Giáo án Ngữ văn 9 Bài Hướng dẫn đọc thêm: Bến Quê mới nhất

HĐ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH

NỘI DUNG KIẾN THỨC CẦN ĐẠT

HĐ1.HDHS đọc và tìm hiểu chú thích:

- GV hướng dẫn đọc, đọc mẫu và gọi học sinh đọc.

- Đọc chú thích *

và nêu những nét chính về tác giả?

- Gọi HS đọc (giọng trầm tư s/nghĩ của người từng trải).

HĐ2.HDHS đọc – hiểu văn bản:

H: Xác định thể loại?

- Hãy tóm tắt cốt truyện?

H: T/giả đã đặt nhân vật Nhĩ vào h/cảnh ntn?

- GV chốt.

H: Hãy nêu t/huống truyện?

H:Ý nghĩa trong việc tạo t/huống như vậy?

H: N/vật Nhĩ đã lâm vào cảnh ngộ ntn?

H: Trong buổi sáng đầu thu, nhìn từ khung cửa căn phòng, Nhĩ đã cảm nhận cảnh vật t/nhiên ntn ?

H: N/xét gì về cách m/tả đó?

H: Từ việc quan sát cảnh vật t/nhiên xung quanh, Nhĩ cảm thấy và chiêm nghiệm ra điều gì?

H: Nhĩ c̣òn cảm nhận gì về Liên- vợ anh?

H: Qua đoạn đối thoại giữa Nhĩ và Liên, ta thấy Nhĩ đã nhận ra điều gì từ ng vợ của mình?

H: Đoạn văn t/hiện những suy nghĩ gì của Nhĩ về Liên và gia đình?

H: Từ đó anh rút ra 1 quy luật gì trong cuộc đời?

H: Nhĩ khao khát điều ǵì? sao anh lại khát khát như vậy?

H: Ý nghĩa của điều k/khát ấy?

H: Nhĩ đã thực hiện khát vọng đó của ḿnh bằng cách nào? Anh có thành công không?

H: Anh rút quy luật gì? được t/hiện qua câu văn nào?

H: Cuối truyện, Nhĩ có vẻ mặt, cử chỉ rất khác thường? Hãy giải thích?

H:- Hãy so sánh cách xây dựng n/vật Nhĩ của n/văn với các n/vật: anh T/niên( L/lẽ Sa Pa), ông Hai (Làng), bé Thu (Chiếc lược ngà) ?

H: T/giả đã g/gắm qua n/vật Nhĩ

điều gì?

H: Cách gửi gắm có ǵ đ/sắc?

H: Em hãy tìm và chỉ ra ý nghĩa của

các h/ảnh mang ý nghĩa b/tượng qua truyện?

H: Nêu những giá trị Nội dung tư tưởng và đ/sắc n/thuật của truyện?

I. Đọc và tìm hiểu chú thích:

1. Đọc:

2. Chú thích:

a. Tác giả:

-Nguyễn Minh Châu (1930- 1989)

- Quê: Quỳnh Lưu – Nghệ An.

- Ông là nhà văn quân đội, nổi tiếng từ hồi kháng chiến chống Pháp.

- Từ sau 1975, nhất là từ đầu nhữngnăm 80- t/kỉ XX, ông đã trăn trở đổi mới mạnh mẽ về tư tưởng và nghệ thuật, góp phần đổi mới VH nước nhà.

- Năm 2000, ông được truy tặng giải thưởng HCM về VHNT.

b. Tác phẩm:

- “Bến quê” in trong tập truyện cùng tên của NMC xuất bản năm 1985.

c. Từ khó:

II.Đọc- hiểu văn bản:

1. Thể loại: Truyện ngắn

2. Cốt truyện:

- Nhĩ đă từng đi khắp nơi trên trái đất về cuối đời lại bị cột vào giường bệnh với 1 căn bệnh hiểm nghèo đến nỗi không tự mình dịch chuyển được lấy vài mươi phân trên chiếc giường hẹp kê bên cửa sổ.

- Nhĩ nhìn qua cửa sổ ngắm hàng cây bằng lăng, con sông Hồng trong nắng sớm và bãi bồi bên kia dòng sông.

- Nhĩ trò chuyện với vợ, bày tỏ lòng biết ơn vợ.

- Nhĩ sai con đi sang bãi bồi bên kia sông Hồng thay mình nhưng con trai anh lại

sà vào 1 đám người chơi phá cờ thế trên hè phố.

