Quy luật liên kết giới tính

Nhiễm sắc thể giới tính là loại NST mang gen quy định giới tính và có thể mang cả gen quy định tính trạng thường.

A- sai, vì ở một cơ thể thì tất cả các tế  bào có chung một kiểu gen và NST giới tính có ở cả nhóm tế bào sinh dục và nhóm tế bào xô ma ( sinh dưỡng)

B- sai, NST giới tính có chứa các gen quy định giới tính và các gen quy định các tính trạng thường → hiện tượng các tính trạng thường liên kết với giới tính

C- Đúng, vì giới XX không có Y.

D- sai, vì động vật có vú thì con đực có bộ NST XY ; cái là XX nên các gen nằm trên NST X sẽ được truyền cho cả XX và XY

Các bệnh mù màu, máu khó đông là do các gen lặn, nằm trên NST giới tính X qui định

→ cơ chế di truyền là di truyền liên kết với giới tính

Một gia đình có bố và con trai đều mắc bệnh máu khó đông X^hY → con trai nhận X^h của mẹ, mẹ bình thường → mẹ có kiểu gen X^HX^h. 

Trong quy luật di truyền liên kết với giới tính, phép lai thuận nghịch cho kết quả tỉ lệ phân li kiểu hình khác nhau ở hai giới

Ruồi đực bình thường là XY, do đó chỉ có thể mang 1 alen Hbr.

Phát biểu đúng là A, vì ở mèo đực có bộ NST XY nên không thể có màu lông tam thể (XDXd).

Ý B sai vì con mèo đực lông đen luôn có kiểu gen XDY, đây không phải là KG đồng hợp

Ý C, chưa đúng vì còn phụ thuộc vào tần số của các alen trong quần thể, kiểu giao phối.

Ý D sai vì, vẫn xuất hiện mèo đực màu đen.

Phép lai A có thể phân biệt được con đực và con cái ở giai đoạn trứng:

${X^a}{X^a}\times {X^A}Y$ $ \to $ ${X^A}{X^a}:{X^a}Y$

→ trứng màu trắng là con đực, trứng màu xám là con cái.

Phép lai A: ${X^a}{X^a} \times {X^A}{Y^a} \to {X^A}{X^a}:{X^a}{Y^a}$ → phân ly kiểu hình khác nhau ở 2 giới.

Phép lai B:${X^A}{X^a} \times {X^a}{Y^a} \to {X^A}{X^a}:{X^a}{X^a}:{X^A}{Y^a}:{X^a}{Y^a}$ phân ly kiểu hình ở 2 giới là 1:1

Phép lai C: ${X^A}{X^a} \times {X^A}{Y^a} \to {X^A}{X^A}:{X^A}{X^a}:{X^A}{Y^a}:{X^a}{Y^a}$ → phân ly kiểu hình khác nhau ở 2 giới.

Phép lai D: ${X^A}{X^a} \times {X^a}{Y^A} \to {X^A}{X^a}:{X^a}{X^a}:{X^A}{Y^A}:{X^a}{Y^A}$ ở giới dị giao tử có 1 kiểu hình còn giới đồng giao tử có 2 kiểu hình.

Tỉ lệ phân li kiểu hình 3  mắt đỏ : 1 mắt trắng

→ Bố mẹ dị hợp

→ Kiểu hình mắt trắng chỉ có ở ruồi giấm đực  không xuất hiện ở ruồi giấm cái → gen  nằm trên vùng không tương đồng của NST giới tính X

→ Bố mẹ có kiểu gen X^BX^b × X^BY

F1: Mắt trắng: X^bY 

A dài >> a ngắn

P ♀ cánh ngắn x ♂ cánh dài thuần chủng

F1: 100% cánh dài

F2: 3 dài : 1 ngắn(♀)

Do tính trạng ở 2 giới ở F2 khác nhau

→ alen qui định tính trạng nằm trên NST giới tính

F2: giới cái : 1 dài : 1 ngắn

→ ruồi đực F1 cho 2 loại giao tử

→ gen nằm trên vùng tương đồng cặp NST giới tính

→ ruồi đực F₁: X^aY^A.

→ F₁ x F₁: X^aY^A x X^AX^a.

→ F₂: X^AY^A : X^aY^A : X^AX^a : X^aX^a.

F₂ dài x F₂ dài: (X^AY^A : X^aY^A) x X^AX^a .

→ F₃: ruồi cái cánh dài dị hợp X^AX^a = ¼ x ½ + ¼ x ½ = ¼

Ta thấy ở F2 không thấy xuất hiện kiểu hình trắng ngắn (aa ,bb) → hai gen nằm trên cùng 1 NST và liên kết hoàn toàn.

