I. Hình tượng Đăm Săn
* Đăm Săn khi đến nhà Đăm Par Kvây
- “Chàng giậm chân trên sàn sân, hai lần sàn sân làm như vỗ cánh, bảy hàng cột nhà chao qua chao lại từ đông sang tây”.
- “Chàng giắt chà gạc lên, rồi ngồi xuống, trông nghênh nghênh như con rắn trong hang, ngang ngang như con cọp trong đầm, như con tê giác trong thung”.
- “Chàng nói nói cười cười, tiếng oang oang như sấm gầm sét dậy”.
-> Nghệ thuật phóng đại tô đậm thêm vẻ đẹp thể lực và tinh thần phi thường của Đăm Săn.
* Thái độ của Đăm Săn khi nghe lời khuyên của Đăm Par Kvây
- Khi nghe Đăm Săn nói sẽ đi bắt Nữ Thần Mặt Trời về làm vợ, Đăm Par Kvây đã khuyên Đăm Săn: “Tôi cột diêng bằng thừng, tôi trói diêng bằng dây, tôi không cho diêng đi vào đấy đâu. Tôi xin cúng cầu phúc cho diêng một lợn, tôi xin tiễn chân diêng một trâu, tôi không cho diêng đi vào rừng thiêng của Nhà Trời đâu. Ở đây, chông lớn nhiều như lông nhím, chông nhỏ nhiều như lông chó, con sóc nhảy vào thân nó cũng khó mà vẹn toàn nữa là!”.
- Khi được Đăm Par Kvây khuyên, Đăm Săn vẫn quyết tâm giữ vững ý định đi bắt Nữ Thần Mặt Trời về làm vợ của mình, chàng cương quyết, không run sợ trước những lời cảnh báo đó mà ngược lại còn quyết tâm đi hơn “Gặp cọp, tôi sẽ giết cọp. Gặp tê giác, tôi sẽ giết tê giác”.
-> Thái độ tự tin, kiêu hãnh, dũng cảm, mặc mọi thử thách hiểm nguy.
* Đăm Săn khi đến gặp Nữ Thần Mặt Trời và bị từ chối
- Khi được Nữ Thần hỏi về mục đích đến gặp nàng, Đăm Săn đáp: “Vâng, tôi đã đến đây, tôi muốn có người nấu cơm canh tôi ăn, dệt khố áo tôi mặc”.
- Khi bị Nữ Thần Mặt Trời từ chối, Đăm Săn ban đầu vẫn giữ thái độ kiên quyết, “tôi không về”, “có lấy được nàng tôi mới về”,… Nhưng sau đó, khi Nữ Thần Mặt Trời vẫn không thay đổi quyết định, chàng đành từ bỏ, “tôi đành quay về làng hoang nhà cũ của tôi vậy”
* Đăm Săn khi ra về
- Cả người và ngựa của Đăm Săn bị lún dần, lún dần cho đến khi không thể bước đi được nữa. Mặt trời càng lên cao, ngựa của chàng lại càng lún sâu hơn cho đến khi không thể bước đi được nữa và gục ngã.
=> Đăm Săn là người anh hùng, tù trưởng đẹp một cách lý tưởng. Khát vọng của chàng thật lớn lao bởi chàng không bằng lòng với thực tại, đó là khát vọng chinh phục Nữ Thần Mặt Trời. Chàng là sự kết tinh toàn vẹn tính cách anh hùng sử thi Ê đê, biểu tượng của thời đại anh hùng ca.
II. Hình tượng Nữ thần Mặt Trời
- Nữ Thần Mặt Trời được miêu tả trong đoạn trích với những chi tiết “nàng mặc một cái váy loáng như sét, ánh như chớp… không thấy có một ai như nàng cả… thân hình như cái nụ tai, cổ như cổ công..”
- Nàng là con của Trời và Đất.
- Nàng mang vẻ đẹp của sức mạnh thiên nhiên vũ trụ, không ai sánh kịp, nàng quyết định vận mệnh sống còn của muôn giới tự nhiên cũng như con người. Không có nàng thì không có ánh sáng cũng như không có sự sống.
=> Nữ thần Mặt Trời không chỉ là thể hiện quan niệm thẩm mĩ của người Tây Nguyên về cái đẹp mà còn là biểu tượng của mục tiêu khát vọng vươn tới chiếm lĩnh cái đẹp tuyệt đối – lí tưởng của người anh hùng Đam San.
III. Đánh giá chung
1. Nội dung
- Qua tác phẩm chúng ta có thể thấy được cách nghĩ, cách cảm, cách nhìn thế giới tự nhiên và những vấn đề xã hội, phong tục tập quán của người Ê đê nói riêng và các bộ tộc Tây Nguyên nói chung. Bên cạnh đó, qua hình tượng người tù trưởng Đăm Săn, ta còn thấy được những khát vọng tự do, hạnh phúc và những ước mơ của họ.
2. Nghệ thuật
- Sử dụng ngôi kể thứ ba.
- Giọng kể văn xuôi xen lẫn văn vần.
- Hình thức nghệ thuật ngôn từ dân gian.
- Sử dụng yếu tố thành tục, tục ngữ, những từ ngữ cổ.
- Nghệ thuật phóng đại
