Bài 9 : Khí quyển, các yếu tố khí hậu

Khí quyển là lớp không khí bao quanh Trái Đất, luôn chịu ảnh hưởng của Vũ Trụ, trước hết là Mặt Trời.

Khí quyển là lớp không khí bao quanh Trái Đất, luôn chịu ảnh hưởng của Vũ Trụ, trước hết là Mặt Trời.

Thành phần chiếm tỉ lệ lớn nhất của không khí là Nitơ.

Trong không khí, hơi nước chiếm một tỉ lệ nhỏ chỉ dưới 1% nhưng có vai trò quan trọng trong điều hòa khí hậu trên Trái Đất.

Các tầng cao của khí quyển nếu ta chia nhỏ sẽ gồm 3 tầng: tầng giữa, tầng nhiệt và tầng khuếch tán. Cùng với 2 tầng: đối lưu và bình lưu.

Vậy cấu trúc của khí quyển được chia thành 5 tầng: tầng đối lưu, tầng bình lưu, tầng giữa, tầng nhiệt và tầng khuếch tán.

Tầng đối lưu là nơi xảy ra các hiện tượng thời tiết nắng, mưa, gió, sấm, chớp, ... sự sinh trưởng của sinh vật, sự phong hóa đất đá, ... liên quan hầu hết đến các quá trình tự nhiên trên Trái Đất.

Tầng đối lưu có các đặc điểm:

- Nơi xảy ra các hiện tượng mây, mưa, sấm, ...

- Nơi tập trung phần lớn khối lượng không khí

- Nhiệt độ không khí càng lên cao càng giảm

Không có đặc điểm: không khí vận động theo chiều ngang (Trong tầng đối lưu không khí vận động theo chiều thẳng đứng).

Từ xích đạo về hai cực, nhiệt độ càng giảm, biên độ nhiệt càng lớn.

Nhiệt độ trung bình năm trên Trái Đất không giống nhau phụ thuộc vào góc chiếu của tia sáng Mặt Trời (vĩ độ), bề mặt đệm (lục địa hay đại dương), địa hình, ... Không phụ thuộc vào sông ngòi.

Khu vực xích đạo do quanh năm luôn có góc chiếu của tia sáng Mặt Trời lớn (90o), bức xạ Mặt Trời nhiều nhất, nhiệt độ cao ổn định quanh năm nên có biên độ nhiệt năm nhỏ.

Theo quy luật đai cao, trung bình cứ lên cao 100m nhiệt độ không khí giảm 0,6 độ C. Vậy cứ lên cao 1000m, nhiệt độ sẽ giảm 6 độ C.

Theo quy luật đai cao, trung bình cứ lên cao 100m nhiệt độ không khí giảm 0,6°C

Nhiệt độ chênh lệch giữa độ cao 500m và 1250m là:  (1250 – 500) : 100 x 0,6 = 4,5°C

Nhiệt độ ở độ cao 1250m là: 25 – 4,5 = 20,5°C

Nhiệt độ chênh lệch giữa độ cao 500m và 1800m là:  (1800 – 500) : 100 x 0,6 = 7,8°C

Nhiệt độ ở độ cao 1800m là: 25 – 7,8 = 17,2°C

Theo quy luật đai cao, trong tầng đối lưu, trung bình cứ lên cao 100m, nhiệt độ không khí giảm 0,6 °C

Độ cao chênh lệch giữa độ cao 200m và đỉnh núi là: 4143 – 200 = 3943 (m)

Nhiệt độ chênh lệch giữa độ cao 200m và đỉnh núi là: 3943 : 0,6 x 100 = 23,6°C

Vậy nhiệt độ ở độ cao 200m là: 23,6 + 2 = 25,6°C

Theo quy luật đai cao, trong tầng đối lưu, trung bình cứ lên cao 100m, nhiệt độ không khí giảm 0,6°C

Nhiệt độ chênh lệch giữa chân núi và đỉnh núi là: 28,6 – 2,2 = 26,4 °C

Độ cao chênh lệch giữa chân núi và đỉnh núi là: 26,4 : 0,6 x 100 = 4400 (m)

Vậy độ cao tuyệt đối của ngọn núi là: 4400 – 0 = 4400 (m).

Theo quy luật đai cao, trong tầng đối lưu, trung bình cứ lên cao 100m, nhiệt độ không khí giảm 0,6°C

Khoảng cách từ độ cao 200m đến đỉnh là: 3200 – 200 = 3000m

Từ độ cao 200m đến đỉnh núi, nhiệt độ giảm: 3000 : 100 x 0,6 = 18°C

Vậy nhiệt độ trên đỉnh núi là: 30 – 18 = 12°C

Nước ta có vị trí nằm trong vùng nội chí tuyến bán cầu Bắc, quanh năm có nhiệt độ cao. Tuy nhiên, do lãnh thổ trải dài từ Bắc vào Nam, cùng ảnh hưởng của gió mùa đông bắc mà nhiệt độ trung bình năm của nước ta từ Bắc vào Nam có xu hướng tăng dần.

Do sự thay đổi góc nhập xạ, lớn nhất ở xích đạo và nhỏ nhất ở cực nên nhiệt độ trung bình năm có xu hướng giảm dần từ xích đạo đến cực Nam, biên độ nhiệt năm có xu hướng tăng dần.

Khí áp là sức nén của không khí xuống bề mặt đất.

Càng lên cao khí áp càng giảm vì không khí trên cao loãng hơn không khí gần mặt đất, sức nén của không khí nhỏ, nên khí áp giảm

Trên Trái Đất có 7 đai khí áp:

- 1 đai áp thấp xích đạo

- 2 đai áp cao cận chí tuyến

- 2 đai áp thấp ôn đới

- 2 đai áp cao cực