Ngày soạn:
Ngày giảng:
TUẦN 5 - BÀI 4,5
TIẾT 21. SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TỪ VỰNG
I. Mục tiêu bài học:
Thông qua bài học giúp học sinh hiểu đuợc:
1.Kiến thức :
- Sự biến đổi và p/tr của từ ngữvà hai phương thức p/tr nghĩa của từ.
2.Kỹ năng :
- Phân biệt các phương thức tạo nghĩa mới của từvới các phép tu từ ẩn dụ, hoán dụ.
3.Thái độ :
-Ýthức giữ gìn sự trong sáng của TV.
II.Chuẩn bị tài liệu, thiết bị dạy học:
1. Giáo viên :
+ Soạnbài ,đọc tài liệu tham khảo, tài liệu chuẩn kiến thức kĩnăng.
2.Học sinh :
+ Đọc trước bài, chuẩn bị bài ( trả lời câu hỏi sgk)
III. Tiến trình hoạt động dạy học:
1. Ổn định tổ chức:
Kiểm diện : Sĩ số9A :
9C :
2.Kiểm tra đầu giờ :
H :Mục đích tác dụng của việc tóm tắt văn bản tự sự ? Tóm tắt chuyện
người con gái Nam Xương ?
-Kiểm tra sự chuẩn bị bài của học sinh.
3.Bài mới :
- Cùng với sự phát triển của XH từ vựng của ngôn ngữ cũng ptriển không ngừng. Vậy 1 trong những cách ptriển của từ vựng tiếng việt là gì? những phương thức chủ yếu phát triển nghĩa của từ ngữ ntn? Ta cùng tìm hiểu.
|
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS |
KIẾN THỨC CẦN ĐẠT |
|
HĐ1. HDHS tìm hiểu sự biến đổi và phát triển của từ vựng. - Yêu cầu hs đọc bài tập và xđ y/c của b/t H: Từ kinh tế trong bài”Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác”cónghĩa là gì ? H: Ngày nay chúng ta có dùng theo nghĩa đó không ? H: Em có nhận xét gì về nghĩa của từ kinh tế xưa và nay về phạm vi nghĩa của từ ? =>( Nghĩa của từ có thể thay đổi theo thời gian, có những nghĩa cũ bị mất đi và có những nghĩa mới được hình thành) - Yêu cầu hs đọc bài tập và xđ y/c của b/t H: Cho biết nghĩa của từ xuân trong câu thơ “chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân”? H: Cho biết nghĩa của từ xuân trong câu thơ “Ngày xuân em hãy còn dài”nghĩa là gì? H: Cho biết nghĩa của từ tay trong câu thơ “Giở kim thoa với khăn hồng trao tay”nghĩa là gì? H: Cho biết nghĩa của từ tay trong câu thơ “Cũng phường bán thịt cũng tay buôn người” là gì? H:Trong các từ trên từ nào dùng theo nghĩa gốc, từ nào dùng theo nghĩa chuyển? H: Các nghĩa chuyển của từđược hình thành theo phương thức chuyển nghĩa nào ? ( ẩn dụ và hoán dụ) H: Vậy ta có thể phát triển từ vựng theo cách nào? - GV chốt ý rút ra ghi nhớ,cho hs đọc HĐ2. Hướng dẫn hs làm bài tập luyện tập: - Cho hs đọc và xđ y/c bài tập. - Hướng dẫn hs làm bài - T/c thảo luận nhóm - Cho hs nhận xét chéo giữa các nhóm. - GV nhận xét đưa ra đáp án - Cho hs đọc và xđ y/c bài tập. - Hướng dẫn hs làm bài tập 2 H: Hãy nx về cách dùng nghĩa của từ trà trong các cách dùng? - Cho hs đọc và xđ y/c bài tập. H: Xác định nghĩa chuyển của từ đồng hồ? - Cho hs đọc và xđ y/c bài tập. H: Tìm dẫn chứng đểchứng minh các từ : hội chứng, ngân hàng, sốt, vua là những từ nhiều nghĩa. H: từ mặt trời ở câu thơ thứ 2 được sử dụng theo phép tu từ từ vựng nào? Có thể coi đây là hiện tượng một nghĩa gốc của từ p/t thành nhiều nghĩa được k?vì sao? |
