Phân tích ý nghĩa nhan đề tác phẩm Chí Phèo 1
Chí Phèo là truyện ngắn hiện thực đỉnh cao của nền văn học Việt Nam. Qua truyện ngắn này, nhà văn Nam Cao đã vô cùng tinh tế khi khám phá và thể hiện bi kịch tha hóa, bi kịch bị từ chối quyền làm người ở những người dân nghèo trong xã hội phong kiến đương thời. Nhan đề của truyện ngắn được thay đổi nhiều lần, từ “Cái lò gạch cũ”, “Đôi lứa xứng đôi” và cuối cùng Nam Cao lựa chọn nhan đề “Chí Phèo” ngắn gọn, xúc tích nhưng lại có khả năng truyền tải những nội dung chủ đạo của tác phẩm.
Đầu tiên, truyện ngắn Chí Phèo được Nam Cao đặt tên là “Cái lò gạch cũ”. Theo dõi toàn bộ câu chuyện ta có thể thấy cái lò gạch cũ chính là hình ảnh quen thuộc xuất hiện ở phần đầu gắn liền với sự ra đời của Chí Phèo và phần cuối khi Chí Phèo chết. Chứng kiến cảnh Chí Phèo chết, Thị Nở đã nhìn xuống bụng và trong đầu hình ảnh chiếc lò gạch cũ xuất hiện như một giải pháp đầy bi kịch để Thị Nở trốn tránh những định kiến nghiệt ngã nếu như đứa trẻ đã được tượng hình sau những ngày chung sống như vợ chồng với Chí.
Nhà văn Nam Cao đã lựa chọn kết cấu đầu cuối tương ứng để tạo nên cái vòng luẩn quẩn của bi kịch Chí Phèo – bi kịch bị tha hóa của những người nông dân nghèo. Hình ảnh chiếc lò gạch cũ cũng gợi ra sự xót xa tột độ trước thực trạng tha hóa, trước số phận bi thảm của người nông dân trong xã hội đương thời.
Nhan đề Cái lò gạch cũ đã khái quát được hình ảnh đặc sắc trong truyện ngắn Chí Phèo nhưng lại chưa thể hiện được hiện tượng Chí Phèo cũng như nguyên nhân dẫn đến thực trạng ấy. Đến năm 1914, nhà xuất bản đã tự ý đổi thành “Đôi lứa xứng đôi” nhằm mục đích câu khách khi trên văn đàn những câu chuyện tình yêu xuất hiện nhan nhảm. Nhan đề “Đôi lứa xứng đôi” thể hiện được một phần nội dung quan trọng của truyện ngắn, đó là mối tình của Chí Phèo – Thị Nở. Tình yêu của những con người dưới đáy xã hội ấy thật cảm động, thật đáng trân trọng nhưng mối tình này lại không phải nội dung quan trọng nhất mà Nam Cao muốn thể hiện trong tác phẩm này.
Nhan đề mới chỉ hướng người đọc đến chuyện tình Chí Phèo – Thị Nở mà không thể hiện được bi kịch tha hóa khủng khiếp của Chí Phèo. Mặt khác, nhan đề “Đôi lứa xứng đôi” còn mang sắc thái trào lộng, chế giễu. Mục đích nghệ thuật của Nam Cao không nhằm bôi nhọ những con người khốn cùng ấy mà việc miêu tả diện mạo xấu xí, thô kệch là nhằm làm bật lên giá trị người, những phẩm chất tốt đẹp bên trong họ.
Đây cũng là lí do vì sao khi xuất bản lại năm 1946, Nam Cao đã đổi lại thành “Chí Phèo” như ngày nay. Chí Phèo là nhan đề ngắn gọn nhưng lại giàu giá trị biểu đạt. Nhan đề không chỉ hướng người đọc đến nhân vật trung tâm của truyện ngắn là Chí Phèo mà còn phần nào hé lộ được hiện tượng Chí Phèo, bi kịch tha hóa cũng như nguyên nhân dẫn đến hiện tượng đó. Để đến ngày nay, khi nhắc đến Chí Phèo người ta vẫn ấn tượng sâu sắc về một con người cùng khổ với bi kịch tha hóa về nhân hình lẫn nhân tính.