ở F1, F2 có sự khác nhau về kiểu hình ở 2 giới → 2 gen nằm trên NST X.

P:$X_b^AX_b^A \times X_B^aY \to {F_1}:X_b^AX_B^a:X_b^AY \to {F_2}:X_b^AX_b^A:X_b^AX_B^a:X_b^AY:X_B^aY$

Con cái lông đen, ngắn có kiểu gen đồng hợp.

Vậy các ý đúng là A,B,D

Phép lai ${X^A}{X^a} \times {X^A}Y \to {X^A}{X^A}:{X^A}{X^a}:{X^a}Y:{X^A}Y$

KH: 100% mèo cái có lông màu cam, 1/2 số mèo đực có lông màu cam, 1/2 có lông màu đen.

Tỷ lệ con đực có kiểu hình giống mẹ chiếm tỷ lệ: $\frac{1}{2} \times \frac{3}{4} \times \frac{1}{2} \times \frac{1}{2} = \frac{3}{{32}}$

1 gen có 2 alen mà có 5 kiểu gen trong quần thể → gen nằm trên vùng không tương đồng của NST X ( nếu nằm trên vùng tương đồng sẽ có 6 kiểu gen), giới cái có 3 kiểu gen, giới đực có 2 kiểu gen.

- Số phép lai trong quần thể là: 2×3=6 phép lai → loại B, C

- Số phép lai cho tỷ lệ kiểu hình  1 đỏ: 1 trắng là: 2 (${X^A}Y \times {X^a}{X^a};{X^a}Y \times {X^A}{X^a}$), số phép lai cho tỷ lệ 3 : 1 là 1.

Xét cặp XX: số loại giao tử X tối đa là: 3. 5 = 15

Số kiểu gen tối đa là: 15.16:2=120

Xét cặp XY: Số loại giao tử Y là: 4

Số kiểu gen của XY = số giao tử X . số giao tử Y = 15 . 4 = 60

→ Số giao tử là: 15+4 =19

→ Số kiểu gen: 120+60 = 180

I. đúng. Tỉ lệ kiểu hình ở 2 giới F₁ không đều nhau → Tính trạng màu cánh di truyền liên kết với giới tính

II. đúng

+ Xét phép lai 2: cánh đỏ ×cánh xám → 1 cánh đỏ : 2 cánh xám : 1 cánh trắng

→ xám > đỏ > trắng

Quy ước gen: A: cánh xám > A₁: cánh đỏ> a: cánh trắng

+ Phép lai 1: \({X^A}{X^a} \times {X^A}Y \to 1{X^A}{X^A}:1{X^A}{X^a}:1{X^A}Y:1{X^a}Y\)(2 ruồi cái cánh xám: 1 ruồi đực cánh xám: 1 ruồi đực cánh trắng)

+ Phép lai 2: \({X^A}{X^a} \times {X^{{A_1}}}Y \to 1{X^A}{X^{{A_1}}}:1{X^{{A_1}}}{X^a}:1{X^A}Y:1{X^{{A_1}}}Y\) (1 ruồi cái cánh đỏ: 1 ruồi cái cánh xám: 1 ruồi đực cánh xám: 1 ruồi đực cánh trắng)

+ Phép lai 3: \({X^{{A_1}}}{X^a} \times {X^{{A_1}}}Y \to 1{X^{{A_1}}}{X^{{A_1}}}:1{X^{{A_1}}}{X^a}:1{X^{{A_1}}}Y:1{X^a}Y\) (2 ruồi cái cánh đỏ: 1 ruồi đực cánh đỏ: 1 ruồi đực cánh trắng)

III. đúng. Lai giữa cái ở phép lai 2 với đực phép lai 1:

\({X^A}{X^a} \times {X^A}Y \to 1{X^A}{X^A}:1{X^A}{X^a}:1{X^A}Y:1{X^a}Y\)(2 ruồi cái cánh xám: 1 ruồi đực cánh xám: 1 ruồi đực cánh trắng)

IV. đúng. Lai giữa cái ở phép lai thứ 2 với đực ở phép lai thứ 3:

\({X^A}{X^a} \times {X^{{A_1}}}Y \to 1{X^A}{X^{{A_1}}}:1{X^{{A_1}}}{X^a}:1{X^A}Y:1{X^{{A_1}}}Y\) (50% cánh xám: 25% cánh đỏ: 25% cánh trắng)

