Giáo án Ngữ văn 6 Bài Đêm nay Bác không ngủ mới nhất

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung kiến thức cần đạt

Hoạt động 1 : Đọc và tìm hiểu chú thích

- GV nêu yêu cầu đọc bài thơ:

- Cách đọc: Giọng tâm tình, chậm rãi, thủ thỉ, ngắt nhịp thay đổi lần lượt 3/2, 2/3.

- Phân biệt 3 giọng:

+ Giọng kể chuyện, miêu tả của tác giả.

+ Lời nói của anh đội viên: Giọng lo lắng, nũng nịu.

+ Lời Bác Hồ: giọng trầm ấm, chậm rãi.

- GV đọc mẫu 1 đoạn

- Nêu vắn tắt những điều lưu ý về tác giả?

- GV nhấn mạnh một số điểm

Nêu hoàn cảnh sáng tác bài thơ?

*Hoạt động 2: đọc hiểu văn bản

- Em hãy cho biết thể thơ và phương thức biểu đạt?

- Bài thơ kết hợp kể chuyện với miêu tả, biểu cảm. Em hãy cho biết bài thơ kể chuyện gì? Trong truyện ấy xuất hiện những nhân vật nào?

- Trong hai nhân vật trên,theo em nhân vật nào hiện ra qua sự miêu tả của người kể chuyện? Nhân vật nào trực tiếp bộc lộ suy nghĩ của mình?

*GV: ở đây có hai phương thức: dùng miêu tả để khắc hoạ hình tượng Bác Hồ và dùng biểu cảm để biểu hiện cảm nghĩ của anh đội viên về Bác. Văn biểu cảm là phương thức trực tiếp bộc lộ cảm xúc và suy nghĩ của con người, ta sẽ được học kĩ ở lớp 7.

-Nêu bố cục của bài?

- Trong bài thơ, hình ảnh BH hiện lên qua các chi tiết nào về:

+ Thời gian, không gian?

+ Hình dáng?

+ Cử chỉ?

+ Lời nói?

+ Tâm tư?

- Chi tiết gợi cho em nhiều cảm xúc nhất là chi tiết nào?

Þ HS trả lời

- Chi tiết: Người cha mái tóc bạc: Gợi cảm xúc thương cảm, biết ơn Bác.

Chi tiết: Bác đi nhón chân để dém chăn cho từng người gợi cảm xúc thân thương, cảm phục đối với Bác...

- Nhận xétcủa em về cách tác giả miêu tả Bác trong văn bản này?

+ Thứ tự miêu tả?

+ Cấu tạo lời văn?

+ Sử dụng ngôn từ?

+ Tác dụng của cách miêu tả này?

- Tưởng tượng của em về Bác Hồ qua các chi tiết miêu tả của tác giả?

- Em cảm nhận đức tính cao đẹp nào của BH được thể hiện trong bài thơ?

* GV: Đó là một tình thương yêu giản dị, sâu sắc, đến độ quên mình, một phẩm chất tinh thần cao quí để chúng ta gọi Bác là Cha, là Bác, là Ông...

I.Đọc và tìm hiểu chú thích

1. Đọc

2.Tìm hiểu chú thích

a. Tác giả, tác phẩm:

- Minh Huệ: Tên khai sinh là Nguyễn Thái, sinh 1927, quê Nghệ An, làm thơ từ thời kháng chiến chống thực dân Pháp.

- Tác phẩm: Chính Minh Huệ kể lại trong hồi kí của mình. Mùa đông năm 1951 bên bờ sông Lam - Nghệ An nghe một anh bạn chiến sĩ về quốc quân kể những truyện được chúng kiến về một đêm không ngủ của Bác Hồ trên đường đi chiến dịch biên giớiThu - Đông năm 1950. Minh Huệ vô cùng xúc động viết bài thơ này.

b. Giải thích từ khó.(Sgk)

II.Tìm hiểu văn bản:

1. Tìm hiểu chung:

a. Thể thơ ngũ ngôn

b.PTBĐ:tự sự, kết hợp kể chuyện miêu tả và biểu cảm.

- Bài thơ kể chuyện một đêm không ngủ trên đường đi chiến dịch của Bác.

- Hai nhân vật: Bác Hồ, anh đội viên chiến sĩ.

- Nhân vật Bác Hồ hiện ra qua sự miêu tả của người kể chuyện.

Nhân vật anh đội viên chiến sĩ trực tiếp bộc lộ suy nghĩ cảm xúc của mình.

c.Bố cục: 3 đoạn

+ Khổ 1: (Mở truyện): Thắc mắc của anh đội viên vì sao bác Hồ mãi không ngủ được.

+ Khổ 2 - 15 (Thân truyện): Câu chuyện giữa anh đội viên với Bác Hồ trong đêm rừng Việt Bắc.

+ Khổ 16 (Kết luận): Lí do không ngủ của Bác Hồ.

2. Phân tích chi tiết.

a. Hình ảnh Bác Hồ:

- Thời gian, không gian:

Trời khuya, bên bếp lửa, mưa lâm thâm, mái lều xơ xác.

- Hình dáng: Vẻ mặt trầm ngâm, mái tóc bạc, ngồi đinh ninh, chòm râu im phăng phắc.

- Cử chỉ: đốt lửa, đi dém chăn cho từng người, nhón chân nhẹ nhàng.

- Lời nói:

Cháu cứ việc ngủ ngon

Ngày mai đi đánh giặc

Bác thức thì mặc bác

Bác ngủ không an lòng.

- Tâm tư:

Bác thương đoàn dân quân

Đêm nay ngủ ngoài rừng

Rải lá cây làm chiếu

Manh áo mỏng làm chăn

Càng thương càng nóng ruột

Mong trời sáng mau mau

Þ Miêu tả Bác theo trình tự: Không gian, thời gian, cử chỉ, lời nói, tâm trạng.

