Nguyến Khuyến là một nhà thơ lớn của nền dân tộc Việt Nam. Ông có nhiều bài thơ hay đã lại cho đời sau,bài thơ Khóc Dương Khuê được xếp vào hàng một trong những tác phẩm xuất sắc nhất viết về tình bạn. Bài thơ viết về nỗi đau khôn nguôi của tác giả sau khi bạn mình qua đời.
Mở đầu cho bài thơ Nguyễn Khuyến mở đầu bằng câu thơ:
“Bác Dương thôi đã thôi rồi
Nước mây man mác ngậm ngùi lòng ta”
Khi nghe tin bạn thân của mình mất quá đột ngột khiến cho nhà thơ vô cùng bàng hoàng và chua xót không tin nổi vào mắt mình.qua cách xưng hô bằn bác Dương thì chúng ta đã đoán ra được đây là cách xưng hô của tuổi già với nhau,khi Dương Khuê mất thì Nguyễn Khuyến đã gần 70 tuổi. Đây là một cách nói giảm nói tránh,nhà thơ không nói trực tiếp nhưng câu thơ “thôi đã thôi rồi” thể hiện sự tiếc nuối và bất lực trước sự thực đau đớn của bạn mình. Mất bạn thân Nguyễn Khuyến cảm thấy dường như không gian rộng dài “nước mây man mác”. Sau giây phút bang hoàng thì nhà thơ đã có phần trấn tĩnh trở lại rồi hồi tưởng lại những kỉ niệm khi hai người còn kề bên nhau đó là thời đi học,đi thi,đỗ đạy…và nhà thơ cho đó như là duyên trời định sẵn rồi
“Vẩn sớm hôm tôi bác cùng nhau.
Kính yêu từ trước đến sau
Nhớ từ thuở đăng khoa ngày trước
Trong khi gặp gỡ, khác đâu duyên trời.”
Bằng sự hồi tưởng này tác giả đã giúp cho người đọc có thể hình dung ra được đây là đôi bạn thân gắn bó keo sơn đã lâu năm lắm rồi cho tới lúc lâm hàn. Những kỉ niệm được tác giả trình bày theo trình tự thời gian tạo cho người đọc có cảm nhận sâu sắc về mối quan hệ này bền vững tới chừng nào. Trong tình bạn ấy xen lẫn sư kính trọng yêu mến trước sau đều như một vậy. Qua đoan đầu của bài thơ chúng ta đã thấy được sự tiếc nuối khi bạn mình ra đi,đó là một nỗi buồn và sự mất mát lớn đến nhường nào người đọc cũng có thể hình dung rất rõ ràng từng câu từng chữ trong tác phẩm
Câu từ trong thơ của Nguyễn khuyến thật sự rất bình dị và mộc mạc đến chân thành với những lời thân mật như “tôi với bác” rồi “vẫn sớm hôm”
Có thể khẳng định được rằng thơ Việt Nam có rất nhiều bài hay và sâu lắng thể hiện tình cảm chân thành đẹp đẽ nhưng cho tới nay thì chưa có bài nào nói về tình bạn đẹp chân thành và đáng trân trọng như bài khóc Dương Khuê của Nguyễn Khuyến.Cái hay trong đoạn này đó là diễn tả ngôn ngữ dản dị tự nhiên,một nghệ thuật diễn đạt có thể nói là đạt tới đỉnh cao của thơ văn văn học Việt Nam. Lời thơ đầy tính dân tộc hồn hậu và nồng thắm làm cho người đọc bâng khuâng và da diết như được nhìn thấy mình trong đấy
Cái hay xuất phát từ một tình bạn đẹp và cao thượng biết mấy. Thật đáng để lưu giữ cho đời sau và đáng để suy ngẫm.
