Giáo án Sinh học 6 Bài 35: Những điều kiện cần cho hạt nảy mầm mới nhất

Giáo án Sinh học 6 Bài 35: Những điều kiện cần cho hạt nảy mầm – Mẫu giáo án số 1

Bài 35:NHỮNG ĐIỀU KIỆN CẦN CHO HẠT NẢY MẦM

I/ MỤC TIÊU.

-Tự làm thí nghiệm và nghiên cứu thí nghiệm phát hiện ra các điều kiện cần cho hạt nảy mầm.

- Biết được nguyên nhân cơ bản để thiết kế 1 thí nghiệm xác định một trong những yếu tố cần cho hạt nảy mầm.

-Giải thích được cơ sở khoa học của một số biện pháp kĩ thuật gieo trồng và bảo quản hạt giống.

* KN sống: Rèn kỹ năng ứng dụng kiến thức, kỹ năng thực hành; tìm và sử lý thông tin. Kỹ năng hợp tác nhóm, giao tiếp, trình bày ý tưởng, câu trả lời của mình.

- Biết cách chọn và bảo quản hạt giống; giáo dục yêu thích môn học.

4. Định hướng phát triển năng lực:

a. Năng lực chung:

+ Năng lực làm chủ và phát triển bản thân: năng lực tự học, tự giải quyết vấn đề; năng lực giải quyết vấn đề; năng lực tư duy.

+ Năng lực về quan hệ xã hội: giao tiếp

+ Năng lực công cụ: Sử dụng ngôn ngữ chính xác có thể diễn đạt mạch lac, rõ ràng.

b. Năng lực chuyên biệt: Nhóm năng lực liên quan đến sử dụng kiến thức sinh học, nhóm năng lực về nghiên cứu khoa học

III/ PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC:

1. Giáo viên:

-GV cần chuẩn bị thí nghiệm để kiểm chứng với kết quả thí nghiệm của HS

-Bảng phụ báo cáo thí nghiệm

2. Học sinh:

-HS làm thí nghiệm trước ở nhà theo sự phân công của GV ở tiết trước

-Kẻ bảng tường trình theo mẫu SGK tr. 113 vào vở.

IV/ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC

1. Ổn định lớp: Nắm sĩ số học sinh

2. Kiểm tra bài cũ:

- Quả và hạt được phát tán nhờ động vật thường có những đặc điểm gì?

- Những qủa và hạt có đặc điểm gì thường được phát tán nhờ gió? .

- Con người có giúp cho việc phát tán quả và hạt không? Bằng những cách nào? Sự phát tán có lợi gì cho thực vật?

3.Bài mới : NHỮNG ĐIỀU KIỆN CẦN CHO HẠT NẢY MẦM

HOẠT ĐỘNG 1: Khởi động (5’)

Mục tiêu:Định hướng cho học sinh nội dung cần hướng tới của bài học, tạo tâm thế cho học sinh đi vào tìm hiểu bài mới.

Phương pháp dạy học: Dạy học nhóm; dạy học nêu và giải quyết vấn đề; phương pháp thuyết trình; sử dụng đồ dung trực quan

Định hướng phát triển năng lực: Năng lực thực nghiệm, năng lực quan sát, năng lực sáng tạo, năng lực trao đổi. Phẩm chất tự tin, tự lập, giao tiếp.

Hạt giống sau thu hoạch được phơi khô và bảo quản cẩn thận. có thể giữ chúng troong một thời gian dài mà không thay đỗi. Nhưng nếu đem gieo trồng trong 1 điều kiện nhất định thì nó sẽ nãy mầm. Vậy điều kiện đó như thế nào?

HOẠT ĐỘNG 2: Hình thành kiến thức

Mục tiêu: nguyên nhân cơ bản để thiết kế 1 thí nghiệm xác định một trong những yếu tố cần cho hạt nảy mầm.

-Giải thích được cơ sở khoa học của một số biện pháp kĩ thuật gieo trồng và bảo quản hạt giống.

