Giáo án Ngữ văn 12 Bài Đọc thêm: Bác ơi!, Tự do mới nhất

HOẠT ĐỘNG CỦA GV

HOẠT ĐỘNG CỦA HS

Hoạt động 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới

?Tố Hữu có đóng góp như thế nào với đề tài viết về Bác?

?Em hãy cho biết hoàn cảnh ra đời của bài thơ?

GV đọc diễn cảm bài thơ.

?Tìm bố cục bài thơ? (Theo câu hỏi SGK)

Hướng dẫn HS tìm hiểu 4 khổ thơ đầu

? Nỗi đau xót lớn lao khi Bác qua đời được thể hiện như thế nào? (Cảnh vật? Lòng người?) Giữa cảnh vật và con người có gì tương đồng?

?Hình tượng Bác Hồ được thể hiện như thế nào?

(GV gợi mở: về tình thương yêu, lý tưởng, lẽ sống...)

Nhận xét, khái quát ý

Hướng dẫn HS tìm hiểu 3 khổ cuối

?Hãy cho biết cảm nghĩ của mọi người khi Bác ra đi?

Nhận xét, khái quát ý.

Yêu cầu HS đọc lại bài thơ, tổng hợp kiến thức để đưa ra nhận xét chung.

I. Tiểu dẫn:

- Tác giả:

+ Tố Hữu là nhà thơ viết về Bác nhiều nhất, có nhiều tác phẩm hay, sâu sắc và cảm động về Bác Hồ.

+ Đó là tấm lòng của mọi người Việt Nam hướng về vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc.

- Hoàn cảnh ra đời: Ngày 02/9/1969, Bác Hồ từ trần, để lại niềm tiếc thương vô hạn cho cả dân tộc Việt Nam. Trong hoàn cảnh ấy, Tố Hữu đã sáng tác bài thơ “Bác ơi”.

II. Đọc – hiểu văn bản:

1. Bốn khổ đầu: Nỗi đau xót lớn lao trước sự kiện Bác qua đời.

- Lòng người:

+ Xót xa, đau đớn: chạy về, lần theo lối sỏi quen thuộc, bơ vơ đứng nhìn lên thang gác.

+ Bàng hoàng không tin vào sự thật: “Bác đã đi rồi sao Bác ơi”

- Cảnh vật:

+ Hoang vắng, lạnh lẽo, ngơ ngác (phòng im lặng, chuông không reo, rèm không cuốn, đèn không sáng...)

+ Thừa thải, cô đơn, không còn bóng dáng Người.

- Không gian thiên nhiên và con người như có sự đồng điệu “ Đời tuôn nước mắt/ trời tuôn mưa”® Cùng khóc thương trước sự ra đi của Bác

Þ Nỗi đau xót lớn lao bao trùm cả thiên nhiên đất trời và lòng người.

2. Sáu khổ tiếp: Hình tượng Bác Hồ.

- Giàu tình yêu thương đối với mọi người.

- Giàu đức hy sinh.

- Lẽ sống giản dị, tự nhiên, khiêm tốn.

Þ Hình tượng Bác Hồ cao cả, vĩ đại mà giản dị, gần gũi

3. Ba khổ cuối:Cảm nghĩ của mọi người khi Bác ra đi:

- Bác ra đi để lại sự thương nhớ vô bờ

- Lý tưởng, con đường cách mạng của Bác sẽ còn mãi soi đường cho con cháu.

- Yêu Bác® quyết tâm vươn lên hoàn thành sự nghiệp cách mạng.

Þ Lời tâm nguyện của cả dân tộc Việt Nam.

III. Tổng kết:

- Bài thơ là tình cảm ngợi ca Bác, đau xót, tiếc thương khi Bác qua đời. Đó cũng là tấm lòng kính yêu Bác Hồ của Tố Hữu, cũng là của cả dân tộc Việt Nam

- Bài thơ tiêu biểu cho giọng thơ tâm tình, ngọt ngào, tha thiết của thơ Tố Hữu.

Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

Hoạt động 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới

I. Tiểu dẫn

1. Dựa vào TD, em hãy tóm lược những nét cơ bản nhất về tác giả và tác phẩm?

2. Nhận xét phần trả lời của hs, nhấn mạnh nội dung chính.

3. Lưu ý hs: nguyên tác bài thơ có 21 khổ thơ (không kể dòng cuối cùng: Tự Do), không vần, không dấu chấm câu- trừ dòng cuối cùng. Bản dịch có 12 khổ thơ.

HS (đã đọc TD ở nhà) phát biểu.

- Nêu được các nét lớn về tác giả.

- Nêu được hoàn cảnh ra đời bài thơ.

1. Tác giả

- Pôn Ê-luy-a (1895-1952) là nhà thơ lớn nước Pháp.

- Từng tham gia trào lưu siêu thực. Trong chiến tranh thế giới lần thứ 2, ông thoát ly chủ nghĩa siêu thực, cùng nhân dân Pháp kháng chiến chống chủ nghĩa phát xít.

- Thơ ông mang đậm chất trữ tình chính trị, mang đậm hơi thở của thời đại

2. Bài thơ "Tự do"

- Được viết vào mùa hè 1941, trong lúc nước Pháp đang bị phát xít Đức xâm lược, in trong tập "Thơ ca và chân lý, 1942" (1942).

