Nơi nào trên Trái Đất quanh năm có ngày và đêm dài như nhau?
Các địa điểm nằm trên xích đạo quanh năm có ngày và đêm dài như nhau.
Nơi nào trên Trái Đất có 6 tháng ngày, 6 tháng đêm?
Ở hai cực có 6 tháng ngày, 6 tháng đêm.
Ở bán cầu Bắc, hiện tượng ngày ngắn hơn đêm diễn ra trong khoảng thời gian
Ở bán cầu Bắc, vào mùa thu và mùa đông, từ 23/9 đến 21/3 năm sau có ngày ngắn hơn đêm do thời điểm này Bắc bán cầu chếch xa Mặt Trời.
Trong khoảng thời gian từ 21 – 3 đến 23 – 9 ở bán cầu Bắc có ngày dài hơn đêm do:
Bán cầu ngả về phía Mặt Trời sẽ có ngày dài hơn đêm
Từ 21/3 đến 23/9 là thời kì bán cầu Bắc ngả về phía Mặt Trời, đường phân chia sáng tối ở phía sau vòng cực Bắc -> bán cầu Bắc có ngày dài hơn đêm -> đây là thời kì nửa năm mùa nóng ở bán cầu Bắc.
Lượng nhiệt nhận được từ Mặt Trời tại 1 điểm phụ thuộc nhiều vào:
- Góc nhập xạ:
+ Góc nhập xạ là góc hợp bởi tia sáng mặt trời và hình chiếu của Trái Đất trên mặt phẳng chân trời (tiếp tuyến với bề mặt đất tại điểm đó). Góc nhập xạ càng lớn lượng nhiệt nhận được càng nhiều.
+ Trái Đất hình cầu nên từ xích đạo về hai cực góc chiếu của tia sáng Mặt Trời (góc nhập xạ) giảm dần. Do đó, các địa điểm ở vĩ độ thấp (có góc nhập xạ lớn) sẽ nhận được lượng nhiệt nhiều hơn các địa điểm ở vĩ độ cao (góc nhập xạ nhỏ).
Ví dụ: Việt Nam nằm trong khu vực nội chí tuyến, hoàn toàn trong vùng khí hậu nhiệt đới -> nhiệt độ trung bình cao quanh năm; các khu vực ở phía bắc của Liên Bang Nga nằm trong vùng ôn đới có nhiệt độ thấp.
- Thời gian chiếu sáng:
+ Khi chuyển động quay quanh Mặt Trời, trục Trái Đất luôn nghiêng một góc không đổi phương trên mặt phẳng quỹ đạo => do đó có thời kì bán cầu Bắc ngả về phía Mặt Trời (bán cầu mùa hạ), có thời kì bán cầu Nam ngả về phía Mặt Trời => sinh ra hiện tượng mùa trong năm.
Bán cầu ngả về phía Mặt Trời (bán cầu mùa hạ) có thời gian chiếu sáng nhiều hơn (đường phân chia sáng tối ở phía sau vòng cực) => sẽ nhận được lượng nhiệt nhiều hơn.
Bán cầu ngả về phía xa Mặt Trời hơn (bán cầu mùa đông) có thời gian chiếu sáng ít hơn (đường phân chia sáng tối nằm phía trước vòng cực) => sẽ nhận được lượng nhiệt ít hơn.
Ví dụ: Ở nước ta nhiệt độ trung bình tháng 1 (mùa đông) thấp hơn tháng 7 (mùa hạ)
=> Như vậy, lượng nhiệt nhận được tại một địa điểm phụ thuộc vào góc nhập xạ và thời gian chiếu sáng.
Từ xích đạo đi về hai cực, chênh lệch giữa ngày và đêm:
Theo vĩ độ:
+ Ở xích đạo quanh năm ngày bằng đêm.
+ Càng xa Xích đạo thời gian ngày và đêm càng chênh lệch.
+ Tại vòng cực đến cực ngày hoặc đêm bằng 24 giờ.
+ Ở cực: Có 6 tháng ngày và 6 tháng đêm.
=> Như vậy, từ xích đạo về hai cực, chênh lệch ngày và đêm càng lớn.
Cho câu tục ngữ sau:
“Đêm tháng năm, chưa nằm đã sáng
Ngày tháng mười, chưa cười đã tối”
Câu tục ngữ trên thể hiện hệ quả nào của chuyển động quay quanh Mặt Trời của Trái Đất?
Nước ta nằm ở Bắc bán cầu, vì vậy câu tục ngữ trên chỉ đúng với các địa điểm cùng nằm ở Bắc bán cầu như Việt Nam:
- Đêm tháng năm, chưa nằm đã sáng -> tháng 5 là thời gian mùa nóng ở Bắc bán cầu -> có ngày dài đêm ngắn (mặt trời mọc sớm và lăn muộn).
- Ngày tháng mười, chưa cười đã tối -> tháng 10 là thời gian mùa lạnh ở Bắc bán cầu -> có ngày ngắn đêm dài (mặt trời mọc muộn và lặn sớm).
=> Câu tục ngữ phản ánh hiện tượng ngày đêm dàu ngắn khác nhau theo mùa ở bán cầu Bắc.
Nước ta có tọa độ địa lí: từ 23033’B đến 8034’B. Vậy trong một năm, các địa điểm ở nước ta có bao nhiêu lần Mặt Trời lên thiên đỉnh?
Nước ta có tọa độ từ 23033’B đến 8034’B -> nước ta nằm trong vùng nội chí tuyến
=> Do vậy trong một năm các địa điểm ở nước ta có 2 lần Mặt Trời lên thiên đỉnh.
Cho biết lịch học theo mùa của một trường cấp 3 ở Hà Nội như sau:
Có sự thay đổi về thời gian học như trên để phù hợp với hiện tượng nào sau đây:
Quan sát thấy:
- Mùa hè: buổi sáng bắt đầu sớm và buổi chiều bắt đầu muộn - kết thúc muộn hơn
- Mùa đông: buổi sáng bắt đầu muộn và buổi chiều bắt đầu sớm, kết thúc sớm hơn.
=> Lịch học như trên phù hợp với thời gian ngày đêm dài ngắn khác nhau theo mùa ở nước ta: mùa hạ ngày dài đêm ngắn (mặt trời mọc sớm, lặn muộn); mùa đông ngày ngắn đêm dài (mặt trời mọc muộn mà lặn sớm).
Giả sử Trái Đất không tự quay quanh trục mà chỉ chuyển động quanh Mặt Trời thì thời gian ngày, đêm trên Trái Đất là
- Hãy tưởng tượng Trái Đất hình cầu và chuyển động trên quỹ đạo hình elip xung quanh Mặt Trời trong một năm (12 tháng)=> lúc này một nửa cầu được chiếu sáng, nửa kia bị khuất trong bóng tối -> phải đi hết nửa vòng tròn elip (mất 6 tháng) thì nửa cầu chiếu sáng mới bị khuất sau tia sáng mặt trời và chìm trong bóng tối.
=>Do vậy, nếu Trái Đất vẫn chuyển động tịnh tiến xung quanh Mặt Trời nhưng không chuyển động quanh trục thì thì lúc đó trên trái đất vẫn có ngày đêm, nhưng một năm chỉ có một ngày đêm. Ngày sẽ dài 6 tháng và đêm cũng dài 6 tháng đối với tất cả mọi nơi trên Trái Đất.
- Ban ngày (dài 6 tháng), mặt đất sẽ tích một lượng nhiệt nhiệt rất lớn và nóng lên dữ dội. Trong khi đó ban đêm (dài 6 tháng) mặt đất lại tỏa ra một lượng nhiệt rất lớn, làm cho nhiệt độ hạ xuống hết sự thấp -> trên bề mặt Trái Đất không thể tồn tại sự sống được.