. Phương pháp dạy học: Dạy học nhóm; dạy học nêu và giải quyết vấn đề; phương pháp thuyết trình; sử dụng đồ dung trực quan

Định hướng phát triển năng lực: Năng lực thực nghiệm, năng lực quan sát, năng lực sáng tạo, năng lực trao đổi. Phẩm chất tự tin, tự lập, giao tiếp.

a. Thí nghiệm 1:

- Yêu cầu các nhóm HS báo cáo kết quả thí nghiệm 1 bằng cách lên điền bảng phụ kết quả

- GV cần giúp HS nhận biết: ở những hạt nảy mầm, đầu rễ và chồi nhú ra khác với những hạtchỉ bị nứt ra trong cốc ngập nước.

- GV yêu cầu cá nhân HS xem lại kết qủa đã ghi trong tường trình

-> trả lời câu hỏi ở SGK theo gợi ý của GV:

1. Hãy suy nghĩ xem ở cốc có hạt nảy mầm có những điều kiện bên ngoài nào?

2. Hãy suy nghĩ xem ở cốc có hạt không nảy mầm so với cốc có hạt nảy mầm thì thiếu điều kiện nào?

3. Vậy hạt nảy mầm cần những điều kiện nào?

- GV nhận xét

b. Thí nghiệm 2:

- Yêu cầu nhóm HS báo cáo kết quả thí nghiệm 2

- GV yêu cầu HS xem lại kết quả thí nghiệm 2 -> trả lời câu hỏi mục 6SGK tr.114

- GV yêu cầu HS đọc thông tin mục q SGK tr.114 -> trả lời câu hỏi: Ngoài 3 điều kiện trên sự nảy mầm của hạt còn phụ thuộc yếu tố nào?

- GV chốt ý, cho HS ghi bài.

- GDMT: Biết cách bảo quản hạt giống để đảm bảo chất lượng nãy mầm và Hiểu được những điều kiện giao trồng để đảm bảo năng suất cây gieo.

- Các nhóm HS lần lượt báo cáo kết quả TN 1, các nhóm khác theo dõi.

- HS lắng nghe và quan sát.

- HS xem lại kết qủa đã ghi trong tường trình -> trả lời câu hỏi ở SGK theo gợi ý của GV đạt:

1. Đủ nước, đủ không khí

2. Cốc 1 thiếu nước

Cốc 2 thiếu không khí

3. Đủ nước, đủ không khí

- HS nhắc lại kết luận TN 1

- Nhóm HS báo cáo kết quả thí nghiệm 2

- HS xem lại kết quả thí nghiệm 2 -> trả lời câu hỏi mục 6SGK tr.114 đạt: Nhiệt độ thích hợp

- HS đọc thông tin mục q SGK tr.114 -> trả lời câu hỏi đạt: Ngoài ra, sự nảy mầm của hạt còn phụ thuộc vào chất lượng hạt giống.

- HS ghi bài

1: Thí nghiệm về những điều kiện cần cho .hạt nảy mầm:

Có 3 điều kiện chủ yếu bên ngoài cần cho sự nảy mầm của hạt là: đủ nước, đủ không khí, nhiệt độ thích hợp

Ngoài ra, sự nảy mầm của hạt còn phụ thuộc vào chất lượng hạt giống: hạt chắc, còn phôi, không bị sâu mọt.

Bảng thu hoạch

STT

Điều kiện thí nghiệm

Kết quả thí nghiệm (số hạt nảy mầm)

Cốc 1

10 hạt đỗ đen để khô

Không nảy mầm

Cốc 2

10 hạt đỗ đen ngâm ngập trong nước

Không nảy mầm

Cốc 3

10 hạt đỗ đen để trên bông ẩm

Nảy mầm

Cốc 4

10 hạt đỗ đen để trên bông ẩm, để trong hộp xốp đựng đá

Không nảy mầm

 

Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

Nội dung

 

- GV yêu cầu HS căn cứ vào điều kiện nảy mầm của hạt, thảo luận giải thích lí do các biện pháp kĩ thuật đã nêu ở SGK tr.114

-GV hoàn chỉnh ý, cho HS ghi bài

- Các nhóm thảo luận, trình bày ý kiến, lớp nhận xét, bổ sung.

Khi gieo hạt phải:

- Làm đất tơi, xốp -> đủ không khí cho hạt nảy mầm tốt

- Gieo hạt bị mưa to ngập úng -> tháo nước để thoáng khí.

