1. Mở bài:
- Giới thiệu khái quát về thể loại truyện cổ tích: là thể loại truyện dân gian vô cùng gần gũi với nhân dân, thể hiện ước mơ và khát khao hạnh phúc, công bằng.
- Giới thiệu chung về Tấm Cám: là câu chuyện gần gũi, thân thuộc với mọi người dân Việt Nam.
2. Thân bài
2.1. Thân phận và con đường tìm đến hạnh phúc của Tấm
a. Hoàn cảnh, thân phận
- Cuộc sống nghèo khó.
- Mồ côi mẹ từ nhỏ.
- Sau mấy năm cha cũng mất => Tấm ở với dì ghẻ là mẹ của Cám.
=> Hoàn cảnh đáng thương, côi cút, cô đơn.
b. Mâu thuẫn, xung đột giữa Tấm và mẹ con Cám.
+ Sự việc chiếc yếm đỏ: Cám lừa lấy hết tôm tép của Tấm và giành được yếm đỏ => Tấm khóc, Bụt hiện lên an ủi và khuyên Tấm đem cá bống còn sót lại về nuôi.
+ Sự việc cá bống: mẹ con Cám rình bắt bống ăn thịt => mất người bạn thân thiết, Tấm khóc, Bụt hiện lên dặn Tấm chôn xương bống vào bốn chân giường.
+ Sự việc Tấm đi xem hội – thử giày: dì ghẻ trộn thóc và gạo bắt Tấm ở nhà nhặt để không cho Tấm đi hội => Tấm khóc, Bụt hiện lên sai đàn chim giúp Tấm nhặt thóc, lại bảo Tấm lấy quần áo dưới bốn chân giường để đi hội.
+ Sự việc cái chết của Tấm: Tấm trèo hái cau để cúng giỗ cha, dì ghẻ ở dưới chặt cây => Tấm chết, dì ghẻ đưa Cám vào thế chỗ Tấm trong cung.
+ Sự việc chim vàng anh: Chim vàng anh về quấn quýt bên vua và cảnh cáo Cám (Phơi áo chồng tao…rách áo chồng tao) => mẹ con Cám bảo nhau giết vàng anh ăn thịt.
+ Sự việc cây xoan đào và khung cửi: Cây xoan đào tỏa bóng mát cho vua nằm võng, khung cửi để dệt áo cho vua, khung cửi kết tội Cám (Cót ca cót két …khoét mắt ra) => mẹ con Cám bảo nhau chặt cây, đốt khung cửi.
+ Sự việc gắn với bà lão hàng nước và quả thị: Tấm hóa thành quả thị rồi về ở với bà hàng nước, sau vua nhờ miếng trầu Tấm têm ở hàng nước mà nhận ra vợ và đưa về cung.
=> Mâu thuẫn giữa Tấm và mẹ con Cám phát triển từ thấp đến cao, trở thành mâu thuẫn sống còn. Trong đó, mẹ con Cám tàn nhẫn độc ác, tận diệt Tấm đến cùng. Tấm từ nạn nhân thụ động chỉ biết khóc và nương nhờ vào Bụt trở nên mạnh mẽ, hành động quyết liệt.
=> Mâu thuẫn có 2 giai đoạn: mâu thuẫn quyền lợi trong gia đình (từ đầu đến đoạn Tấm đi hội) và mâu thuẫn xã hội dữ dội một mất một còn (từ khi Tấm chết cho đến hết).
=> Tấm là nhân vật đại diện cho cái thiện, mẹ con Cám là nhân vật đại diện cho cái ác. Mẫu thuẫn giữa Tấm và mẹ con Cám không chỉ là mâu thuẫn, xung đột giữa dì ghẻ và con chồng trong gia đình mà còn là mâu thuẫn, xung đột giữa cái thiện và cái ác.
c. Con đường tìm đến hạnh phúc
- Tấm: thụ động, chỉ biết khóc khi gặp khó khăn, cản trở.
- Nhờ sự giúp đỡ của Bụt, Tấm bắt đầu tìm đến hạnh phúc, được trở thành hoàng hậu => Biểu hiện của triết lí “ở hiền gặp lành”, thể hiện khát vọng và mơ ước hạnh phúc và tinh thần lạc quan, yêu đời của người bình dân xưa.
