Giáo án Ngữ văn 12 Bài Số phận con người mới nhất

HOẠT ĐỘNG CỦA GV

HOẠT ĐỘNG CỦA HS

TIẾT 79

Hoạt động 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới

Hãy nêu những nét chính về cuôc đời và sự nghiệp sáng tác của Sô-lô-khốp ?

Nêu xuất xứ của tác phẩm ?

Tóm tắt cốt truyện ?

Nêu vị trí đoạn trích ?

Nội dung của đoạn trích ?

Hoàn cảnh và tâm trạng của An-đrây Xô-cô-lốp sau khi chiến tranh kết thúc và trước khi gặp bé Va-ni-a như thế nào ?

Xô-cô-lốp ấn tượng gì về bé Va-ni-a mà nhận nó làm con nuôi ?

Việc anh nhận bé Va-ni-a làm con nuôi tác động lớn đến hai cha con như thế nào ?

Hết tiết 79, chuyển sang tiết 80

Sĩ số : …………………………

Anh chăm sóc Va-ni-a như thế nào?

Vì sao vợ người bạn Xô-cô-lốp khóc khi nhìn thấy anh nhận bé Va-ni-a làm con nuôi?

Việc nhận bé Va-ni-a làm con nuôi có giúp anh vượt qua nỗi đau và sự cô đơn không?

Nguyên nhân nào khiến Xô-cô-lốp bị tước bằng lái xe và phải cùng con rời đi nơi khác?Chi tiết con bê đứng dậy đi vào ngõ, còn Xô-cô-lốp bị tước bằng lái nói lên điều gì ?

Qua đoạn trích, tác giả thể hiện suy nghĩ gì về con người Nga, tính cách Nga ?

Những đặc sắc về nghệ thuật?

Tác phẩm là 1 thành tựu xuất sắc đánh dấu bước phát triển của văn học Xô viết. Sô-lô-khốp là nhà văn Xô viết đầu tiên dám phản ánh chân thực, không che giấu những mất mát, đau thương của con người sau chiến tranh, nói rõ cái giá đắt của sự chiến thắng. Ông còn khám phá, ngợi ca tính cách Nga của người người lính Xô viết bình thường.

Hoạt động 3. Hoạt động thực hành

? Cái mới của truyện trong việc miêu tả chiến tranh vệ quốc vĩ đại của nhân dân Liên Xô ?

Hoạt động 4. Hoạt động ứng dụng

Viết tiếp truyện hai cha con Xô-cô-lốp – Va-ni-a khi gặp người bạn cũ ở Ka-sa-rư.

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả: Sô-lô-khốp (1905 – 1984)

- Nhà văn lỗi lạc của nước Nga, nổi tiếng thế giới thế kỷ XX, từng đoạt giải Nô-ben về văn học.

- Gắn bó với sông Đông qua các thời kì lịch sử.

- Ông làm nhiều nghề để kiếm sống, tự học là chính.

- Năm 1925 ông bắt tay vào viết tác phẩm Sông Đông êm đềm, đến năm 1940 hoàn thành tập IV làm cho giới văn nghệ sửng sốt, được bầu làm Viện sĩ Viện Hàn lâm khoa học Liên Xô.

- Tác phẩm chính: (SGK).

2. Tác phẩm

a. Xuất xứ: Số phận con người in lần đầu ở Liên Xô trên 2 số báo Sự thật ra ngày 31.12.1956 và 1.1.1957.

b.Cốt truyện:

c. Nội dung: Thông qua số phận một con người, tác giả muốn nói về lòng dũng cảm, sức chịu đựng, sức mạnh tinh thần ghê gớm của người Nga.

3. Đoạn trích

a.Vị trí đoạn trích: phần kết thúc câu chuyện.

b. Nội dung: miêu tả hành vi, tâm trạng của nhân vật chính Xô-cô-lốp- một chiến sĩ Hồng quân Liên Xô trở về với cuộc sống đời thường sau chiến tranh.