- Phủ rơm khi trời rét -> giữ nhiệt độ thích hợp

- Phải bảo quản tốt hạt giống

->vì hạt đủ phôi mới nảy mầm được

-Gieo hạt đúng thời vụ -> hạt gặp được những điều kiện thời tiết phù hợp nhất..

- HS ghi bài

2: Những hiểu biết về diều kiện nảy mầm của hạt được vận dụng như thế nào trong sản xuất?

Khi gieo hạt phải làm đất tơi xốp, phải chăm sóc hạt gieo: chống úng, chống hạn, chống rét, phải gieo hạt đúng thời vụ.

 

HOẠT ĐỘNG 3:Hoạt động luyện tập (10')

Mục tiêu: Luyện tập củng cố nội dung bài học

Phương pháp dạy học: Dạy học nhóm; dạy học nêu và giải quyết vấn đề; phương pháp thuyết trình; sử dụng đồ dung trực quan

Định hướng phát triển năng lực: Năng lực thực nghiệm, năng lực quan sát, năng lực sáng tạo, năng lực trao đổi. Phẩm chất tự tin, tự lập, giao tiếp.

 

GV giao nhiệm vụ cho học sinh làm bài tập trắc nghiệm:

Câu 1. Trong điều kiện thời tiết giá lạnh, khi gieo hạt người ta thường che chắn bằng nilon hoặc phủ rơm rạ. Việc làm trên cho thấy vai trò của nhân tố nào đối với sự nảy mầm của hạt ?

A. Độ thoáng khí       B. Độ ẩm      C. Nhiệt độ       D. Ánh sáng

Câu 2. Việc làm đất tơi xốp trước khi gieo hạt có ý nghĩa gì ?

A. Giúp hạt không bị nhiệt độ cao của môi trường đất đốt nóng

B. Giúp khí ôxi xâm nhập vào đất, tạo điều kiện thuận lợi cho sự hô hấp của hạt

C. Giúp tăng khả năng hấp thụ nước của hạt sau khi gieo cấy

D. Tất cả các phương án đưa ra

Câu 3. Trong các loại hạt dưới đây, hạt nào giữ được khả năng nảy mầm lâu nhất ?

A. Hạt lạc      B. Hạt bưởi      C. Hạt sen      D. Hạt vừng

Câu 4. Để hạt được nảy mầm trong điều kiện thời tiết lý tưởng, chúng ta cần lưu ý điều gì ?

A. Tưới tiêu hợp lí           

B. Phủ rơm rạ lên hạt mới gieo

C. Làm đất thật tơi, xốp trước khi gieo hạt

D. Gieo hạt đúng thời vụ

Câu 5. Trong các việc làm dưới đây, việc làm nào giúp cho hạt đã gieo hô hấp tốt hơn ?

1. Phủ rơm, rạ cho hạt đã gieo

2. Cày xới đất thật kỹ trước khi gieo hạt

3. Tháo hết nước trong trường hợp đất mang hạt đã gieo bị ngập úng

4. Thường xuyên bón phân cho hạt đã gieo

A. 2, 3      B. 1, 2, 3       C. 2, 3, 4         D. 2, 4

Câu 6. Trong các điều kiện cần cho sự nảy mầm của hạt, điều kiện nào đóng vai trò tiên quyết ?

A. Hạt được trồng tại vùng đất tơi xốp, giàu khoáng.

B. Hạt được bảo quản tốt, vẫn giữ nguyên vẹn phôi và chất dinh dưỡng dự trữ.

C. Hạt được che đậy kĩ càng bằng rơm, rạ sau khi gieo

D. Hạt được gieo đúng thời vụ

Câu 7. Chọn một số hạt đậu tốt, khô cho vào 3 cốc thuỷ tinh, cốc 1 không cho nước, cốc 2 đổ ngập nước còn cốc 3 lót dưới những hạt đậu một lớp bông ẩm rồi để cả 3 cốc vào chỗ mát. Sau một thời gian, hạt ở cốc nào sẽ nảy mầm ?

