào?

H: Giọt nước mắt của bé Hồng lần này có gì khác lần trước?

H: Tâm trạng của Hồng khi nghĩ người trên xe không phải là mẹ mình được diễn tả như thế nào? Tìm và phân tích?

H: Nhận xét gì về ngòi bút miêu tả tâm lí của nhà văn trong đoạn?

H: Hình ảnh người mẹ hiện lên qua những chi tiết nào?

H: Nhân vật người mẹ được kể qua cái nhìn yêu thương của con có tác dụng gì?

H: Bé Hồng đã có một người mẹ như thế nào?

H: Trong đoạn này tình yêu thương mẹ của bé Hồng bộc lộ rõ nhất qua chi tiết nào? Vì sao?

H: Nhận xét về phương thức biểu đạt trong các đoạn văn đó? Tác dụng?

GV: Cảm giác sung sướng hạnh phúc của bé Hồng. Tác giả không gọi tên chỉ miêu tả sự mê mẩn không nhớ mẹ hỏi những gì… niềm sung sướng và hạnh phúc tột độ của đứa con xa mẹ nay được thỏa nguyện.

*Hoạt động 3: Hướng dẫn học sinh tổng kết nghệ thuật.

H: Qua văn bản em hiểu thế nào là hồi kí?

H: Chứng minh văn Nguyên Hồng giàu chất trữ tình?

H: Qua tìm hiểu trên hãy nêu nội dung của truyện?

*Hoạt động 4: Hướng dẫn luyện tập.

- Làm câu hỏi 6

- GV gọi 1 HS đọc.

- GV gọi 2, 3 em đọc tiếp.

- Nguyên Hồng

(1918 – 1982) quê ở Nam Định, sống và viết chủ yếu ở Hải Phòng những năm trước cách mạng sau hòa bình (1954) gia đình ông chuyển về Hà Nội, Yên Thế, Bắc Giang, ông vẫn gắn bó với Hải Phòng. Là nhà văn rất bình dị trong sinh hoạt và giàu tình cảm, dễ xúc động. Là nhà văn của phụ nữ, nhi đồng, của những người khốn khổ.

- “Những ngày thơ ấu” là tập hồi kí viết trước cách mạng tháng tám đăng báo 1938 in thành sách năm 1940 gồm 9 chương. Nhân vật chính là chú bé Hồng với những kỉ niệm thơ ấu nhiều đắng cay.

-Lưu ý: 5,8,12,13,14,17 => giỗ hết, mãn tang, hết tang…

=> tiểu thuyết: tự thuật kết hợp với các kiểu văn bản: tự sự, miêu tả biểu cảm.

- Nhân vật xưng tôi ngôi thứ nhất chính là tác giả (bé Hồng)

=> 2 phần:

Phần 1: Từ đầu đến đến chứ: Cuộc đối thoại giữa người cô và bé Hồng.

Phần 2: Cuộc gặp gỡ bất ngờ với mẹ.

- HS tóm tắt.

- HS trả lời như phần ghi bảng.

- Cô độc đau khổ, luôn khao khát tình thương của mẹ.

- Cô tôi gọi … cười hỏi: Không?

- Sao lại không vào?...

- Mày dại quá… thăm em bé chứ.

=> Mục đích: bé Hồng ruồng rẫy khinh bỉ me, gieo rắc những hoài nghi…

- Vì trong lời kể của bà cô chứa đựng sự giả dối: cười hỏi chứ không phải lo lắng, nghiêm nghị hỏi cũng không phải âu yếm hỏi.

- Mỉa mai, hắt hủi thậm chí độc ác…

=> hẹp hòi, tàn nhẫn, vô cảm…

- Bé Hồng nhận ra ý nghĩa cay độc … rất kịch ….

- Nhắc đến mẹ tôi … ruồng rẫy mẹ tôi.

- Hai tiếng em bé … như ý cô tôi muốn.

- Giá những cổ tục…

- Phương thức biểu cảm.

Bộc lộ trực tiếp và gợi cảm trạng thái tâm hồn đau đớn của bé Hồng.

=> Chuyển đổi cảm giác: Những cổ tục vốn là cái vô hình trở thành cái hữu hình như mẩu gỗ => thể hiện sự căm ghét tột độ.

- HS tự bộc lộ.

- NT: đặt hai tính cách trái ngược nhau: Tính cách hẹp hòi tàn nhẫn >< tính cách trong sáng giàu tình thương của bé Hồng.

=>làm bật lên tính cách tàn nhẫn của người cô và khẳng định tình mẫu tử trong sáng và cao cả của bé Hồng.

