Bài 31 : Tổ chức lãnh thổ công nghiệp, tác động của công nghiệp tới môi trường và định hướng phát triển ngành công nghiệp
Sách chân trời sáng tạo
Điểm công nghiệp có đặc điểm:
Đặc điểm nổi bật của điểm công nghiệp là:
- Có một, hai hoặc ba xí nghiệp
- Phân bố ở nơi có nguồn nguyên liệu, nhiên liệu với chức năng khai thác hay sơ chế nguyên liệu.
- Đồng nhất với một điểm dân cư.
Điểm khác nhau giữa điểm công nghiệp và khu công nghiệp là
So sánh đặc điểm của điểm công nghiệp và khu công nghiệp:
- Điểm công nghiệp đồng nhất với một điểm dân cư. Khu công nghiệp tập trung không có dân cư sinh sống.
=>Nhận xét A sai.
- Điểm công nghiệp chỉ gồm 1 đến 2 xí nghiệp. Khu công nghiệp tập trung nhiều xí nghiệp trên một khu vực
=> Nhận xét C đúng
- Điểm công nghiệp phân bố gần vùng nguyên – nhiên liệu; khu công nghiệp tập trung có vị trí thuận lợi, phân bố gần sân bay, cảng biển, quốc lộ lớn, sân bay…
=> Nhận xét D sai
- Điểm công nghiệp không có mối liên hệ chặt chẽ giữa các xí nghiệp => Nhận xét B sai
Cho các sơ đồ sau:
Các sơ đồ trên lần lượt phù hợp với các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp nào sau đây?
- Hình 1: không có điểm dân cư sinh sống, có ranh giới phân định tạo thành một khu riêng biệt, gần sông, cảng biển, sân bay…=> đây là đặc điểm của khu công nghiệp: có ranh giới rõ ràng và vị trí địa lí thuận lợi, tách biệt với khu dân cư.
- Hình 2: gồm nhiều xí nghiệp công nghiệp với hướng chuyên môn hóa khác nhau; các xí nghiệp công nghiệp có mối liên hệ và bổ trợ cho nhau; gắn với nhiều điểm dân cư; gần sông, hệ thống giao thông thuận lợi (cảng, sân bay, đường tàu, đường ô tô…)
=> Đây là đặc điểm của trung tâm công nghiệp: gồm nhiều khu công nghiệp, điểm công nghiệp và nhiều xí nghiệp công nghiệp có mối liên hệ chặt chẽ về sản xuất, kĩ thuật, công nghệp; gắn với đô thị, vị trí thuận lợi.
- Hình 3: Có nhiều ngành công nghiệp, các ngành có mối liên hệ với nhau (dựa vào mũi tên) và hỡ trợ nhau phát triển; có một vài ngành công nghiệp hạt nhân, đóng vai trò quan trọng.
=> Đặc điểm này phù hợp với vùng công nghiệp: Có nhiều ngành công nghiệp, các ngành có mối liên hệ với nhau, trong đó có một vài ngành công nghiệp chủ yếu tạo nên hướng chuyên môn hóa.
- Hình 4: có 1 điểm công nghiệp và 1 điểm dân cư -> đây là đặc điểm của điểm công nghiệp: bao gồm 1 – 2 xí nghiệp công nghiệp đơn lẻ và thường gắn với một điểm dân cư.
=> Như vậy, sơ đồ trên lần lượt phù hợp với các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp là Khu công nghiệp tập trung, trung tâm công nghiệp, vùng công nghiệp, điểm công nghiệp
Việc lựa chọn địa điểm xây dựng khu công nghiệp trên thế giới cũng như ở Việt Nam bị chi phối mạnh mẽ bởi:
Các khu công nghiệp và khu chế xuất thường phân bố chủ yếu ở những vùng gần trục đường giao thông, các cảng biển…để thuận lợi cho hoạt động vận chuyển, trao đổi máy móc, nguyên vật liệu hàng hóa.
=> Vị trí địa lí có tác dụng lớn nhất đến việc lựa chọn địa điểm xây dựng khu công nghiệp trên thế giới cũng như ở Việt Nam
“Hà Nội là đô thị đặc biệt của nước ta, là đầu mối giao thông vận tải của khu vực phía Bắc; gồm nhiều khu công nghiệp (khu công nghệ cao), điểm công nghiệp, xí nghiệp công nghiệp có mốí liên hệ chặt chẽ với nhau; các khu công nghiệp tiêu biểu là khu công nghiệp Sài Đồng A,B, Bắc Thăng Long, Nội Bài”. Những đặc điểm trên cho biết Hà Nội thuộc hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp nào sau đây?
Đặc điểm của trung tâm công nghiệp:
- Trung tâm công nghiệp là hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp ở trình độ cao, gắn với đô thị vừa và lớn, có vị trí thuận lợi.
