I. Bối cảnh thời xưa khi trời và đất chưa phân chia
- Thuở ấy người già, người trẻ đều không nhớ nổi và chưa biết tới. Con người, mặt đất đều cùng ăn, cùng ở và cùng đi.
- Trời và đất chưa có sự phân chia, tất cả đều hòa cùng một mối.
-> Thời gian có tính chất ước lượng, không xác định. Thiên nhiên còn hoang sơ, con người chưa thể khai thác, sống phụ thuộc vào thiên nhiên.
II. Thế giới thay đổi nhờ bàn tay cải tạo của con người
- Con người quyết định phải đi san bầu trời và mặt đất. Và họ cho rằng đó chính là công việc của người Lô Lô.
- Nguyên nhân:
+ “Bầu trời nhìn chưa phẳng”.
+ “Mặt đất còn nhấp nhô”.
- Công việc ấy do các thành phần đảm nhiệm: “con trâu sừng cong”, “con trâu sừng dài”, con người, cóc, ếch, trời.
=> Công việc chung của mọi người: "San đất là việc chung".
III. Đặc điểm thần thoại trong Đi san mặt đất
- Không gian: không có không gian cụ thể.
- Thời gian: cổ xưa, không xác định cụ thể “ngày xưa, từ rất xưa”.
- Cốt truyện: giải thích lí do vì sao bầu trời và mặt đất có hình dạng phẳng như bây giờ.
- Nhân vật: không phải là những vị thần như những truyện thần thoại khác như Thần Trụ trời hay Prô-mê-tê và loài người. Các nhân vật trong bài thơ trên đều là những con vật có thật nhưng đã được nhân hóa và có khả năng phi thường.
+ Trâu cày bừa san bằng mọi mặt đất.
+ Cóc, ếch gọi lên ông trời xin đổ nước xuống.
