Giáo án Ngữ văn 8 Bài Thuyết minh về một thể loại văn học mới nhất

HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ

NỘIDUNGKIẾNTHỨC CẦNĐẠT

HĐ1.HDHS tìm hiểu các bước thuyết minh về một thể loại văn học:

- Đọc đề bài SGK -153.

- Đọc hai bài thơ : “Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác” và “Đập đá ở Côn Lôn”.

H: Mỗi bài thơ có mấy dòng? Mỗi dòng thơ có mấy chữ?

H:Số dòng, số chữ ấy có phải là quy địnhbắt buộc không? Có thể tuỳ tiện thêm bớt không?

H: Hãy ghi kí hiệu bằng trắc cho từng tiếng trong hai bài thơ!

- GV gọi học sinh ghi lên bảng.

H:Nhận xét quan hệ bằng trắc giữa các dòng với nhau!

- 1 đối với 23 đối với 4

- 5 đối với 67 đối với 8

Nhận xét gì về niêm? (chú ý chữ 2,4,6).

- 1 niêm với 82 niêm với 3

- 4 niêm với 56 niêm với 7

H :Hãy cho biết bài thơ có những tiếng nào hiệp vần với nhau, nằm ở vị trí nào trong dòng thơ và đó là vần bằng hay trắc?

H :Nhận xét gì về sự hiệp vần trong bài thơ thất ngôn bát cú?

H:Đọc thầm bài thơ và cho biết các câu thơ ngắt nhịp như thế nào?

H:Dựa vào những điều đã quan sát được hãy lập dàn ý cho đề bài trên?

H:Qua bài văn em rút ra điều gì khi thuyết minh một thẻ loại văn học?

- Phải quan sát, nhận xét, khái quát thành đặc điểm chung của thể loại văn học.

H:Khi nêu đặc điểm cần chú ý điều gì?

- Lựa chọn đặc điểm tiêu biểu, quan trong, có ví dụ cụ thể.

- Tổng kết rút ra ghi nhớ.

- HS đọc ghi nhớ

- GV chốt.

HĐ2.HDHS luyện tập:

- Đọc bài tập 1 SGK, nêu yêu cầu.

- Đọc tài liệu tham khảo SGK- 154.

- HS làm bài.

- Gọi hstrình bày.

- HS nhận xét.

- GV bổ sung.

I.Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học:

* Đề bài: Thuyết minh đặc điểm thể thơ thất ngôn bát cú.

1.Quan sát:

- Mỗi bài 8 dòng.

- Mỗi dòng 7 chữ.

- Số dòng (câu) số chữ bắt buộc không thêm bớt tuỳ tiện được.

Bài 1: Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác:

Vẫn là hào kiệt vẫn phong lưu

TBBTTBB

Chạy mỏi chânthìhãyởtù

TTBBTTB

Đã khách không nhàtrongbốnbể

TTBBBTT

Lại người có tội giữa năm châu

TBTTTBB

Bủa tay ôm chặtbồkinh tế

TBB TBBT

Mở miệng cười tan cuộc oán thù

TTBBTTB

Thân ấy hãy còn còn sự nghiệp

BTTBBTT

Bao nhiêu nguy hiểmsợgì đâu.

BBBTTBB

* Quan hệ bằng trắc: đối câu :1-2, 3- 4, 5-6, 7-8.

* Niêm: 1- 8, 2-3 , 4-5, 6-7.

* Vần:

- Bài “ Cảm tác vào nhà ngục Quảng Đông” : lưu- tù-châu- thù- đâu(B) ; bể- tế(T câu3-5)

- Bài Đập đá ở Côn Lôn”: Lôn, non, hòn, son, con

-> Cả haibài thơ đều hiệp vần bằng.

- Bài thơ thất ngôn bát cú có những tiễng cuối câu 1 và các câu chẵn hiệp vần với nhau(1,2,4,6,8).

* Nhịp: 4/3; 2/2/3.

2. Lập dàn bài :

a. Mở bài: Nêu định nghĩa chung về thể thơ thất ngôn bát cú.

b. Thân bài: Nêu các đặc điểm về thể thơ.

- Số câu, số chữ trong mỗi bài.

- Quy luật bằng trắc của thể thơ.

- Cách gieo vần.

- Cách ngắt nhịp phổ biến ở mỗi dòng.

c. Kết bài: Cảm nhận của em về vẻ đẹp nhạc điệu của thể thơ.

* Ghi nhớ: SGK/ 154

III. Luyện tập:

1. Bài 1 (154).

Hãy thuyết minh đặc điểm chính của truyện ngắn trên cơ sở các truyện ngắn đã học: Tôi đi học, Lão Hạc, Chiếc lá cuối cùng.

- Truyện ngắn là hình thức tự sự loại nhỏ có dung lượng ít, tập trung mô tả một mảng của cuộc sống.

- Truyện ngắn thường ít nhân vật và sự kiện.

- Cốt truyện của truyện ngắn thường diễn ra trong một thời gian, không gian hạn chế.

- Kết cấu của truyện ngắn thường là sự sắp đặt những đối chiếu, tương phản để làm nổi bật chủ đề (thường là ngắn).

- Tuy ngắn nhưng có thể đề cập đến những vấn đề lớn của cuộc sống.