- Đuổi theo gọi bối rối, thở hồng hộc trán đẫm mồ hôi. => ríu cả chân lại => ào lên khóc rồi cứ thế nức nở.

- Không phải giọt nước mắt tức tưởi chất chứa sự căm ghét và tình thương mẹ mãnh liệt. Mà là giọt nước mắt: dỗi hờn mà hạnh phúc, tức tưởi mà mãn nguyện.

=>phản ứng của bé Hồng rất tự nhiên, bật ra tất yếu như một quy trình dồn nén tình cảmmà lí trí không kịp phân tích và kiểm soát.

=>miêu tả ngắn gọn tinh tế hợp lí.

- Mẹ tôi … và em Quế.

- Mẹ tôi cầm nón…

- Mẹ tôi không còm cõi xơ xác … lạ thường.

=> Cụ thể, sinh động, gần gũi, hoàn hảo. Bộc lộ tình con yêu thương quý trọng mẹ.

“Phải bước lại và lăn ..”

“Tôi ngồi trên xe… mơn man khắp da thịt”.

-Thể hiện xúc động, khơi gợi xúc cảm mãnh liệt ở người đọc.

=>từ đây chú bé Hồng đang bồng bềnh trôi trong cảm giác sung sướng rạo rực bước vào một thế giới tuổi thơ hồi sinh bừng nở với những kỉ niệm ấm áp tình mẫu tử.

- Hồi kí là nhớ và ghi lại những chuyện đã xảy ra.

- Chất trữ tình: tình huống và nội dung chuyện hoàn cảnh bé Hồng.

+ Cách thể hiện kết hợp biểu cảm miêu tả =>lời văn phù hợp tâm trạng nhân vật.

+ Lời lẽ nhiều khi mê say trong dòng cảm xúc mơn man dạt dào.

I. Đọc – Chú thích.

1.Đọc.

2.Tác giả: SGK.

- Là nhà văn giàu tình cảm, dễ xúc động rất bình dị trong sinh hoạt.

- Nhà văn của phụ nữ, nhi đồng và những người khốn khổ.

3.Tác phẩm.

-Trích chương IV trong tập hồi kí “Những ngày thơ ấu của Nguyên Hồng”.

4. Chú thích.

II.Tìm hiểu nội dung văn bản.

1. Cuộc đối thoại giữa bà cô và bé Hồng.

- Cảnh ngộ: Cha chết chưa đoạn tang, mẹ đi tha hương cầu thực => sống trong sự ghẻ lạnh của họ nội.

- GV kẻ đôi bảng:

+Bà cô: lạnh lùng, tàn ác, tâm địa xấu xa là người đàn bà cay nghiệt, già dặn vô cảm sắc lạnh đến ghê rợn.

=> hình ảnh mang ý nghĩa tố cáo hạng người sống tàn nhẫn khô héo cả tình máu mủ của xã hội thực dân nửa phong kiến cái xã hội mà ở đó: “Chuông nhà thờ chỉ rung lên trước những kẻ nhà giàu khệnh khang bệ vệ và đóng sầm trước mặt những kẻ như bé Hồng.

- Phản ứng của bé Hồng: im lặng, lòng đau như cắt, khóe mắt cay cay, nước mắt dòng dòng… đầm đìa.

- Khóc không ra tiếng

=>phương thức biểu cảm (nỗi căm ghét và tình thương mẹ)

=>bé Hồng: thông minh, nhạy cảm, giàu tình yêu thương mẹ, không muốn tình yêu thương và kính trọng mẹ bị rắp tâm tành bẩn xâm phạm đến. Căm thù cổ tục của xã hội phong kiến => cái nhìn tiến bộ của đứa trẻ 8 tuổi.

2. Cuộc gặp gỡ của bé Hồng với mẹ.

- “Và sai lầm đó … sa mạc”

=>hình ảnh rất đạt vì nó nói được bản chất khát khao tình mẹ như là người bộ hành. Rất hợp với tình mẹ con. “Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra”

- Nghệ thuật miêu tả tâm lý: tinh tế, hợp lý…

=>người mẹ yêu con, đẹp đẽ, can đảm, kiêu hãnh vượt lên trên mọi lời mỉa mai cay độc của người Cô.

=>nhân đạo.

- Phương thức biểu đạt: Biểu cảm trực tiếp.

III.Tổng kết.

1.Nghệ thuật: thể hồi kí lời văn chân thực, giàu chất trữ tình.

- Miêu tả tâm lí nhân vật kết hợp kể.

- Nghệ thuật so sánh.

2.Nội dung.

*Ghi nhớ: SGK.