A. Cả ba cốc      B. Cốc 3       C. Cốc 2      D. Cốc 1

Câu 8. Ba điều kiện bên ngoài cần thiết cho sự nảy mầm của hạt là

A. không khí, nhiệt độ và độ pH thích hợp.

B. không khí, nhiệt độ và độ ẩm thích hợp.

C. ánh sáng, nhiệt độ và độ pH thích hợp.

D. ánh sáng, nhiệt độ và độ ẩm thích hợp.

Câu 9. Hạt lạc giữ được khả năng nảy mầm khoảng

A. 3 – 5 năm.      B. 1 – 2 năm.        C. 7 – 8 tháng.      D. 1 – 2 tháng.

Câu 10. Hạt sẽ mất hoàn toàn khả năng nảy mầm trong trường hợp nào dưới đây ?

A. Bị luộc chín                    B. Vùi vào cát ẩm

C. Nhúng qua nước ấm       D. Phơi ngoài ánh sáng mặt trời

Đáp án

1. C

2. B

3. C

4. D

5. A

6. B

7. B

8. B

9. C

10. A

 

HOẠT ĐỘNG 4: Hoạt động vận dụng (8’)

Mục tiêu: Vận dụng làm bài tập

Phương pháp dạy học: Dạy học nhóm; dạy học nêu và giải quyết vấn đề; phương pháp thuyết trình; sử dụng đồ dung trực quan

Định hướng phát triển năng lực: Năng lực thực nghiệm, năng lực quan sát, năng lực sáng tạo, năng lực trao đổi. Phẩm chất tự tin, tự lập, giao tiếp.

 

1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV chia lớp thành nhiều nhóm

( mỗi nhóm gồm các HS trong 1 bàn) và giao các nhiệm vụ: thảo luận trả lời các câu hỏi sau và ghi chép lại câu trả lời vào vở bài tập

Những hiểu biết về điều kiện nảy mầm của hạt được vận dụng như thế nào trong sản xuất?

- Hạt đỗ trong cốc này có nảy mầm được không? Vì sao?

2. Báo cáo kết quả hoạtđộng và thảo luận

- HS trả lời.

- HS nộp vở bài tập.

- HS tự ghi nhớ nội dung trả lời đã hoàn thiện.

 

HOẠT ĐỘNG 5: Hoạt động tìm tòi và mở rộng (2’)

Mục tiêu: Tìm tòi và mở rộng kiến thức, khái quát lại toàn bộ nội dung kiến thức đã học

Phương pháp dạy học: Dạy học nhóm; dạy học nêu và giải quyết vấn đề; phương pháp thuyết trình; sử dụng đồ dung trực quan

Định hướng phát triển năng lực: Năng lực thực nghiệm, năng lực quan sát, năng lực sáng tạo, năng lực trao đổi. Phẩm chất tự tin, tự lập, giao tiếp.

 

Tiến hành lại các thí nghiệm

Nghiên cứu và thực hành gieo hạt đỗ

           

4. Dặn dò:

-Học bài và trả lời câu hỏi cuối sách.Đọc phần Em có biết ?

-Vẽ hình 36.1 SGK tr.116 vào tập.

-Làm bài tập câu hỏi 3 SGK tr. 115

-Ôn tập từ chương II đến chương VII.

-Mỗi tổ làm lại thí nghiệm: Lấy 10 hạt đậu để vào bông gòn ẩm từ ngày 22/1 đến ngày 28/1 và đem lên lớp để chấm lấy điểm thực hành.

Rút kinh nghiệm:

Giáo án Sinh học 6 Bài 35: Những điều kiện cần cho hạt nảy mầm – Mẫu giáo án số 2

Bài 35: NHỮNG ĐIỀU KIỆN CẦN CHO HẠT NẢY MẦM

I. MỤC TIÊU

1. Kiến thức

- Nêu được các điều kiện cần cho sự nảy mầm của hạt (nước, nhiệt độ,...)

+ Điều kiện bên trong : Chất lượng hạt giống

+ Điều kiện bên ngoài : nước, không khí, nhiệt độ.

- Vận dụng trong sản xuất : Giải thích được cơ sở khoa học của một số biện pháp kĩ thuật gieo trồng và bảo quản hạt giống.

2. Kĩ năng

- Rèn kĩ năng quan sát, phân tích, làm thí nghiệm về những điều kiện cần cho hạt nảy mầm, theo các bước : Chọn hạt thí nghiệm, chuẩn bị dụng cụ, các tiến hành, kết quả, phân tích kết quả và rút ra nhận xét và kết luận.

- Kĩ năng hoạt động nhóm.

