I. Tìm hiểu chung
1. Xuất xứ
Nhưng nó phải bằng hai mày là truyện cười thuộc loại trào phúng, phê phán bọn quan lại tham nhũng.
2. Tóm tắt
Cải và Ngô đánh nhau, rồi mang nhau đi kiện. Cải lót trước cho thày lí năm đồng, Ngô biện những mười đồng. Khi xử kiện, Cải bị phạt chịu roi. Nó vội xoè năm ngón tay cho ra hiệu cho thày lí rằng mình là phải. Thầy lí cũng xoè năm ngón tay trái úp lên năm ngón tay mặt, nói: “…Nhưng… nó lại phải… bằng hai mày!”.
II. Giá trị nội dung và nghệ thuật
1. Giá trị nội dung
Truyện phê phán bản chất tham nhũng, xử kiện vì tiền của quan lại địa phương trong xã hội Việt Nam. Đồng thời, phê phán hành vi tiêu cực của một bộ phận nhân dân lao động xưa khi mắc vào vòng vây kiện tụng.
2. Giá trị nghệ thuật
- Cách tạo tình huống gây cười khéo léo, bất ngờ.
- Miêu tả ngôn ngữ và hành động của nhân vật vừa gây cười vừa ẩn ý.
- Sử dụng cách chơi chữ.
- Lối kể chuyện tự nhiên, dễ hiểu.