- Bài thơ được coi là kiệt tác, là thánh ca của thơ ca kháng chiến Pháp.

* Tổ chức đọc văn bản

II. Đọc hiểu văn bản

1. Hướng dẫn cách đọc: giọng tha thiết, cảm xúc; nhấn giọng ở câu kết mỗi khổ thơ.

2. Gọi 1 hs đọc bài thơ

HS đọc.

* Thảo luận làm rõ giá trị văn bản

1. Bài thơ điệp cấu trúc "Trên ... trên ... Tôi viết tên em". "Em" ở đây nên hiểu như thế nào? Đây có phải là một bài thơ tình yêu không ? Từ đó khái quát chủ đề của bài thơ ?

2. Tổ chức các nhóm trình bày trả lời câu hỏi được phân công.

3. Nhận xét.Gợi ý hs phát biểu bổ sung (nếu cần). Kết luận các nội dung chính.

GV: Hình ảnh thơ giản dị lấy từ cuộc sống nhưng vẫn rất sâu xa.

GV hướng dẫn tổng kết.

* NHÓM 1 (C1 Sgk)

- Xác định từ TỰ DO- chủ đề nhất quán và xuyên suốt các khổ thơ.

* NHÓM 2:(câu 2 sgk)Tìm hiểu câu kết mỗi khổ thơ, cách lặp từ (trên ...trên) và nhạc điệu bài thơ.

*NHÓM 3 (C3 sgk): Xác định từ "trên" trong bài thơ ở trường hợp nào chỉ không gian, trường hợp nào chỉ thời gian. Nêu ý nghĩa?

* NHÓM 1 (C1sgk): Nhà thơ viết tên em (Tự Do) lên đâu ? Liệt kê các hình ảnh trong bài thơ.

(Hữu hình: Viết trên trang vở, trên bàn học, trên cây xanh, trên đất cát, trên tuyết, trên gươm đao người lính, trên mũ áo các vua quan).

(Vô hình: Viết trên thời thơ ấu âm vang, viết trên những mảnh đời trong xanh, trên ao mặt trời ẩm mốc, viết trên hồ vầng trăng lung linh...)
* NHÓM 4 (Câu 4 sgk) "Tôi" có thể là tác giả và cũng có thể là độc giả của bài thơ; "viết" cũng có thể là ''ghi, chép '' hoặc"hành động".Từ đó hãy suy luận để chỉ ra tính chất thánh ca của bài thơ này trong cuộc kháng chiến chống phát xít Đức ?

1.Chủ đề bài thơ

- Em = Tự do (Tự do nhân hóa thành em- cách nói tha thiết, gần gũi nhưng cũng rất thiêng liêng, sâu xa).

Chủ đề: Khát vọng tự do cháy bỏng của nhà thơ (và của cả dân tộc Pháp) khi đất nước bị xâm lăng.

2. Những điểm nổi bật về nội dung và nghệ thuật

a. Kết cấu bài thơ

- Lặp kết cấu, cú pháp với tần số cao.

- Điệp từ "trên" theo kiểu "xoáy tròn".

- Kết cấu vòng tròn "Tự Do"

® Hiệu quả: Mạch cảm xúc hướng về tự do tuôn trào, triền miên, mạnh mẽ của những nô lệ rên xiết dưới ách phát xít.

b. Không gian, thời gian biểu hiện Tự Do và cách thức liên tưởng

- Từ "trên" thể hiện cả không gian và thời gian:

+ Chỉ địa điểm - không gian (tôi viết Tự Do ở đâu, vào đâu)

. Địa điểm cụ thể (khổ 1,2) hoặc trên những điạ điểm khác thường hơn (hiện vật, sách sử- khổ 3).

=> Tình cảm gắn bó, khát khao tự do của tác giả và cũng là của mọi người.

. Địa điểm trừu tượng, mơ hồ, mang tính chất vô hình (khổ 4,5,6).

=> Cảm xúc bức bách, khao khát khôn cùng đối với tự do.
+ Chỉ thời gian ( tôi viết Tự Do khi nào) => Tình cảm thiết tha vươn tới tự do.

-Cách thức liên tưởng: ngẫu hứng (Tự Do được viết mọi nơi, mọi lúc).

* Khát vọng Tự Do hoá thân khắp không gian, xuyên suốt thời gian, hiện hữu trong cuộc đời mỗi con người.

c. Đại từ nhân xưng "tôi":

- "tôi": tác giả.đa chủ thể.

độc giả.

=> Đáp ứng được khát vọng của tất cả mọi người. Nó trở thành thánh ca của cuộc chiến chống phát-xít.

- Động từ "viết"(11khổ)=> "gọi" (khổ cuối): tính chất phát triển của hành động, hành động của mỗi con người để hướng tới tự do.

III. Kết luận:

Tình yêu tự do tha thiết tuôn trào trong trái tim nhà thơ đã đồng vọng trong tâm hồn cả dân tộc. Khát khao tự do biến thành khát khao hành động để giành lấy tự do cho tất cả mọi người.