3. Thái độ

- Giáo dục ý thức bảo vệ thực vật. chăm sóc hạt khi đem gieo.

4. Năng lực:

- Năng lực tư duy sáng tạo, tự học, tự giải quyết vấn đề

-Năng lực phản hồi, lắng nghe tích cực, hợp tác trong quá trình thảo luận.

II. CHUẨN BỊ

1. Chuẩn bị của GV : - Làm thí nghiệm 1 và thí nghiệm 2 SGK/ 113,114

2. Chuẩn bị của HS : - Mỗi nhóm đã làm thí nghiệm 1, mang kết quả đến lớp.

III. HOẠT ĐỘNG DẠY – HỌC

1.Ổn định lớp (2p)

2.Kiểm tra bài cũ (3p)

Chọn nội dung ở cột A nối với cột B để được câu trả lời đúng rồi điền vào cột trả lời:

Cột A

Cột B

Trả lời

1/ Tự phát tán

2/ Phát tán nhờ gió.

3/ Phát tán nhờ động vật.

a. Hạt và quả có cánh hoặc túm lông nhẹ.

b.Vỏ quả không tự tách ra, quả nhẹ.

c. Vỏ quả có khả năng tự tách hoặc mở ra để hạt rơi ra ngoài.

d. Quả có gai, móc hoặc quả và hạt là thức ăn của động vật.

1 –

2 –

3 –

3. Bài học

Hoạt động của giáo viên

Hoạt động của học sinh

Nội dung cần đạt được

A: Khởi động (3 phút)

- Mục tiêu: Tạo tình huống/vấn đề học tập mà HS chưa thể giải quyết được ngay...kích thích nhu cầu tìm hiểu, khám phá kiến thức mới.

GV: Cho HS quan sát mẫu vật hạt đỗ: Khô và đã nảy mầm

GV hỏi: Nhận xét kích thước hạt, điểm mới của hạt ở 2 trạng thái này?

HS: trả lời

GV: Chuẩn KT

GV hỏi: Bằng sự hiểu biết thực tế, muốn hạt nảy mầm cần phải làm gì?

HS trả lời: Ngâm hạt vào nước sau đó ủ ấm

GV: chuẩn KT, dẫn dắt vào bài mới

“ Hạt giống sau khi thu hoạch được phơi khô và bảo quản cẩn thận, có thể giữ lâu. nếu đem gieo hạt đó chổ đất ẩm và thoáng thì sau một thời gian hạt sẽ nẩy mầm”.

B. Hình thành kiến thức (20’)

- Mục tiêu: Trang bị cho HS những KT mới liên quan đến tình huống/vấn đề học tập nêu ra ở HĐ Khởi động.

Mở bài: Hạt giống sau khi thu hoặch được phơi khô và bảo quản cẩn thận, có thể cất giữ trong một thời gian dài mà không có gì thay đổi.

Nhưng nếu đem gieo hạt đó vào đất thoáng và ẩm hoặc tưới nước thì hạt sẽ nảy mầm. Vậy hạt nảy mầm cần nhứng điều kiện gì? Chúng ta sẽ tìm hiểu qua các thí nghiệm của bài.

Hoạt động 1: Thí nghiệm về những điều kiện cần cho hạt nảy mầm.

Mục tiêu: Nêu được các điều kiện cần cho sự nảy mầm của hạt (nước, nhiệt độ,...)

B1:GV yêu cầu các nhóm để cốc thí nghiệm của mình lên bàn.( thí nghiệm 1 SGK/ 113)

? Hạt đỗ ở cốc nào đã nảy mầm ?

? Giải thích tại sao hạt đỗ ở các cốc khác không nảy mầm được.

? Nêu kết luận về điều kiện cần cho hạt nảy mầm qua thí nghiệm 1.

B2:GV yêu cầu : HS để kết quả của thí nghiệm 2 lên bàn quan sát và thực hiện lệnh tam giác SGK/114.

B3:GV yêu cầu HS nghiên cứu thông tin và cho biết :

? Ngoài 3 điều kiện trên, sự nảy mầm của hạt còn phụ thuộc vào những yếu tố nào ?

? Để hạt nảy mầm nhiều, ta cần chú ý điều gì khi gieo hạt.

HS : Để 3 cốc kết quả thí nghiệm đã làm lên bàn quan sát và trả lời câu hỏi của GV.