=> Tấm nhờ chăm chỉ, lương thiện mà được Bụt giúp đỡ, từ cô gái mồ côi nghèo trở thành hoàng hậu. Con đường tìm đến hạnh phúc của Tấm dù có nhiều khó khăn, trắc trở nhưng cuối cùng, Tấm đã tìm được hạnh phúc cho bản thân mình. Đó cũng là con đường đến với hạnh phúc của các nhân vật lương thiện trong truyện cổ tích Việt Nam nói chung, truyện cổ tích thế giới nói riêng.
d. Vai trò của yếu tố thần kì
- Yếu tố thần kì => sự trợ giúp của Bụt:
+ Luôn xuất hiện đúng lúc.
+ An ủi, nâng đỡ mỗi khi Tấm gặp khó khăn hay đau khổ.
- Vai trò:
+ Thúc đẩy sự phát triển của cốt truyện.
+ Thể hiện khát vọng thay đổi cuộc đời, thay đổi số phận cho những con người bé nhỏ, bất hạnh trong xã hội.
+ Biểu hiện cho triết lí ở hiền gặp lành.
2.2) Cuộc đấu tranh giành lại hạnh phúc của Tấm
– Sau khi đã vào cung, dù đã trở thành hoàng hậu nhưng Tấm vẫn không quên ngày giỗ cha => Người con gái hiếu thảo.
– Quá trình hóa thân:
+ Tấm trèo lên cây cau => bị dì ghẻ giết hại => hóa thành chim vàng anh.
+ Chim vàng anh bay vào cung, báo hiệu sự có mặt của mình bằng lời cảnh cáo đanh thép: “Giặt áo chồng tao/ thì giặt cho sạch/ phơi áo chồng tao/ phơi lao phơi sào/ chớ phơi bờ rào/ rách áo chồng tao” => hai mẹ con Cám bắt chim vàng anh, ăn thịt.
+ Tấm tiếp tục hóa thân vào cây xoan đào => tuyên chiến trực tiếp với hai mẹ con Cám: “Kẽo cà kẽo kẹt/ lấy tranh chồng chị/ chị khoét mắt ra” => Hai mẹ con Cám đốt khung cửi.
+ Từ đống tro tàn, Tấm tiếp tục hóa thân vào quả thị => trở lại với cuộc đời.
- Ý nghĩa của quá trình hóa thân:
+ Khẳng định sự bất diệt của cái thiện. Cái thiện không chịu chết một cách oan ức trong im lặng, không chịu khuất phục trước cái ác.
+ Sự hóa thân của Tấm cũng thể hiện tính chất gay gắt, quyết liệt của cuộc chiến đấu giữa cái thiện và cái ác. Trong cuộc chiến đấu ấy, chiến thắng sẽ luôn thuộc về cái thiện.
- Những sự vật mà Tấm hóa thân đều là những sự vật bình dị, thân thương, gắn bó với người dân lao động. Đó cũng là những hình ảnh đẹp đẽ của làng quê Việt Nam xưa.
- Nếu như lúc đầu, trong quá trình tìm đến hạnh phúc, Tấm có phần thụ động, thì đến đây, Tấm đã mạnh mẽ đứng dậy, chủ động, quyết liệt giành lại hạnh phúc cho mình.
- Sau bao lần hóa thân chống lại kẻ thù, Tấm trở về với cuộc đời, trong vai một người con gái khéo léo, đảm đang, nhân hậu.
- Nhờ miếng trầu têm cánh phượng, nhà vua đã nhận ra Tấm và đón Tấm về cung.
- Ý nghĩa của miếng trầu:
+ Là biểu tượng của hạnh phúc, của tình yêu.
+ Thể hiện rõ bản sắc văn hóa dân tộc.
- Kết thúc truyện: mẹ con Cám bị tiêu diệt, cái ác phải đền tội, Tấm được hưởng cuộc sống hạnh phúc => Thể hiện rõ triết lí ở hiện gặp lành, ác giả ác báo
3. Kết bài
Cảm nhận chung về giá trị nội dung và nghệ thuật của truyện Tấm Cám.