- Lũ trẻ con hàng xóm sang giúp Nhĩ trở người dậy.

- Nhĩ lại nghĩ đến người vợ, thức tỉnh về vẻ đẹp t/hồn vợ.

- Ông giáo Khuyến sang hỏi thăm, hoảng hốt trước vẻ mặt và cử chỉ bất thường

của Nhĩ.

3.Phân tích:

a.Tình huống truyện:

-Hoàn cảnh: n/vật Nhĩ vốn đã từng đặt chân khắp mọi nơi trên trái đất, lúc cuối đời lại bị cột chặt vào giường bệnh. Nhưng chính trong h/cảnh đó, n/vật mới có thể nhận ra những vẻ đẹp và giá trị truyền thống hết sức bình dị, gần gũi trong c/đời.

-Tình huống truyện chính là ở cái điều trớ trêu như 1 nghịch lí.

+ Nhĩ từng đi khắp nơi trên TG, thế mà giờ đây muốn nhích người đến bên cửa sổ thì việc ấy khó khăn như phải đi hết 1vòng trái đất.

+ Nhĩ phát hiện ra vẻ đẹp bãi bồi bên kia sông ngay trước cửa sổ nhà mình, anh muốn nhờ cậy con trai thay mình sang bên kia sông nhưng cậu ta lại sà vào đám chơi cờ thế trên hè phố và có thể lỡ chuyến đ̣ò sang duy nhất trong ngày.

=> Tạo tình huống như trên t/giả muốn lưu ý người đọc đến 1 nhận thức về c/đời: c/sống và số phận con người chứa đầy những điều bất thường, những nghịch lí, ngẫu nhiên, vượt ra ngoài những dự định và ước muốn toan tính của người ta.

- Mở ra nội dung triết lí, mang tính tổng kết những trải nghiệm của cả đời người: trên đường đời thật khó tránh những điều ṿòng vèo hay chùng chình, nhưng vẻ đẹp gần gũi, bình dị nhất thì đến khi sắp từ giã cõi đời anh mới nhận ra.

b.Những cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật Nhĩ:

+ Cảnh ngộ: Bệnh tật hiểm nghèo kéo dài,phải trông cậy vào sự chăm sóc của vợ con. Bằng trực giác anh nhận ra rằng thời gian của đời mình chẳng còn bao nhiêu nữa.

* Cảnh vật t/nhiên qua cái nhìn của Nhĩ:

- Những bông hoa bằng lăng cuối mùa thưa thớt nhưng lại đậm sắc hơn.

- Con sông Hồng đỏ nhạt, mặt sông như rộng hơn.

- Bãi bồi bên kia sông: vàng thau xen xanh non.

-> Cảnh t/nhiên được m/tả theo tầm nhìn của n/vật Nhĩ từ gần đến xa, tạo thành 1 không gian có chiều rộng, chiều sâu.

-> Nhĩ cảm thấy cảnh vật quen thuộc, nhưng mới mẻ, Nhĩ tưởng như lần đầu tiên anh cảm nhận được tất cả vẻ đẹp và sự giàu có của nó.

-Anh rút ra: phải là 1 người từng trải, đi khắp mọi nơi mới nhìn thấy hết sự giàu có lẫn mọi vẻ đẹp của 1 bãibồi sông Hồng ngay bờ bên kia.

* Cảm nhận của Nhĩ về Liên:

- Lần đầu tiên Nhĩ để ư thấy Liên mặc áo vá, những ngón tay gầy guộc…

-> nhận ra tình yêu thương, sự tần tảo và đức hi sinh thầm lặng của vợ.

-Anh nhớ lại ngày Liên mới về làm vợ anh…Bây giờ, Liên trở thành 1 người đàn bà thị thành nhưng vẫn giữ nguyên vẹn những nét tần tảo và chịu đựng hi sinh.

- Quy luật: sau nhiều tháng bôn tẩu, kiếm, Nhĩ đã tìm thấy được nơi nương tựa là gia đ́nh trong những ngày này.

+ Điều khao khát của Nhĩ:

- Khi nhận ra t/cả vẻ đẹp của cảnh vật rất đỗi bình dị và gần gũi qua cửa sổ, đồng thời hiểu rằng ḿnh sắp phải từ biệt cõi đời. Nhĩ bùng lên khao khát được đặt chân lên bãi bồi bên kia sông.

-> Đó là sự thức tỉnh về những g/trị bền vững, bình thường mà sâu xa trong c/sống, những giá trị thường bị bỏ qua, lăng quên nhất là khi còn trẻ, khi những ham muốn xa vời đang lôi cuốn con người tìm đến. Khi nhận thức ra thì Nhĩ đã nằm liệt trên giường bệnh, bởi thế sự thức tỉnh có xen lẫn niềm ân hận xót xa.

- Nhĩ đã nhờ anh con trai thay mình sang bên kia sông, đặt chân lên bãi phù sa màu mỡ. Song anh con trai không hiểu được ước muốn của cha, nên làm 1 cách miễn cưỡng, rồi bị cuốn hút vào đám chơi phá cờ thế bên hè phố để có thể làm lỡ mất chuyến đ̣ ngang duy nhất trong ngày.

-> Quy luật: con người trên đời khó tránh khỏi những điều vòng vèo hoặc chùng ch́nh

-> anh đã thế và bây giờ con anh cùng thế. Nhưng con anh lỡ mất chuyến đ̣ò hôm nay thì ngày mai nó lại có thể sang sông, c̣òn anh thì không bao giờ có thể mình sang sông được nữa.

+ Hành động kì quặc của Nhĩ:

Nhĩ thu hết tàn lực đu mình, nhô người ra ngoài, giơ 1 cánh tay gầy gầy khoát khoát như đang khẩn thiết ra hiệu cho 1 ai đó-> ra hiệu cho con hãy mau kẻo lỡ chuyến đ̣ò, đồng thời: thức tỉnh mọi người về những cái ṿng vèo, chùng ch́nh mà chúng ta đang sa trên đường đời để rút ra khỏi nó và hướng tới những giá trị đích thực vốn giản dị, gần gũi, và bền vững.

-> Nhân vật anh t/niên là 1 bức chân dung, ông Hai, bé Thu được khắc họa khá rõ về tính cách và nội tâm, c̣òn n/vật Nhĩ là n/vật tư tưởng để t/giả g/gắm những chiêm nghiệm, triết lí về đời sống và con người. (Đây là kiểu n/vật rất quen thuộc trong sáng tác của NMC từ sau 1980, như ông họa sĩ trong: Bức tranh)

c. Chiều sâu tư tưởng và nghệ thuật của tác phẩm:

- Tác giả đã gửi gắm qua nhân vật Nhĩ:

+ C/sống và số phận con người chứa đầy những nghịch lí, những ngẫu nhiên vượt ra ngoài những dự tính, ước muốn và thật khó tránh những điều ṿòng vèo hoặc chùng ch́nh.

+ Trong c/đời cần biết tôn trọng những giá trị đích thực vốn rất giản dị, gần gũi quen thuộcở quanh ta như bến quê, bãi bồi, vên sông, gia đình, hàng xóm… để khỏi ân hận, xót xa khi sắp từ giã cuộc đời.

- Những chiêm nghiệm và triết lí về cuộc đời được nhà văn g/gắm qua t/giới nội tâm của người sắp từ giã cõi đời và nhiều h́nh ảnh mang ý nghĩa biểu tượng.

* Hình ảnh mang ý nghĩa biểu tượng:

+ Bãi bồi, bến sông và khung cảnh t/nhiên gợi vẻ đẹp của đ/sống trong những cái gần gũi, b́nh dị quen thuộc.

+ Những bông hoa bằng lăng cuối mùa, tiếng những tảng đất lở ở bờ sông bên này khi con nước đầu nguồn đã dồn về, đổ ụp vào trong giấc ngủ của Nhĩ lúc gần sáng-> gợi cho biết sự sống của Nhĩ đã ở vào những ngày cuối cùng.

+ Chi tiết: đứa con trai sa vào 1 đám người chơi cờ thế bên lề đường-> gợi những điều chùng ch́nh, ṿng vèo trên đường đời người ta khó tránh khỏi.

+ Hành động kì quặc của Nhĩ ở cuối đoạn trích

III. Tổng kết:

1. ND: Những suy ngẫm, trải nghiệm s/sắc của n/văn về con người và c/đời, thức tỉnh ở mọi người sự trân trọng những vẻ đẹp và g/trị b́nh dị, g/gũi của g/đ́nh, q/hương.

2. Nghệ thuật: xây dựng những t/huống đầy nghịch lí, m/tả tâm lí tinh tế, ngôn ngữ giàu h́nh ảnh biểu tượng.