II. Đọc hiểu văn bản

1. Hoàn cảnh và tâm trạng của Xô-cô-lôp sau khi chiến tranh kết thúc

- Anh phải chịu bao mất mát "Tôi đã chôn trên đất người, đất Đức, niềm vui sướng và niềm hi vọng cuối cùng của tôi".

- Anh sống nhờ bạn để tìm kế sinh nhai nhưng không gặp may, bị mất việc, anh mượn rượu để giải sầu.

- Anh luôn sống trong cô đơn, đau khổ và không thể sống yên được nữa.

- Dù gặp nhiều đau khổ nhưng anh không bao giờ than vãn=> anh là người kiên cường (tính cách Nga).

2. Xô-cô-lốp nhận bé Va-ni-a làm con nuôi

* Ấn tượng về bé Va-ni-a:

- Sự ngây thơ, tội nghiệp, không nơi nương tựa- nạn nhận tội nghiệp của thời chiến.

- Đôi mắt "như ngôi sao sáng ngời".

* Nhận Va-ni-a làm con nuôi:

- "không thể để cho mình với nó chìm nghỉm riêng lẻ được, mình phải nhận nó là con" => Hai con ngời không nơi nương tựa phải dựa vào nhau trong cuộc sống. Đây là quyết định bột phát, xuất phát từ lòng thương người không tính toán.

- Hai trái tim cô đơn, lạnh giá chợt ấm lên vì được chụm lại bên nhau. Tình người như ngọn lửa, cả hai đều choáng váng. “Nó áp sát vào người tôi, toàn thân run như ngọn cỏ trước gió. Còn mắt tôi thì cứ mờ đi, hai bàn tay run lẩy bẩy.”

- Từ sau khi nhận bé Va-ni-a làm con nuôi:

+ Tâm hồn anh nhẹ nhõm, bừng sáng lên.

+ Anh chăm sóc bé chu đáo, thương nó như cha con.

Anh vơi bớt nỗi cô đơn, tìm thấy hạnh phúc trái tim "chai sạn vì đau khổ, nay trở nên êm dịu hơn..."

+ Bé Va-ni-a cũng rất thương anh và cần đến anh

Hai con người đau khổ đã nương tựa, sửi ấm cho nhau.

Tình cảm của Xô-cô-lốp đối với bé Va-ni-a là niềm vui, niềm hạnh phúc của một trái tim đang phục hồi; tình cảm của Va-ni-a đối với Xô-cô-lốp là tình cảm gắn bó quyến luyến của một đứa bé đã tìm thấy nơi nương tựa.

* Người vợ của bạn Xô-cô-lốp đã khóc khi thấy Xô-cô-lốp nhận bé Va-ni-a làm con nuôi vì:

- Thương Va-ni-a.

- Thương Xô-cô-lốp.

- Cảm phục lòng tốt của Xô-cô-lốp.

- Tủi cho hoàn cảnh của mình không có con.

* Việc nhận bé Va-ni-a làm con nuôi làm Xô-cô-lốp vơi bớt nỗi cô đơn nhưng trái tim anh vẫn không trở lại được như xưa:

- Đêm nào anh cũng mơ thấy người thân quá cố.

- Ban đêm thức giấc nước mắt ước đẫm cả gối.

- Nỗi buồn đau khiến anh không ở yên một chỗ được.

=> Những đau thương, mất mát do chiến tranh gây ra không gì bù đắp nổi, thời gian cũng không xoa dịu được vết thương lòng của anh.

* Chi tiết con bê chỉ bị chạm khẽ, do tính ăn vạ lu loa của mấy người đàn bà và sự cứng nhắc của anh kiểm sát mà Xô-cô-lốp bị tước bằng lái, mất việc, phải rời nhà bạn ra đi tìm việc khác cho thấy : tác giả miêu tả chân thực cuộc sống đời thường phức tạp thời hậu chiến, và Xô-cô-lốp lại là một kẻ không may.