Thành công của Nam Cao trong truyện ngắn Chí Phèo không chỉ là việc phát hiện ra hiện tượng đặc sắc mang tính nhân sinh mà còn nằm trong bút pháp nghệ thuật miêu tả bậc thầy, qua cách lựa chọn nhan đề cũng đã thể hiện được phần nào tài năng và tâm huyết của người nghệ sĩ ấy.
Phân tích ý nghĩa nhan đề tác phẩm Chí Phèo 2
Chí Phèo là kiệt tác của văn chương Nam Cao, cũng là thành tựu đặc biệt xuất sắc của văn chương hiện đại. Các tên mà tác phẩm đã từng đặt là Cái lò gạch cũ, Đôi lứa xứng đôi, Chí Phèo.
Truyện ngắn Chí Phèo của Nam Cao bắt đầu có tên là Cái lò gạch cũ. Trước hết, có thể nói rằng, hình ảnh cái lò gạch cũ chiếm một vị trí đặc biệt trong tác phẩm. Mở đầu tác phẩm là hình ảnh người ta nhặt được Chí trong cái lò gạch bỏ không và kết thúc tác phẩm khi Chí Phèo vung dao giết Bá Kiến rồi tự sát. Thị Nở trông cảnh đó nhìn xuống bụng và thoáng thấy hiện ra cái lò gạch vắng người qua lại. Như vậy, nhà văn đã tạo ra một kết cấu vòng tròn thể hiện vòng đời luẩn quẩn của những nạn nhân xã hội. Đồng thời cũng thể hiện cái nhìn bi quan, bế tắc trước bi kịch đau đớn tột cùng của người nông dân trước cách mạng tháng Tám.
Năm 1914, nhà xuất bản đã tự đổi ý thành Đôi lứa xứng đôi. Bởi vì, phản ứng thực tế lúc bấy giờ văn chương đã trở thành một thứ hàng hóa để đáp ứng thị hiếu của phần đông độc giả và nhà xuất bản đã đổi tên tạo ra một cái tên giật gân để thu hút độc giả. Nhan đề Đôi lứa xứng đôi đã thể hiện sự lệch lạc trong tiếp nhận văn chương nghệ thuật của Nam Cao ở một số công chúng độc giả đương thời. Dụng ý nghệ thuật của Nam Cao không hề bôi nhọ những con người nghèo khổ khốn cùng. Khi miêu tả họ với vẻ bên ngoài thô kệch, xấu xí, trái lại ngòi bút của Nam Cao đi sâu vào nhân vật để phát triển và khẳng định bản chất lương thiện, đẹp đẽ ngay cả khi họ mất nhân hình nhân tính, đồng thời đề cao tình người ấm áp.
Chính vì vậy đến năm 1946, Nam Cao đã đổi tên tác phẩm thành Chí Phèo với những ý nghĩa sau: một mặt nó hướng người đọc vào nhân vật trung tâm của tác phẩm; mặt khác nó thuộc về phong cách nghệ thuật của Nam Cao: ngòi bút của nhà văn thường tỏ ra lạnh lung, khách quan, nhân vật của ông thường có là thị, hắn, nó, Chí Phèo… nhưng ẩn đằng sau nó là trái tim ấm nóng của nhà văn trước hiện tượng con người nêu ra trong tác phẩm.
Qua nhan đề của tác phẩm, Nam Cao cho thấy Chí Phèo là một hiện tượng điển hình cho mọi bi kịch đau đớn nhất, tủi cực nhất của người nông dân lương thiện trong xã hội cũ sinh ra là người mà không được quyền làm người.
