Giáo án Ngữ văn 9 Bài Tiếng nói của văn nghệ mới nhất

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

KIẾN THỨC CẦN ĐẠT

HĐ1. HDHS đọc và tìm hiểu chú thích.

- GV hướng dẫn HS đọc.

- Yêu cầu đọc to, rõ, chính xác, diễn cảm.

- GV đọc mẫu - học sinh đọc.

- GV nhận xét học sinh đọc.

H: Dựa vào phần chú thích (*) SGK, hãy giới thiệu những nét chính về tác giả.

H:Cho biết hoàn cảnh ra đời của văn bản.

- Chú ý các chú thích 1,2,3,4,6,11.

HĐ2. HDHS đọc - hiểu văn bản:

H: Xác định kiểu văn bản?

H: Hãy tóm tắt hệ thống luận điểm ?

H : Nhận xét về hệ thống luận điểm của văn bản?

- Theo dõi văn bản: Phần 1(Từ đầu đến Nguyễn Du hayL. Tônx Tôi).

H : Nhắc lại luận điểm trong phần 1 của văn bản ?

H:Luận điểm này đươc thể hiện trong những câu văn nào.

H: Để làm sáng tỏ luận điểm trên, tác giả đã đưa ra và phân tích những dẫn chứng nào?

H: Nhận xét về cách lập luận của tác giả?

H: Em học tập được gì ở phương pháp lập luận của tác giả khi tạo lập VB nghị luận. Thảo luận (Chọn lọc dẫn chứng, lập luận chặt chẽ sẽ tạo lập được văn bản có sức thuyết phục với người đọc)

- Tiếp tục theo dõi phần(đoạn văn từ “Lời gửi của nghệ thuật đến một cách sống của tâm hồn”)

H: Theo tác giả, lời gửi(nhắn nhủ)của nghệ thuật, được thể hiện như thế nào?

H: Nêu câu văn thể hiện lời gửi của nghệ thuật?

H: Tác giả làm sáng tỏ vấn đề bằng dẫn chứng nào?

H: Bên cạnh những rung cảm của người nghệ sĩ, nội dung của văn nghệ còn được thể hiện như thế nào ở người tiếp nhận?

H:Như vậy nội dung thể hiện của văn nghệ là gì?

H: Tiểu luận: Nội dung của văn nghệ khác với nội dung của các bộ môn khoa học xã hội khác ở những điểm nào?

( Nhưng môn khoa học xã hôi: lịch sử, địa lí...khám phá miêu tả đúc kết bộ mặt của

tựnhiên hay xã hội, các quy luật khách quan...)

I.Đọc và tìm hiểu chú thích.

1.Đọc văn bản:

2.Chú thích:

a.Tác giả:Nguyễn Đình Thi (1924-2003)

- Quê ở Hà Nội

- Hoạt động văn nghệ khá đa dạng: làm thơ, viết văn, soạn kịch, sáng tác nhạc, viết lý luận phê bình…

- Năm 1996 Ông được Nhà nước tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.

b.Tác phẩm: Hoàn cảnh ra đời của tiểu luận “Tiếng nói của văn nghệ”.

- Viết năm 1948-Trong thời kỳ chúng ta đang xây dựng một nền văn học nghệ thuật mới đậm đà tính dân tộc đại chúng, gắn bó với cuộc kháng chiến vĩ đại của nhân dân: Kháng chiến chống Pháp.

- In trong cuốn “Mấy vấn đề văn học”(XB năm 1956).

c.Chú thích(SGK)

II.Đọc- hiểu văn bản:

1. Kiểu văn bản

- Kiểu văn bản nghị luận về một vấn đề văn nghệ.

2.Bố cục: Hệ thống luận điểm:

- Nội dung p/á thể hiện của văn nghệ: p/á thực tại khách quan đồngthời là những nhận thức mới mẻ, là tất cả tư tưởng, tình cảm cá nhân của người nghệ sĩ. Mỗi tác phẩm văn nghệ lớn là cách sống của tâm hồn từ đó làm thay đổi hẳn mắt ta nhìn, óc ta nghĩ.

- Tiếng nói của văn nghệ rất cần thiết đối với đời sống của con người, nhất là trong hoàn cảnh chiến đấu, sản xuất vô cùng gian khổ của dân tộc.

- Văn nghệ có khả năng cảm hoá,sức mạnh lôi cuốn của nó thật là kỳ diệu, bởi đó là tiếng nói của tình cảm, tác động tới mỗi con người qua những rung cảm sâu xa từ trái tim.

=> Các phần trong văn bản có sự liên kết chặt chẽ, mạch lạc, các luận điểm vừa có sự giải thích cho nhau, vừa nối tiếp nhau một cách tự nhiên theo hướng càng lúc càng phân tích sâu sức mạnh đặc trưng của văn nghệ.