3. Suy nghĩ của Sô-lô-khốp về số phận con người

- Đoạn kết ca ngợi con người Nga, tính cách Nga nghị lực kiên cường trong cuộc đời đầy khó khăn sau chiến tranh. Qua đó, tác giả nhắc nhở mọi người quan tâm đến con người, đặc biệt là người lính trở về sau chiến tranh.

- Ca ngợi trái tim nhân hậu của Xô-cô-lốp rực sáng trong thế giới hậu chiến đầy hận thù và đau khổ.

- Tính cách Nga hoà hợp trong hai phẩm chất : cứng rắn và mềm dịu của tâm hồn, ý chí kiên cường và lòng nhân ái.

4. Nghệ thuật

- Kết cấu theo lối truyện lồng trong truyện, có hai nhân vật kể chuyện: Tôi 1 (Xô-cô-lốp) và Tôi 2 (tác giả), nhưng chủ yếu là Tôi 1, Tôi 2 ở đoạn kết.

- Lối trữ tình ngoại đề ở cuối truyện =>quan điểm nghệ thuật của tác giả "Nghệ sĩ không thể lạnh lùng khi sáng tạo...Khi viết, máu nóng nhà văn phải sôi lên".

III. Tổng kết

- Trên cái nền là lên án chiến tranh tàn khốc, tác phẩm thể hiện tiếng nói thông cảm đối với những rủi ro quá sức chịu đựng, những mất mát quá lớn trong chiến tranh, đồng thời biểu dương phẩm chất đẹp đẽ của con người Nga kiên cường và nhân ái.

- Sô-lô-khốp là nhà văn dũng cảm khám phá sự thật.

IV. Luyện tập

Bài tập 1: Cái mới của truyện trong việc miêu tả chiến tranh vệ quốc vĩ đại của nhân dân Liên Xô:

- Tác giả thể hiện cái nhìn mới và cách mô tả mới cuộc sống hiện thực cuộc sống vô cùng phức tạp trong chiến tranh. Với một dung lượng không lớn, tác phẩm đã khám phá chiều sâu chiến công hiển hách.

- Tác giả đã miêu tả chiến tranh trong bộ mặt thật của nó "đau khổ, chết chóc, máu me" (Lép Tôn-xtôi). Nhân dân Liên Xô đã vượt qua muôn vàn khó khăn và 25 triện người Xô viết đã dũng cảm hi sinh.

- Nhân vật chính là người lính binh nhì - đại diện cho người lính bình thường gánh trên vai toàn bộ gánh nặng của cuộc chiến. Xô-lô-khốp phải vượt qua bao gian khổ của thời chiến cũng như thời bình. Đó là người anh hùng vô danh, là chiến sĩ kiên cường với trái tim nhân hậu.

- Lời cảnh báo thời sự : ngăn chặn chiến tranh, bảo vệ hòa bình.

- Củng cố niềm tin của con người vào chính mình, vào tương lai, giúp họ sống đẹp hơn, trong sáng hơn, khát vọng đấu tranh vì lí tưởng nhân đạo và sự tiến bộ của loài người.

HS tự do tưởng tượng các tình tiết miễn là hợp lí, hợp với bản chất tính cách của Xô-cô-lốp và mục đích sáng tác của tác giả.

Hoạt động thầy và trò

Nội dung kiến thức

-Nêu những điểm cơ bản về tác giả, tác phẩm?

Giáo viên giới thiệu thêm:

Những hiểu biết của em về số phận con người? Tóm tắt?

Giáo viên tóm tắt cuộc đời Xô-lô-cốp trước đó.

"cặp mắt nguội lạnh như xác tro và lúc nào cũng buồn thảm".

Nhân vât An-đrây Xô-cô-lốp được khắc hoạ qua những chi tiết nào? Trong các quan hệ với ai?

Giáo viên bình:

I. Tìm hiểu khái quát về tác giả và tác phẩm.

1. Tác giả.

-A. Sô-lô-khốp (1905-1984) là nhà văn Xô viết lỗi lạc, được vinh dự nhận giải thưởng Nô-ben về Văn học năm 1965 (ông còn được nhận giải thưởng Lê-nin, Giải thưởng văn học quốc gia..