+ Dùng thể thơ năm tiếng có vần, điệu

+ Dùng nhiều từ láy gợi hình (trầm ngâm, đinh ninh, phăng phắc) làm cho hình ảnh bác hiện lên cụ thể, sinh động, chân thực

+ Cách miêu tả dễ đọc, dễ nhớ, nhớ lâu.

Þ Bác như là người cha, người ông thân thiết đang lo lắng, ân cần chăm sóc đàn con cháu.Hình ảnh Bác hiện lên thật giản dị, gần gũi, chân thực ma hết sức lớn lao.

- Tình thương bao la của Bác dành cho quân và dân.

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung kiến thức cần đạt

Hoạt động 1: đọc hiểu văn bản.

- Tâm tư của người chiến sĩ được thể hiện trong hai lần anh thức dậy.

- Trong lần thức dậy lần thứ nhất, tâm tư của anh được thể hiện qua những câu thơ nào?

- Biện pháp NT nào đã được sử dụng trong câu thơ:

      Bóng bác cao lồng lộng

       ấm hơn ngọn lửa hồng?

- Tác dụng của biện pháp NT đó?

- Các chi tiết miêu tả tâm tư của anh đội viên khi thức dậy lần đầu đã toát lên tình cảm nào của người chiến sĩ đối với Bác?

- Tâm tư của anh đội viên trong lần thức dậy thứ ba được diễn tả bằng các chi tiết thơ nào?

- Nhận xét của em về cách cấu tạo lời thơ sau:

        Mời Bác ngủ Bác ơi!

       Bác ơi! Mời Bác ngủ!

điều đó có tác dụng gì trong việc thể hiện tâm trạng của người chiến sĩ?

- Em cảm nhận được gì từ lời thơ:                                             Lòng vui sướng mênh mông

Anh thức luôn cùng Bác?

* GV: Bình: Đó là sức mạnh cảm hoá của tấm lòng HCM. Sự cao cả của Người đã nâng người khác thành cao cả...

- Trong những câu thơ miêu tả tâm tư của anh đội viên trong lần thức dậy thứ ba, có nhiều từ láy được sử dụng. Từ láy nào em cho là đặc sắc hơn cả? Vì sao?

- Các chi tiết thơ trên đều tập trung thể hiện tình cảm của anh đội viên đối với Bác Hồ. Đó là tình cảm nào?

Hoạt động 2:Tổng kết và luyện tập.

- Em cảm nhận nội dung ý nghĩa nào từ văn bản Đêm ...

- Em nhận thức được gì về nghệ thuật thơ?

II. Tìm hiểu văn bản:

1. Tìm hiểu  chung:

2. Phân tích chi tiết.

a. Hình ảnh Bác Hồ::

b. Tâm tư của người chiến sĩ:

* Lần thức dậy thứ nhất:

- Tâm tư của anh được thể hiện qua những câu thơ:

+ Anh đội viên nhìn Bác

   Càng nhìn lại càng thương

  Người cha mái tốc bạc

  Đốt lửa cho anh nằm

+ Anh đội viên mơ màng

   Như nằm trong giấc mộng

  Bóng Bác cao lồng lộng

  ấm hơn ngọn lửa hồng

+ Anh nằm lo Bác ốm

 Lòng anh cứ bề bộn

 Vì Bác vẫn thức hoài.

- NT so sánh:

+ Gợi tả hình ảnh Bác vừa vĩ đại, vừa gần gũi.

+ Thể hiện tình cảm thân thiết, ngưỡng mộ của anh đội viên đối với Bác.

Þ Tình cảm của anh đội viên: Thương yêu, cảm phục trước tấm lòng yêu thương bộ đội của Bác Hồ.

* Lần thức dậy thứ ba:

- Tâm tư của anh đội viên được thể hiện qua các câu thơ:

+ Anh hốt hoảng giật mình

+ Anh vội vàng nằng nặc

   Mời bác ngủ Bác ơi!

   Trời sắp sáng mất rồi

  Bác ơi! Mời Bác ngủ!

- Đảo trật tự ngôn từ, lặp lại các cụm từ (Mời Bác ngủ Bác ơi!)

Þ Diễn tả tăng dần mức độ bồn chồn, lo cho sức khoẻ của Bác, diễn tả tình cảm lo lắng chân thành của người đội viên đối với Bác.

+ Anh đội viên nhìn Bác

   Bác nhìn ngọn lửa hồng

   Lòng vui sướng mênh mông

   Anh thức luôn cùng Bác.

- Diễn tả niềm vui của anh bộ đội được thức cùng bác trong đêm Bác không ngủ. ở bên Bác, người chiến sĩ như được tiếp thêm niềm vui, sức sống.

- Từ "nằng nặc" có nghĩa là một mực xin cho kì được, vì diễn tả đúng tình cảm mộc mạc, chân thành của người chiến sĩ đối với Bác; Là từ thường dùng trong đời sống, rất ít gặp trong thơ, nhưng đã được tác giả sử dụng đúng lúc, đúng chỗ nên có sức gợi cảm

Þ Thương yêu, cảm phục, ngưỡng vọng.

III. Tổng kết: SGK-Tr67

IV, Luyện tập:

1.Tại sao nhà thơ không tả, kể về lần thức giấc thứ hai của anh đội viên?

Có thể câu chuyện bị trùng lặp nhưng cũng có thể lần thứ hai thức dậy anh không nói gì...nghĩa là chẳng có gì đáng kể, tả.

2. Câu 2 - Phần luyện tập SGK