I. Sự biến đổi và phát triển của từ vựng: 1.Bài tập 1(55) * Nhận xét: - Kinh tế : Kinh bang tế thế là trị nước cứu đời=> ngày nay chúng ta không dùng với nghĩa này nữa. - “Kinh tế” ngày nay: là toàn bộ hoạt động của con người trong lao động sx, trao đổi, phân phối và sử dụng của cải vật chất làm ra. => Nghĩa của từ đã chuyển từ phạm vi nghĩa rộng sang nghĩa hẹp. 2.Bài tập 2(55) * Nhận xét: -Từ xuân trong câu “ Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân ’’ =>Có nghĩa là mùa xuânmùa chuyển tiếp từ đông sang hạ thời tiết ấm dần được coi là mở đầu trong năm -> Nghĩa gốc. - Từ xuân trong câu “ ngày xuân em hãy còn dài ’’ có nghĩa là tuổi trẻ- những năm đầu của cuộc đời. ->Nghĩa chuyển theo phương thức ẩn dụ. -Từ tay trong “ Giở kim...trao tay” có nghĩa là bộ phận của cơ thể con người - dùng để sờ, cầm,nắm -> Nghĩa gốc. - Từ tay trong câu “ Cũng phường ...tay buôn người” có nghĩa là chỉ người giỏi về 1 hoạt động nào đó-> ở đây có nghĩa là kẻ buôn người. ->Nghĩa chuyển theo phương thức hoán dụ. . 2. Kết luận - Phát triển nghĩa của từ ngữ trên cơ sở nghĩa gốc của chúng, theo phương thức ẩn dụ và hoán dụ. 2. Ghi nhớ (SGKT56) II.Luyện tập: 1.Bài tập 1(56) a. chân được dùng với nghĩa gốc b. chân được dùng vớinghĩa chuyểnhoán dụ ->chỉ sự vật có quan hệ tương cận với nghĩa gốc. c,d. chân được dùng vớinghĩa chuyểnẩn dụ ->sự vật có nét tương đồng với nghĩa gốc. 2.Bài tập 2(56) - Trà Hà thủ ô,Linh chi, Trà sen dùng với nghĩa chuyển theo phương thức ẩn dụ ->dựa trên cs của nghĩa gốc: đều là sp thực vật, chế biến khô, pha lấy nước uống. 3.Bài tập 3(56) - Đồng hồ: địên, nước, xăng...nghĩa chuyển dựa trên cơ sở nghĩa gốc là khí cụ để đo khối lượng có bề ngoài giống như đồng hồ. 4.Bài tập 4( 57) a. Hội chứng: +)Nghĩa gốc tập hợp nhiều triệu chứngcùng xuất hiện của bệnh. VD: hộichứng viêm đường hô hấp rất phức tạp. +) Nghĩa chuyển:tập hợp nhiều hiện tượng, sự kiện biểu hiện cùng xuất hiện một tình trạng một vấn đề xã hội, cùng xuất hiện ở nhiều nơi VD: Lạm phát, thất nghiệp là hội chứng của tình trạng suy thoái kinh tế. ->Hội chứng-> từ nhiều nghĩa. 5.Bài tập 5(57) -Từ măt trời trong câu thứ hai là ẩn dụ nghệ thuật-> Không phải một nghĩa gốc phát triển thành nhiều nghĩa vì : +Từ mặt trời ( nghĩa gốc ) chỉ sự vật một hành tinh trong vũ trụ. +Từ mặt trời trong câu hai được chuyển nghĩa theo phương thức ẩn dụ (chuyển nghĩa lâm thời- tu từ không làm cho từ có thêm nghĩa mới) |
4. Củng cố , luyện tập:
H: Ta có thể phát triển từ vựng theo cách nào?
- Học kỹ nội dung bài -> Hệ thống nội dung cơ bản của bài.
- Đọc lại ghi nhớ.
5. Hướng dẫn về nhà:
- Làm hoàn chỉnh bài tập vào vở.
- Đọc, soạntrước bài: Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh.
********************************