-Cuộc đời và sự nghiệp cảu Sô-lô-khốp gắn bó mật thiết với sự ra đời cuủa một chế độ-chế độ xã hội chủ nghĩa tại vùng đât sông Đông trù phú, đậm đà bản sắc văn hoá người dân Cô-dắc.

-Là nhà văn xuất thân từ nông dân lao động, Sô-lô-khốp am hiểu và đồng cảm sâu sắc vời những con người trên mảnh đát quê hương. Đặc điểm nổi bật tròn chủ nghĩa nhân đạo cua Sô-lô-khốp là việc quan tâm, trăn trở về số phận của đất nước, của dân tộc, nhân dân cũng như về số phận cá nhân con người.

-Phong cách nghệ thuật của Sô-lô-khốp: nét nổi bật là viết đúng sự thật. Ông không né tránh những sự thật dù khắc nghiệt trong khi phản ánh những bức trnh thời đại rộng lớn, những cảnh đời, những chân dung số phận đau thương. Trong sáng tác của ông, chất bi và chất hùng, chất sử thi và chất tâm lí luôn được kết hợp nhuần nhuyễn.

-Những tác phẩm tiêu biểu:

Sông Đông êm đềm: 1927.

Đất vở hoang I: 1932.

Đất vỡ hoang II: 1959.

Số phận con người: 1956.

2. Tác phẩm.

-Truyện ngắn Số phận con người của Sô-lô-khốp là cột mốc quan trọng mở ra chân trời mới cho văn học Xô viết. Truyện có một dung lượng tư tưởng lớn khién cho có người liệt nó voà loại tiểu thuyết anh hùng ca.

II. Đọc hiểu văn bản.

1. Phân tích nhân vật An-đrây Xô-cô-lốp.

-Hoàn cảnh riêng: vợ chết- con chết vì chiến tranh.

-Bản thân: bị địch bắt, tra tấn, tù đày.

®Trái tim chai sạn vì đau khổ.

*Khi anh gặp Vania: Thấy qúy và nhớ Vania.

®Quyết định nhận Vania làm con®quyết định hồn nhiên, xuất phát từ đáy lòng

-Chăm sóc Vania chu đáo như con đẻ.

-Âm thầm chịu đựng những đau khố vì sợ Vania đau khổ.

ÞVượt lên tình thế bi đát cỉa mình, sự cô đơn, kiếm kế sinh nhai dần dần đã tìn thấy niềm vui của trái tim được hồi phục.

-Xô-lô-cốp giàu tình yêu thương, giàu đức hy sinh, vị tha cao thượng. Tuy nhiên trái tìm Xô-lô-cốp vẫn không nguôi dâu thương, nước mắt đầm đìa®nỗi đau khôn có gì bù đắp được.

2. Tình cảnh của Vania dành cho Xo-lô-cốp.

-Gắn bó, quyến luyến:

+Ôm chặt cô.

+Áp chặt má.

+Khóc.

ÞHai cuộc đời bất hạnh đã nương tựa vào nhau tìm nguồn vui sướng.

-Trước sự kiện ấy, người bạn của Xô-lô-cốp khóc vì thương Vania và khâm phục lòng tốt của Xô-lô-cốp.

-Cả ba nhân vật được nhắnc đến trong đoạn trích ngắn ngủi này khócÞgiọt nước mắt của tình người.

IV. Tổng kết.

-Với bút pháp hiện thực, tác giả đã thể hiịen chất kiên cường của dân tộc Nga, bộc lộ qua nhân vật Xô-lô-cốp. Với bản kĩnh coa đẹp, với lònh nhân hậu thắm thiết, Xô-lô-cốp không những không rơi vào bế tắc tuyệt vọng mà còn trở thành chỗ dựa vững chắc cho một số phận bất hạnh khác.