3.Phân tích:

a.Nội dung tiếng nói của văn nghệ:

*Luận điểm: Tác phẩm nghệ thuật lấy chất liệu ở thực tại đời sống khách quan nhưng không phải là sự sao chép giản đơn “sao chụp” nguyên xi thực tại ấy. Khi sáng tạo một tác phẩm , nghệ sĩ gởi vào đó một cách nhìn,một lời nhắn nhủ của riêng mình. Nội dung tác phẩm văn nghệ không chỉ là câu chuyện, là con người như ở ngoài đời mà còn mang tư tưởng tấm lòng của nghệ sĩ gửi gắm trong đó: “Tác phẩm nghệ thuật …góp vào đời sống xung quanh”

- Tác giả đưa ra 2 dẫn chứng:

+ Hai câu thơ tả cảnh mùa xuân trong “truyện Kiều” với lời bình:

“ Hai câu thơ làm chúng ta rung động với cái đẹp lạ lùng mà tác giả đã miêu tả....”

“ cảm thấy trong lòng ta có những sự sống tươi trẻ luôn luôn tái sinh ấy”->Đó chính là lời gửi, lời nhắn - một trong những nội dung của “truyện Kiều”.

+ Cái chết thảm khốc của An-na Ca rê- nhi - na(Trong tiểu thuyết cùng tên của L. Tônx tôi) làm cho người đọc “đầu óc bâng khuâng nặng những suy nghĩ trong lòng còn vương vấn những vui buồn không bao giờ quên được nữa ->Đó chính là lời gửi, lời nhắn của L.Tônx tôi.

=> Tác giả chọn lọc đưa ra hai dẫn chứng tiêu biểu, dẫn ra từ hai tác phẩm nổi tiếng của hai tác giả vĩ đại của văn họcdân tộc và thế giới cùng với những lời phân tích bình luận sâu sắc.

*Lời gửi (nhắn nhủ) của nghệ thuật:

- Tác phẩm văn nghệ không cất lên những lời lí thuyết khô khan mà nó chứa đựng những say sưa, vui buồn, mơ mộng của nghệ sĩ. Nó mang đến cho người tiếp nhân bao rung động, bao ngỡ ngàng trước những điều tưởng chừng đã rất quen thuộc:“Lời gửi của nghệ thuật không những là một bài học luận lí hay một triết lý về đời người hay những lời khuyên xử thế hay một sự thực tâm lý hoặc xã hội”

-> Tác giả đưa ra 2 dẫn chứng(“Truyện Kiều”, tiểu thuyết “An-na Ca-rê-nhi-na”)

-Nội dung của văn nghệ còn là những dung cảm và nhận thức của người tiếp nhận. Nó sẽ được mở rộng, phát huy vô tận qua từng thế hệ người đọc, người xem....”Mỗi tác phẩm lớn hư rọi vào ta một ánh sáng riêng,không bao giờ nhòa đi, ánh sáng ấy bây giờ biến thành của ta...”

=> Như vậy: Nội dung của văn nghệ khác với các môn khoa học khác: xã hội, lịch sử, địa lí...Văn nghệ tập trung khám phá, thể hiện chiều sâu tính cách, số phận con người, thế giới bên trong của con người. Nội dung chủ yếu của văn nghệ là hiện thực cụ thể, sinh động, là đời sống tình cảm của con người qua cái nhìn tình cảm có tính cá nhân của nghệ sĩ.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

KIẾN THỨC CẦN ĐẠT

HĐ1.HDHS đọc hiểu văn bản (tiếp)

(Chú ý đoạn văn “ chúng ta nhận của những nghệ sĩ….cách sống của tâm hồn”).

H: Để khẳng định tầm quan trọng của văn nghệ với đời sống con người tác giả Nguyễn Đình Thi đã lập luận bằng cách nào?

H: Trong trường hợp con người bị ngăn cách với thế giới bên ngoài, tiếng nói của văn nghệ có vai trò gì với họ?

H: Lấy VD từ các tác phẩm văn nghệ đã được học và đọc thêm để làm sáng tỏ?

H: Với những con người người lam lũ cực

nhọc, tiếng nói văn nghệ thay đổi họ như thế nào?

H:Vậy sức mạnh của văn nghệ tác động đến đời sống của con người như thế nào?

H: Nếu thiếu văn nghệ cuộc sống con người sẽ như thế nào? Nếu không có văn nghệ thì cuộc sống tinh thần thật nghèo nàn, buồn tẻ, tù túng.

*Chú ý phần văn bản từ “sự sống ấy “ đến hết

H:Trong đoạn văn T/G đã đưa ra quan niệm của mình về bản chất của văn nghệ. Vậy bản chất của văn nghệ là gì?

H:Từ bản chất của văn nghệ, T/G đã diễn giải và làm rõ vấn đề con đường đến với người tiếp nhận - tạo nên sức mạnh kì diệu của nghệ thuật là con đường nào?

H: Khi tác động bằng nội dung và cách thức đặc biệt này thì văn nghệ đã giúp con người điều gì?

H: Nhận xét về nghệ thuật lập luận của T/G, tác dụng của nghệ thuật lạp luận đó?

H: Nhận xét về nghệ thuật bài văn nghị luận ?

HĐ2.HDHS tổng kết:

H:Cảm nhận của em về cách viết văn nghị luận của tác giả qua văn bản này?

H: Nêu nội dung chính của văn bản “Tiếng nói của văn nghệ”?

- HS đọc ghi nhớ.

a.Nội dung của vănnghệ:

b.Con người cần đến tiếng nói của văn nghệ:

-Văn nghệ với đời sống quần chúng nhân dân-những con người Việt Nam đang chiến đấu,sản xuất trong thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp: “ những người rất đông …bị tù trung thân trong cuộc đời u tối, vất vả không mở được mắt”

+ Khi con người bị ngăn cách với cuộc sống, tiếng nói văn nghệ là sợi dây buộc chặt với cuộc sống bên ngoài, với tất cả những sự sống, hoạt động, những vui buồn gần gũi.

VD: Ngắm trăng - Nhật kí trong tù, Khi con tu hú (Tố Hữu), Vào nhà ngục quảng Đông cảm tác, Đập đá ở Côn Lôn...

+ Văn nghệ góp phần làm tươi mát sinh hoạt khắc khổ hằng ngày, giúp con người vui lên, biết rung cảm và biết ước mơ trong cuộc đời còn vất vả cực nhọc (những người đàn bà nhà quê lam lũ, đầu tắt mặt tối... họ biến đổi khác hẳn khi hát ru con, hát ghẹo nhau bằng câu ca dao, hay khi say sưa xem buổi chèo...)

=> Như vậy, văn nghệ giúp cho con người có được cuộc sống đầy đủ hơn, phong phú hơn với cuộc đời và với chính mình “Mỗi tác phẩm lớn như rọi vào bên trong chúng ta một ánh sáng riêng…làm cho thay đổi hẳn mắt ta nhìn, óc ta nghĩ ”

c.Con đường văn nghệ đến với người đọc

*Bản chất của văn nghệ:

- Nghệ thuật là“tiếng nói tình cảm”. Tác phẩm văn nghệ chứa đựng “ tìnhyêu ghét, niềm vui buồn” của con người chúng ta trong đời sống thường ngày“Nghệ thuật còn nói nhiều với tư tưởng” nhưng là tư tưởng không khô khan, trừu tượng mà lắng sâu, thấm vào những cảm xúc, những nỗi niềm.

*Con đường đến với người tiếp nhận, tạo nên sức mạnh kì diệu của văn nghệ:

-Tác phẩm văn nghệ lay động cảm xúc,đi vào nhận thức, tâm hồn chúng ta qua con đường tình cảm…

- Đến với một tác phẩm văn nghệ, chúng ta được sống cùng cuộc sống miêu tả trong đó, được yêu, ghét, vui, buồn, đợi chờ…

cùng các nhân vật và người nghệ sĩ “nghệ sĩ không không đến mở một cuộc thảo luận lộ liễu và khô khan...nghệ thuật không đứng ngoài trỏ vẽ cho ta đường đi, nghệ thuật vào đốt lửa trong lòng chúng ta, khiến chúng ta phải tự bước lên đường ấy”

- Văn nghệgiúp mọi người tự nhận thức mình, tự xây dựng mình. Như vậy văn nghệ thực hiện các chức năng của nó một cách tự nhiên có hiệu quả lâu bền và sâu sắc “Chức năng nhận thức, chức năng giáo dục, chức năng thẩm mĩ...”

VD: Bài học qua bài thơ “Ánh trăng”, bài học qua “Lặng lẽ Sa Pa”

d. Nghệ thuật lập luận:

- Bố cục: chặt chẽ, hợp lí cách dẫn dắt tự nhiên.

- Cách viết giàu hình ảnh

- Dẫn chứng phong phú, nhiều thơ văn và đời sống thực tế.

- Giọng văn say sưa chân thành, nhiệt hứng dâng cao ở phần cuối.

- Các phần trong văn bản có sự liên kết chặt chẽ, mạch lạc, các luận điểm vừa có sự giải thích cho nhau, vừa nối tiếp nhau một cách tự nhiên theo hướng càng lúc càng phân tích sâu sức mạnh đặc trưng của văn nghệ ->Sức thuyết phục cao.

III. Tổng kết

1.Nghệ thuật

- Bố cục chặt chẽ, hợp lý.

- Cách viết giàu hình ảnh, nhiều dẫn chứng về thơ văn và về đời sống thực tế.

- Giọng văn toát lên lòng chân thành, niềm say sưa, đặc biệt hứng dâng cao ở phần cuối.

2.Nội dung:

Văn nghệ nối sợi dây đồng cảm kì diệu giữa nghệ sĩ với bạn đọc thông qua những rung động mãnh liệt, sâu xa của trái tim. Văn nghệ giúp con người được sống phong phú hơn và tự hoàn thiện nhân cách , tâm hồn mình.

* Ghi nhớ (SGK 17)