Hạt đỗ trong cốc có bông ẩm nảy mầm, vì : Cốc 1 không có đủ độ ẩm, cốc 2 không có đủ không khí.

Đại diện HS trả lời, HS khác nhận xét bổ sung.

- HS để kết quả của thí nghiệm 2 lên bàn quan sát, suy nghĩ thực hiện lệnh tam giác sgk/114.

- Yêu cầu nêu được: - Hạt không nảy mầm được vì nhiệt độ quá thấp.

Cần có nhiệt độ thích hợp.

Đại diện HS trả lời, HS khác nhận xét bổ sung.

- Cá nhân HS trả lời câu hỏi của GV.

- HS rút ra kết luận.

1. Các thí nghiệm về điều kiện nảy mầm của hạt

* Hạt nảy mầm cần:

- Điều kiện bên ngoài: đủ độ ẩm, không khí, ánh sáng, nhiệt độ thích hợp...

- Điều kiện của hạt: Hạt chắc, to khỏe, đủ phôi, không bị sâu mọt, sứt sẹo...

Hoạt động 2: Những hiểu biết về điều kiện nảy mầm của hạt được vận dụng như thế nào trong sản xuất.

Mục tiêu: Vận dụng trong sản xuất : Giải thích được cơ sở khoa học của một số biện pháp kĩ thuật gieo trồng và bảo quản hạt giống.

B1:GV: yêu cầu HS vận dụng kiến thức đã học để thực hiện lệnh tam giácSGK/ 114

B2: GV bổ sung, hoàn thành kiến thức cho HS.

* Liên hệ thực tế :

- Nước, không khí, nhiệt độ thích hợp có vai trò quan trọng đối với sự nảy mầm của hạt.

- HS cần có ý thức bảo vệ môi trường ổn định cần thiết cho sự nảy mầm của hạt.

- Đại diện HS trình bày, HS khác nhận xét bổ sung.

HSthảo luận nhóm thống nhất ý kiến :

- HS nêu được :

- Đảm bảo hạt có đủ không khí để hô hấp, hạt mới không bị thối, chết.

- Làm cho đất thoáng khi gieo hạt mới có đủ không khí để hô hấp.

- Tránh nhiệt độ thấp, giữ ấm cho hạt hạt nẩy mầm.

- giúp hạt gặp điều kiện thuận lợi, nhiệt độ, độ ẩm, độ thoáng đất tránh sâu bệnh.

- hạt không bị mối mọi, nấm mốc phá hoại.

2. Những hiểu biết về điều kiện nảy mầm của hạt được vận dụng ntn trong sx

- Sau khi gieo hạt gặp trời mưa to, đất ngập úng

- Phải làm cho đất tơi xốp trước khi gieo hạt

- Khi trời rét phải phủ rơm rạ cho hạt mới gieo

- Phải gieo hạt đúng thời vụ

- Phải bảo quản tốt hạt giống.

C. Củng cố (2p)

- Mục tiêu: Giúp HS hoàn thiện KT vừa lĩnh hội được.

- GV củng cố nội dung bài. GV đưa bài tập: Chọn đáp án đúng.1 / Để cho hạt nảy mầm không cần điều kiện nào?A. Đủ nước.B. Nhiệt độ thích hợp.C.Đủ khí nitơD. Hạt giống tốt. 2. Khi gieo hạt cần phải:

A. Gieo đúng thời vụ.B. Làm đất tơi xốp, chống úng, hạn và rét

C. Thường xuyên để ngập nước và thắp đèn.D. Cả A và B.

D. Vận dụng và tìm tòi mở rộng(4’)

- Mục tiêu:

+ Giúp HS vận dụng được các KT-KN trong cuộc sống, tương tự tình huống/vấn đề đã học.

+ Giúp HS tìm tòi, mở rộng thêm những gì đã được học, dần hình thành nhu cầu học tập suốt đời.

-Yêu cầu hsđọc mục “Em có biết” cuối trang 115.

4. Hướng dẫn học bài ở nhà (1p)

- Học bài và trả lời câu hỏi SGK.

- Đọc trước bài 36. Xem lại kiến thức về rễ, thân, lá, hoa, quả, hạt.

* Rút kinh nghiệm bài học: