Giáo án Sinh học 9 Bài 41: Môi trường và các nhân tố sinh thái mới nhất

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung kiến thức

Hoạt động 1:

- GV viết sơ đồ lên bảng:

? Thỏ sống trong rừng chịu ảnh hưởng của những yếu tố nào.

(ás, độ ẩm, thức ăn, thú dữ.....)

- GV y/c đại diện nhóm điền từ.

- GV tổng kết: Tất cả các yếu tố đó tạo nên môi trường sống của thỏ.

? Vậy môi trường sống là gì.

? Sinh vật sống trong những môi trường nào.

Hoạt động 2:

- GV y/c các nhóm ng/cứu thông tin SGK T119.? Nhân tố sinh thái là gì?

? Thế nào là nhân tố vô sinh ? Cho VD?

- GV y/c hs hoàn thành bảng 41.1 sgk.( Nhận biết nhân tố vô sinh và hữu sinh)

? Thế nào là nhân tố hữu sinh? Cho VD?

? Nhân tố con người tăc động đến môi trường như thế nào?

- Đại diện nhóm trình bày và nhóm khác bổ sung.

- GV đánh giá hoạt động của nhóm & rút KL

- GV mở rộng:

? Trong 1 ngày ánh sáng mặt trời chiếu lên mặt đất đổi thay như thế nào.(hs: ás trong ngày tăng dần vào buổi trưa rồi lại giảm dần)

? ở nước ta độ dài ngày vào mùa hè và mùa đông có gì khác nhau.( hs: mùa hè ngày dài hơn mùa đông)

? Sự thay đổi nhiệt độ trong 1 năm diễn ra như thế nào.(hs: Mùa hè nhiệt độ cao, mùa đông nhiệt độ xuống thấp)

- GV giúp hs nêu nhận xét chung về tác động của nhân tố sinh thái.

Hoạt động 3

- GV y/c hs qs hình 41.2 sgk T120.

? Cá Rô phi Việt Nam sống và phát triển ở nhiệt độ nào? (hs: từ 5⁰C - 42⁰C )

? Nhiệt độ nào cá rô phi sinh trưởng và phát triển thuận lợi nhất.(hs: Từ 20⁰C - 35⁰C )

?Tại sao ngoài t⁰ 5⁰C và 42⁰C thì cá rô sẽ chết.(hs: Vì quá giới hạn chịu đựng)

- GV giới thiệu thêm 1 số ví dụ:

+ Cây mắm biển sống và phát triển trong giới hạn độ mặn từ 0,36% - 0,5% NaCl.

+ Cây thông đuôi ngựa không sống nơi có nồng độ muối trên 0,4%.

- Từ các ví dụ trên em có nhận xét gì về khả năng chịu đựng của sinh vật với mỗi nhân tố sinh thái.(hs: Mỗi loài chịu được 1 giới hạn nhất định

- GV đưa ra khái niệm.

- ? Các SV có giới hạn sinh thái rộng đối với tất cả các nhân tố sinh thái thì khả năng phân bố của chúng như thế nào.( Thường phân bố rộng dễ thích nghi)

? Nắm được ảnh hưởng của các nhân tố sinh thái có ý nghĩa như thế nào đối với sản xuất nông nghiệp.(hs: Gieo trồng đúng thời vụ, tạo đk sống tốt cho vật nuôi và cây trồng)

I. Tìm hiểu môi trường sống của sinh vật.

- Môi trường sống: Là nơi sinh sống của sinh vật, bao quanh có tác động trực tiếp hoặc gián tiếp lên sự sống, phát triển, sinh sản của sinh vật.

- Các loại môi trường:

+ Môi trường nước

+ Môi trường trên mặt đất.

+ Môi trường trong đất.

+ Môi trường sinh vật.

II. Các nhân tố sinh thái của môi trường.

- Nhân tố sinh thái là những yếu tố của môi trường tác động tới SV. Bao gồm:

* Nhân tố vô sinh:

- Khí hậu: Nhiệt độ, ánh sáng, gió…

- Nước: ngọt, mặn, lợ.

- Địa hình, thổ nhưỡng, độ cao, loại đất…

* Nhân tố hữu sinh:

- Nhân tố sinh vật: Các vsv, nấm,ĐV.

- Nhân tố con người:

+ Tác đông tích cực: Cải tạo, nuôi dưỡng, lai ghép

+ Tác động tiêu cực: Săn bắn, đốt phá.

- Các nhân tố sinh thái tác động lên sinh vật thay đổi theo từng môi trường và thời gian.

III. Giới hạn sinh thái.

- Giới hạn sinh thái là giới hạn chịu đựng của cơ thể sinh vật đối với 1 nhân tố sinh thái nhất định.

- ứng dụng: Gieo trồng đúng thời vụ, phù hợp điều kiện đất đai và giới hạn sinh thái; tạo đk sống tốt cho vật nuôi và cây trồng phát triển.

Hoạt động của giáo viên

Hoạt động của học sinh

Nội dung

B1:GV viết sơ đồ lên bảng như sau:

? Thỏ sống trong rừng chịu ảnh hưởng của những nhân tố nào?

B2:GV tổng kết: Tất cả các yếu tố đó tạo nên môi trường sống của thỏ

? Môi trường sống là gì

B3:GV giúp học sinh hoàn chỉnh khái niệm

- Để tìm hiểu về môi trường các em hãy hoàn thành bảng 41.1 SGK và quan sát các tranh hình đã chuẩn bị

? Sinh vật sống trong những môi trường nào

B4:GV thông báo: có rất nhiều môi trường khác nhau nhưng thuộc 4 loại môi trường

- HS theo dõi sơ đồ trên bảng. Trao đổi nhóm

+ Điền từ: nhiệt độ, ánh sáng, độ ẩm, mưa, thức ăn, thú dữ vào mũi tên

- Đại diện HS lên bảng hoàn thành sơ đồ HS khác nhận xét bổ sung

- Từ sơ đồ HS khái quát thành khái niệm về môi trường sống HS khác bổ sung.

- HS dựa vào bảng 41.1 kể tên các sinh vật và môi trường sống khác

- Một vài học sinh phát biểu ý kiến.

- HS khái quát thành 1 số loại môi trường cơ bản

Ví dụ : môi trường đất, nước ....

I. Môi trường sống của sinh vật :

* Môi trường sống:

Là nơi sinh sống của sinh vật, bao gồm tất cả những gì bao quanh có tác động trực tiếp hoặc gián tiếp lên sự sống phát triển, sinh sản của sinh vật

- Các loại môi trường :

+ Môi trường nước

+ Môi trường trên mặt đất, không khí

+ Môi trường trong đất

+ Môi trường sinh vật

- Chúng ta cần có ý thức bảo vệ môi trường

Hoạt động của giáo viên

Hoạt động của học sinh

Nội dung

B1: GV nêu câu hỏi:

? Thế nào là nhân tố vô sinh

? Thế nào là nhân tố hữu sinh

- GV yêu cầu :

+ Hoàn thành bảng 41.2 SGK

+ Nhận biết nhân tố vô sinh, nhân tố hữu sinh.

B2: GV đánh giá hoạt động của nhóm và yêu cầu học sinh rút ra kết luận về NTST

B3:GV hỏi:

?Phân tích những tác động của con người vào môitrường

B4:GV giúp HS nêu nhận xét chung về tác động của nhân tố sinh thái.

-Ảnh hưởng cử các nhân tố sinh thái dến môi trường sống sinh vật như thế nào?

- HS nghiên cứu SGK trang 119. Trả lời nhanh khái niệm này.

- HS quan sát sơ đồ về môi trường của thỏ ở mục 1

- Trao đổi nhóm thống nhất ý kiến điền vào bảng 41.2

- Đại diện nhóm trình bày, nhóm khác bổ sung

- HS dựa vào bảng 41.2 vừa hoàn thành và khái quát kiến thức.

+ Ánh sáng trong ngày tăng dần vào buổi trưa rồi lại giảm

+ Mùa hè ngày dài hơn mùa đông

+ Mùa hè nhiệt độ cao, mùa đông nhiệt độ xuống thấp

- Đại diện nhóm trình bày nhóm khác bổ sung

II. Các nhân tố sinh thái của môi trường:

* Nhân tố vô sinh:

- Khí hậu gồm: nhiệt độ, ánh sáng, gió ...

- Nước: nước ngọt, nước lợ ...

- Địa hình, thổ nhưỡng, độ cao, loại đất ....

* Nhân tố hữu sinh:

- Nhân tố sinh vật: các vi sinh vật, nấm, thực vật, động vật

- Nhân tố con người:

+ Tác động tích cực: cải tạo, nuôi dưỡng, lai ghép + Tác động tiêu cực: săn bắn, đốt phá ...

Nhận xét : Các nhân tố sinh thái tác động lên sinh vật thay đổi theo từng môi trường và thời gian

Hoạt động của giáo viên

Hoạt động của học sinh

Nội dung

B1:GV nêu một số câu hỏi:

? Cá rô phi ở Việt Nam sống và phát triển ở nhiệt độ nào

? Nhiệt độ nào cá rô phi sinh trưởng và phát triển thuận lợi nhất

+ Tại sao ngoài nhiệt độ 5⁰C và 42⁰C (tức là < 5⁰C và > 42⁰C) thì cá rô phi sẽ chết

B2: GV đưa thêm Ví dụ

+ Cây mắm biển sống và phát triển trong giới hạn độ mặn là 0,36%  0,5% NaCl

+ Cây thông đuôi ngựa không sống được nơi có nồng độ muối > 0,4%

B3:GV hỏi: từ các Ví dụ trên em có nhận xét gì về khả năng chịu đựng của sinh vật với mỗi nhân tố sinh thái

- Từ đó đưa ra khái niệm

B4:GV đưa câu hỏi nâng cao:

? Các sinh vật có giới hạn sinh thái rộng đối với tất cả các nhân tố sinh thái thì khả năng phân bố của chúng như thế nào ?

* Liên hệ: Nêu được ảnh hưởng của các nhân tố sinh thái và giới hạn sinh thái có ý nghĩa như thế nào đối với sản xuất nông nghiệp.

- HS quan sát H 41.2 SGK trang 120

- Trao đổi nhóm thống nhất ý kiến nêu được:

+ Từ 5⁰C -> 42⁰C

+ Từ 20⁰C -> 35⁰C

(khoảng cực thuận)

+ Vì quá giới hạn chịu đựng

- Đại diện trình bày nhóm khác bổ sung

- HS đưa nhận xét:

Mỗi loài chịu được 1 giới hạn nhất định với các nhân tố sinh thái.

- HS có thể trả lời được hay không trả lời được :

Sinh vật có giới hạn sinh thái rộng thường phân bố rộng, dễ thích nghi

- HS nêu được:

Gieo trồng đúng thời vụ, tạo điều kiện sống tố cho vật nuôi và cây trồng.

III. Giới hạn sinh thái

* Khái niệm:

Giới hạn sinh thái là giới hạn chịu đựng của cơ thể sinh vật đối với 1 nhân tố sinh thái nhất định.

* Vẽ sơ đồ hình 41.2