Giáo án Ngữ văn 9 Bài Sự phát triển của từ vựng mới nhất

Ngày soạn:

Ngày giảng:

TUẦN 5 - BÀI 4,5

TIẾT 21. SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TỪ VỰNG

I. Mục tiêu bài học:

Thông qua bài học giúp học sinh hiểu đuợc:

1.Kiến thức :

- Sự biến đổi và p/tr của từ ngữvà hai phương thức p/tr nghĩa của từ.

2.Kỹ năng :

- Phân biệt các phương thức tạo nghĩa mới của từvới các phép tu từ ẩn dụ, hoán dụ.

3.Thái độ :

-Ýthức giữ gìn sự trong sáng của TV.

II.Chuẩn bị tài liệu, thiết bị dạy học:

1. Giáo viên :

+ Soạnbài ,đọc tài liệu tham khảo, tài liệu chuẩn kiến thức kĩnăng.

2.Học sinh :

+ Đọc trước bài, chuẩn bị bài ( trả lời câu hỏi sgk)

III. Tiến trình hoạt động dạy học:

1. Ổn định tổ chức:

Kiểm diện : Sĩ số9A :

9C :

2.Kiểm tra đầu giờ :

H :Mục đích tác dụng của việc tóm tắt văn bản tự sự ? Tóm tắt chuyện

người con gái Nam Xương ?

-Kiểm tra sự chuẩn bị bài của học sinh.

3.Bài mới :

- Cùng với sự phát triển của XH từ vựng của ngôn ngữ cũng ptriển không ngừng. Vậy 1 trong những cách ptriển của từ vựng tiếng việt là gì? những phương thức chủ yếu phát triển nghĩa của từ ngữ ntn? Ta cùng tìm hiểu.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

KIẾN THỨC CẦN ĐẠT

HĐ1. HDHS tìm hiểu sự biến đổi và phát triển của từ vựng.

- Yêu cầu hs đọc bài tập và xđ y/c của b/t

H: Từ kinh tế trong bài”Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác”cónghĩa là gì ?

H: Ngày nay chúng ta có dùng theo nghĩa đó không ?

H: Em có nhận xét gì về nghĩa của từ kinh tế xưa và nay về phạm vi nghĩa của từ ?

=>( Nghĩa của từ có thể thay đổi theo thời gian, có những nghĩa cũ bị mất đi và có những nghĩa mới được hình thành)

- Yêu cầu hs đọc bài tập và xđ y/c của b/t

H: Cho biết nghĩa của từ xuân trong câu thơ “chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân”?

H: Cho biết nghĩa của từ xuân trong câu thơ “Ngày xuân em hãy còn dài”nghĩa là gì?

H: Cho biết nghĩa của từ tay trong câu thơ “Giở kim thoa với khăn hồng trao tay”nghĩa là gì?

H: Cho biết nghĩa của từ tay trong câu thơ “Cũng phường bán thịt cũng tay buôn người” là gì?

H:Trong các từ trên từ nào dùng theo nghĩa gốc, từ nào dùng theo nghĩa chuyển?

H: Các nghĩa chuyển của từđược hình thành theo phương thức chuyển nghĩa nào ? ( ẩn dụ và hoán dụ)

H: Vậy ta có thể phát triển từ vựng theo cách nào?

- GV chốt ý rút ra ghi nhớ,cho hs đọc

HĐ2. Hướng dẫn hs làm bài tập luyện tập:

- Cho hs đọc và xđ y/c bài tập.

- Hướng dẫn hs làm bài

- T/c thảo luận nhóm

- Cho hs nhận xét chéo giữa các nhóm.

- GV nhận xét đưa ra đáp án

- Cho hs đọc và xđ y/c bài tập.

- Hướng dẫn hs làm bài tập 2

H: Hãy nx về cách dùng nghĩa của từ trà trong các cách dùng?

- Cho hs đọc và xđ y/c bài tập.

H: Xác định nghĩa chuyển của từ đồng hồ?

- Cho hs đọc và xđ y/c bài tập.

H: Tìm dẫn chứng đểchứng minh các từ : hội chứng, ngân hàng, sốt, vua là những từ nhiều nghĩa.

H: từ mặt trời ở câu thơ thứ 2 được sử dụng theo phép tu từ từ vựng nào? Có thể coi đây là hiện tượng một nghĩa gốc của từ p/t thành nhiều nghĩa được k?vì sao?

I. Sự biến đổi và phát triển của từ vựng:

1.Bài tập 1(55)

* Nhận xét:

- Kinh tế : Kinh bang tế thế là trị nước cứu đời=> ngày nay chúng ta không dùng với nghĩa này nữa.

- “Kinh tế” ngày nay: là toàn bộ hoạt động của con người trong lao động sx, trao đổi, phân phối và sử dụng của cải vật chất

làm ra.

=> Nghĩa của từ đã chuyển từ phạm vi nghĩa rộng sang nghĩa hẹp.

2.Bài tập 2(55)

* Nhận xét:

-Từ xuân trong câu “ Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân ’’

=>Có nghĩa là mùa xuânmùa chuyển tiếp từ đông sang hạ thời tiết ấm dần được coi là mở đầu trong năm -> Nghĩa gốc.

- Từ xuân trong câu “ ngày xuân em hãy còn dài ’’ có nghĩa là tuổi trẻ- những năm đầu của cuộc đời.

->Nghĩa chuyển theo phương thức ẩn dụ.

-Từ tay trong “ Giở kim...trao tay” có nghĩa là bộ phận của cơ thể con người - dùng để sờ, cầm,nắm -> Nghĩa gốc.

- Từ tay trong câu “ Cũng phường ...tay buôn người” có nghĩa là chỉ người giỏi về 1 hoạt động nào đó-> ở đây có nghĩa là kẻ buôn người.

->Nghĩa chuyển theo phương thức hoán dụ.

.

2. Kết luận

- Phát triển nghĩa của từ ngữ trên cơ sở nghĩa gốc của chúng, theo phương thức ẩn dụ và hoán dụ.

2. Ghi nhớ (SGKT56)

II.Luyện tập:

1.Bài tập 1(56)

a. chân được dùng với nghĩa gốc

b. chân được dùng vớinghĩa chuyểnhoán dụ ->chỉ sự vật có quan hệ tương cận với nghĩa gốc.

c,d. chân được dùng vớinghĩa chuyểnẩn dụ ->sự vật có nét tương đồng với nghĩa gốc.

2.Bài tập 2(56)

- Trà Hà thủ ô,Linh chi, Trà sen dùng với nghĩa chuyển theo phương thức ẩn dụ

->dựa trên cs của nghĩa gốc: đều là sp thực vật, chế biến khô, pha lấy nước uống.

3.Bài tập 3(56)

- Đồng hồ: địên, nước, xăng...nghĩa chuyển dựa trên cơ sở nghĩa gốc là khí cụ để đo khối lượng có bề ngoài giống như đồng hồ.

4.Bài tập 4( 57)

a. Hội chứng:

+)Nghĩa gốc tập hợp nhiều

triệu chứngcùng xuất hiện của bệnh.

VD: hộichứng viêm đường hô hấp rất

phức tạp.

+) Nghĩa chuyển:tập hợp nhiều hiện

tượng, sự kiện biểu hiện cùng xuất hiện

một tình trạng một vấn đề xã hội, cùng xuất hiện ở nhiều nơi

VD: Lạm phát, thất nghiệp là hội chứng của tình trạng suy thoái kinh tế.

->Hội chứng-> từ nhiều nghĩa.

5.Bài tập 5(57)

-Từ măt trời trong câu thứ hai là ẩn dụ nghệ thuật-> Không phải một nghĩa gốc phát triển thành nhiều nghĩa vì :

+Từ mặt trời ( nghĩa gốc ) chỉ sự vật một hành tinh trong vũ trụ.

+Từ mặt trời trong câu hai được chuyển nghĩa theo phương thức ẩn dụ (chuyển nghĩa lâm thời- tu từ không làm cho từ có thêm nghĩa mới)

4. Củng cố , luyện tập:

H: Ta có thể phát triển từ vựng theo cách nào?

- Học kỹ nội dung bài -> Hệ thống nội dung cơ bản của bài.

- Đọc lại ghi nhớ.

5. Hướng dẫn về nhà:

- Làm hoàn chỉnh bài tập vào vở.

- Đọc, soạntrước bài: Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh.

********************************