Câu chuyện tôi sắp kể cho các bạn nghe dưới đây xảy ra đã mấy chục năm kể từ hồi ông nội tôi còn sống, còn trẻ và đang hăng say bước vào cuộc kháng chiến chống Pháp toàn dân. Lần ấy, ông nội tôi được giao nhiệm vụ đi công tác Thừa Thiên - Huế. Ở đó ông đã gặp một thiếu niên dũng cảm, anh hùng.
Đầu năm 1947, đi cùng đoàn công tác với ông tôi có nhà thơ Tố Hữu, vào Huế để nhận làm chủ tịch Uỷ ban kháng chiến. Huế lúc ấy khá hoang tàn. Chỉ mới quay trở lại không lâu mà Pháp đã gieo rắc ở đây thêm bao nhiêu tội ác. Cũng may nhờ có nhân dân che chở mà nhiều vùng căn cứ mật của ta còn chưa bị lộ. Sau khi sơ bộ nghe báo cáo tình hình, ông nội cùng nhà thơ Tố Hữu và một vài đồng chí nữa quyết định đi xem xét ngày phong trào kháng chiến ở nội thành.
Họ đi bộ ngay đêm ấy men theo những con đường bí mật được bố trí khá an toàn ngay bên cạnh một vài bốt canh của địch. Đến khu vực đồn Mang Cá, ông thấy không khí chiến đấu của anh em rất sôi nổi nên rất vui mừng. Báo cáo tình hình xong, các đồng chí dẫn đến trước mặt ông nội và nhà thơ một chú bé chừng hơn 10 tuổi trông lanh lẹ và hoạt bát. Một đồng chí thưa:
- Báo cáo hai đồng chí, đây là em Lượm, một đồng chí liên lạc xuất sắc nhất của đồn hiện nay.
- Thế cháu mấy tuổi rồi? - Da cháu 12 tuổi ạ!
- Thế cháu đi liên lạc thấy thế nào?
- Vui lắm! Ở đồn Mang Cá cháu còn thích hơn ở nhà chú ạ! .
- Ừ! Rất tốt. Nếu thành Huế này cứ có những người như cháu thì thằng | Pháp sẽ nhanh chóng bại trận trong một ngày không xa.
Rồi Lượm chào các đồng chí để tiếp tục đi làm nhiệm vụ. Cậu bé có dáng người loắt choắt nhưng đôi chân lúc nào cũng nhanh như sóc. Bên hông chú ra dáng với một chiếc xắc nhỏ xinh đựng toàn công văn, thư từ, mệnh lệnh. Công việc thì nguy hiểm mà lúc nào cậu cũng vui vẻ, ngây thơ. Đôi mắt câu trong sáng và hồn nhiên rất hợp với chiếc ca lô xinh xắn đội lệch trên đầu.
Bẵng đi một vài tháng, một hôm ông nội và nhà thơ Tố Hữu đang làm việc ở cơ quan thì có một đồng chí ở đồn Mang Cá xin được vào báo cáo. Sau khi trình bày xong phương án bố phòng và chiến đấu, đồng chí nọ đau đớn báo tin: cháu Lượm đã hy sinh!
Cả ông và nhà thơ Tố Hữu đều lặng đi, những giọt nước mắt từ từ lăn trên má. Đồng chí liên lạc viên kế tiếp:
- Hôm ấy cũng như bao hôm khác, Lượm nhận công văn của đồn triển khai công tác bố phòng đến những vùng ngoại ô. Em tức tốc đi ngay mong nhanh chóng hoàn thành nhiệm vụ. Không ngờ trên đường hôm ấy, em gặp ngay một toán phục kích của quân thù. Lượm nhanh trí xé vụn công văn vứt xuống mương rồi bỏ chạy. Nhưng không kịp, giặc đã bắn theo tới tấp. Lươn hy sinh. Khi chúng tôi nhận được tin rồi cùng dân làng chạy tới thì thấy mặt em đã lạnh mà môi vẫn còn mỉm một nụ cười. Một tay chú giữ chiếc ca lô, tay kim bám chặt vào một bông lúa sữa.
Đồng chí liên lạc vừa kể xong thì oà khóc. Câu chuyện về chú Lượm đã được ông nội đem đi kể ở khắp nơi cho các cháu thiếu nhi. Nơi nào ông đến làm nhiệm vụ, ông cũng mang tấm gương dũng cảm ấy kể cho các cháu nhỏ nghe. Hoà bình lập lại, ông mang về quê kể cho các thế hệ con cháu để giáo dục truyền thống gia đình.
Cách đây mấy năm, ông tôi mất. Trước khi đi ông còn nhắc nhở chúng tôi: các cháu phải sống sao cho xứng đáng với sự hy sinh của mọi người. Nhất là phải sống sao cho xứng đáng với những em bé, nếu không có chiến tranh, thì các em cũng hạnh phúc như các cháu bây giờ.