Tỷ lệ phân ly ở Fa:
Tỷ lệ phân ly màu thân ở 2 giới khác nhau → gen quy định màu thân nằm trên NST giới tính., F1 có thân đen → thân đen là trội hoàn toàn so với thân trắng.
Tỷ lệ lông dài: lông ngắn = 1/3 → độ dài lông do 2 cặp gen quy định →(2) đúng
Quy ước gen
A : Thân đen, a thân trắng.
B-D- lông dài ; B-dd, bbD-, bbdd : lông ngắn.
$P:{X^A}{X^A}BB{\text{DD}} \times {X^a}Ybb{\text{dd}} \to {F_1}:{X^A}{X^a}BbDd:{X^A}YBbDd$
Con đực F1 lai phân tích: ${X^A}YBbDd \times {X^a}{X^a}bb{\text{dd}}$
+ ở Fa có 2 x 4 = 8 kiểu gen. → (1) đúng
+ Kiểu hình lông ngắn thân trắng có các kiểu gen: $Bb{\text{dd}}{X^a}Y,bbDd{X^a}Y,bb{\text{dd}}{X^a}Y$ →(3) sai
+ Các cá thể lông dài ở Fa: ${X^A}{X^a}BbDd \times {X^a}YBbDd$
Số kiểu gen tối đa được tạo thành là: 4x9 = 36, số kiểu hình:4 x 2 =8 → (4) đúng

Tính các tỷ lệ: cánh dài /cánh ngắn: 9/7 , tỷ lệ có lông đuôi/ không có lông đuôi = 3/1
→ tính trạng cánh là do 2 gen tương tác bổ sung → (3) đúng
- Nếu 2 các gen quy định 2 tính trạng này PLĐL thì tỷ lệ KH là (9:7)(3:1)≠ đề bài → 1 trong 2 gen quy định tính trạng cánh nằm trên X
- P thuần chủng, F1 đồng hình cánh dài có lông đuôi → có lông đuôi là trội so với không có lông đuôi. Và các con đực chỉ có kiểu hình có lông đuôi → chỉ nhận giao tử mang alen trội về tính trạng này , mà ở giới cái mới có hoán vị gen → con cái XX, con đực XY,
- Quy ước gen: A-B- cánh dài, A-bb/aaB-/aabb: cánh ngắn.
D có lông đuôi, d: không có lông đuôi.
- Mà ở F1 đồng hình → 2 gen B và D nằm trên vùng tương đồng của X và Y → (1),(4) sai

Vậy kiểu gen của P là:P:  ♂$AAX_D^BY_D^B$ × ♀$aaX_d^bX_d^b$ → F1:♀$AaX_D^BX_d^b$ × ♂$AaX_d^bY_D^B$

- Ở F2: tỷ lệ con cái, cánh dài có lông đuôi (A-B-D) chiếm tỷ lệ 0.15 mà A-=0.75
→ B-D-=0.2, chỉ có con cái có hoán vị gen nên con đực cho $X_d^b = 0.5 \to X_D^B = \frac{{0.2}}{{0.5}} = 0.4 \to f = 20\% $→ (2) đúng.
- Cho con cái F1 lai phân tích:

♂$aaX_d^bY_d^b$×♀$AaX_D^BX_d^b,$ $f = 20\% $

→♂$(Aa:aa)$$(0.4X_D^BY_d^b:0.4X_d^bY_d^b:0.1X_D^bY_d^b:0.1X_d^BY_d^b)$

Vậy tỷ lệ con đực cánh dài, không có lông đuôi (A-B-dd) 0.1x 1/2 =0.05 = 5% → (5) sai.
Vậy tất cả có 2 ý đúng.

Cả 2 bệnh này ở người đều được quy định bởi gen nằm trên NST X không có alen tương ứng trên Y.
Người phụ nữ có
Mẹ bị mù màu, đông máu bình thường ↔$X_H^rX_ - ^r \leftrightarrow \left( {\frac{1}{2}X_H^rX_H^r:\frac{1}{2}X_H^rX_h^r} \right)$
Bố bị hemophilia A, không bị mù màu ↔$X_h^RY$

→ người phụ nữ có dạng là : $\left( {\frac{3}{4}X_h^RX_H^r:\frac{1}{4}X_h^RX_h^r} \right)$
Người phụ nữ đang mang thai 1 bé trai
→ bé trai nhận Y từ bố, chỉ cần xét X từ mẹ
Để người con không bị 2 bệnh trên ↔ người con phải nhận giao tử $X_H^R$ từ mẹ
→ người mẹ chỉ có thể là $X_h^RX_H^r$: ↔ tỉ lệ xảy ra trường hợp này là 3/4
Mà f = 3% → người mẹ cho giao tử $X_H^R = 1,5\% $:
→ vậy xác suất để người con trai đang mang thai kia sinh ra bình thường về 2 bệnh là :
1,5% x ¾ = 1,125% = 0,01125