Hoạt động của thầy

Hoạt động 1: Hướng dẫn HS quan sát, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học.

GV chép 2 bài thơ lên bảng phụ và yêu cầu HS quan sát.

H: Mỗi bài thơ có mấy dòng( câu)? mỗi dòng có mấy tiếng?

H: Em có nhận xét gì về số chữ và số dòng trong mỗi bài thơ?

GV: Cho HS đọc mục b trong SGK trang 153 để nắm được qui định về luật bằng trắc.

GV gọi 2 HS lên bảng ghi kí hiệu cho các tiếng trong mỗi câu thơ theo luật bằng trắc.

H: Nhận xét gì về quan hệ bằng trắc giữa các dòng với nhau?

H: Tìm đối và niêm trong các bài thơ trên?

H: Mỗi bài thơ trên, có những tiếng nào hiệp vần với nhau? Nằm ở vị trí nào trong dòng thơ và đó là vần gì?

H: Nhịp thơ ?

GV yêu cầu HS nêu dàn bài chung của bài văn thuyết minh.

H: Dựa vào kết quả quan sát trên, em hãy lập dàn bài cho bài văn thuyết minh?

H: Em hiểu thế nào là thuyết minh một thể loại văn học?

H: Các bước tiến hành làm bài văn thuyết minh về thể loại văn học?

H: Khi thuyết minh về thể loại văn học, ta cần chú ý điều gì?

GV yêu cầu HS đọc ghi nhớ: SGk- 154.

Hoạt động của trò

Chuẩn bị ở nhà:

HS Đọc và nghiên cứu bài thơ “ Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác” và bài “ Đập đá ở Côn Lôn”

HS đọc lại hai bài thơ.

- Mỗi bài thơ có tám dòng; mỗi dòng có bẩy tiếng.

- Số dòng và số tiếng của hai bài thơ như nhau: không thay đổi ( bắt buộc) đối với thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật.

HS đọc.

2 HS lên bảng ghi kí hiệu luật bằng trắc cho các tiếng trong mỗi bài thơ trên.

2 HS lên bảng ghi các thông tin của từng bài.

HS dựa vào 2 văn bản và sự hiểu biết về đặc điểm về cách gieo vần trong thơ thất ngôn bát cú để trình bày.

HS hoạt động nhóm để lập dàn bài chung cho bài văn thuyết minh về thể loại văn học.

HS dựa vào nội dung bài giảng để trả lời

HS đọc ghi nhớ trong SGK- 154.

Ghi bảng

I. Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh đặc điểm một thể loại văn học:

1. Quan sát:

a. Số dòng và số tiếng:

- Thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật:

+ Một bài thơ gồm có 8 câu ( dòng).

+ Mỗi( câu) dòng: 7 tiếng.

-> Không thêm hoặc bớt số tiếng và số câu ...( bắt buộc).

b. Luật bằng trắc được thể hiện trong 2 bài thơ:

- Bài “ Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác”:

+Luật bằng gồm các tiếng sau: Là, hào, phong, lưu, chân, thì, tù, không, nhà, trong, người, năm, châu, tay, ôm, bồ, kinh, cười, tan, thù, than, còn, bao, nhiêu, nguy, gì đâu.

+ Luật trắc gồm: Vẫn, kiệt, vẫn, chạy, mỏi, hãy, ở, đã, khách, bốn, biển, lại, có, tội, giữa, bủa, chặt, tế, mở, miệng, cuộc, oán, ấy, vẫn, sự, nghiệp, kiểm, sợ.

- Bài “ Đập đá ở Côn Lôn”:

+ Bằng: Làm, trai, Côn, Lôn, lừng, làm, cho, non, tan, năm, ra, tay, trăm, hòn, ngày, bao, thân, sành, mưa, càng, son, trời, khi, gian, nan, chi, con, con.

+ Trắc: đứng, giữa, đất, lẫy, lở, núi, xách, búa, đánh, bảy, đống, đập, bể, mấy, tháng, quản, sỏi, nắng, dạ, sắt, những, kẻ, vá, lỡ, bước, kể, việc

c. Niêm và đối: Theo luật: nhất, tam, ngũ bất luận; nhị, tứ, lục phân minh( không cần xét các tiếng thứ nhất, thứ ba, thứ năm mà chỉ cần xem xét đối và niêm ở các tiếng thứ hai, thứ tư, thứ sáu).

- Đối: Câu 3 và 4, câu 5 và 6.

d. Vần:

- Bài 1: tù, thù, châu...đâu; vần bằng.

- Bài 2: lôn...non...hòn...son...con: vần bằng.

đ. Nhịp thơ: 4/3.

2. Lập dàn bài:

a. Mở bài: Nêu định nghoã chung về thể thơ thất ngôn bát cú.

b. Thân bài: Giới thiệu các đặc điểm của thể thơ.

- Số câu, số chữ trong mỗi bài thơ.

- Qui định bằng trắc của thể thơ.

- Cách gieo vần của thể thơ.

- cách ngắt nhịp của thể thơ.

c. Kết bài: Vai trò của thể thơ thất ngôn bát cútừ xưa tới nay.

* Ghi nhớ: SGK- 154.