- Gồm nhiều khu công nghiệp, điểm công nghiệp và nhiều xí nghiệp công nghiệp có mối liên hệ chặt chẽ về sản xuất, kĩ thuật, công nghệ.
=> Hà Nội là đô thị đặc biệt của nước ta, là đầu mối giao thông vận tải của khu vực phía Nam; gồm nhiều khu công nghiệp (khu công nghệ cao), điểm công nghiệp, xí nghiệp công nghiệp có mốí liên hệ chặt chẽ với nhau.
=> Các đặc điểm của Hà Nội phù hợp với đặc điểm của một trung tâm công nghiệp
=> Hà Nội là trung tâm công nghiệp lớn của nước ta.
Đối với các nước đang phát triển, việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài để giải quyết vốn, kỹ thuật và công nghệ là nhờ
Các khu công nghiệp tập trung: Là khu vực đất đai có ranh giới rõ ràng, vị trí thuận lợi (gần cảng, gần sân bay, gần biển, quốc lộ lớn), có kết cấu hạ tầng tương đối tốt và khả năng cạnh tranh trên thị trường thế giới cùng với cơ chế chính sách thông thoáng.
=> nhằm thu hút vốn đầu tư nước ngoài (các nước phát triển chuyển giao công nghệ sản xuất, đặt cơ sở sản xuất tại các nước đang phát triển) từ đó tạo điều kiện chuyển giao kỹ thuật và công nghệ sản xuất hiện đại từ các nước phát triển.
Điểm công nghiệp là hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp:
Điểm công nghiệp là hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp đơn giản nhất, thường gắn với một điểm dân cư, phân bố gần các vùng nguyên – nhiên liệu.
Trung tâm công nghiệp là hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp, bao gồm:
Trung tâm công nghiệp bao gồm khu công nghiệp, điểm công nghiệp và nhiều xí nghiệp công nghiệp có mối liên hệ chặt chẽ về sản xuất, kĩ thuật, công nghệ.
Vùng công nghiệp là hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp:
Vùng công nghiệp là hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp có trình độ cao nhất, quy mô lớn nhất.
Khu công nghiệp tập trung có đặc điểm:
Khu công nghiệp tập trung có ranh giới địa lí xác định, phân bố ở nơi có vị trí địa lí thuận lợi (gần sân bay, đường ô tô, cảng biển,…), nằm tách biệt với khu dân cư.
Hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp đơn giản nhất là
Điểm công nghiệp là hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp đơn giản nhất, thường gắn với một điểm dân cư, phân bố gần các vùng nguyên – nhiên liệu.
Bao gồm khu công nghiệp, điểm công nghiệp và nhiều xí nghiệp công nghiệp có mối liên hệ chặt chẽ về sản xuất, kĩ thuật, công nghệ là đặc điểm của
Trung tâm công nghiệp bao gồm khu công nghiệp, điểm công nghiệp và nhiều xí nghiệp công nghiệp có mối liên hệ chặt chẽ về sản xuất, kĩ thuật, công nghệ.
Hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp nào sau đây có trình độ cao nhất, quy mô lớn nhất ?
Vùng công nghiệp là hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp có trình độ cao nhất, quy mô lớn nhất.
Đâu không phải là đặc điểm của điểm công nghiệp?
Đặc điểm của điểm công nghiệp là:
- Gồm 1 đến 2 xí nghiệp.
- Phân bố gần nguồn nguyên liệu, thị trường tiêu thụ.
=> Nhận xét A, B đúng.
- Giữa các xí nghiệp không có mối liên hệ với nhau.
=> Nhận xét C đúng, D không đúng
- Nhận xét D không phải là đặc điểm của điểm công nghiệp
Về phương diện quy mô có thể xếp các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp theo thứ tự từ nhỏ đến lớn như sau:
- Điểm công nghiệp là hình thức tổ chức đơn giản nhất, trong đó có một hoặc hai xí nghiệp đơn lẻ, thường gắn với một điểm dân cư,phân bố gần vùng nguyên – nhiên liệu.
- Khu công nghiệp là khu vực đất đai có ranh giới rõ ràng (quy mô khoảng vài trăm ngàn ha), vị trí thuận lợi, có kết cấu hạ tầng tương đối tốt; gồm nhiều xí nghiệp công nghiệp có mối liên hệ với nhau, hỗ trợ nhau trong sản xuất.
- Trung tâm công nghiệp là hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp ở trình độ cao, gắn với đô thị vừa và lớn, gồm nhiều khu công nghiệp, điểm công nghiệp và nhiều xí nghiệp công nghiệp có mối liên hệ chặt chẽ về sản xuất, kĩ thuật, công nghệ.
- Vùng công nghiệp là hình thức cao nhất, quy mô rộng lớn nhất của tổ chức lãnh thổ công nghiệp. Gồm nhiều điểm, khu công nghiệp, trung tâm công nghiệp có mối liên hệ sản xuất và nét tương đồng trong quá trình hình thành công nghiệp.
=> Như vậy, về phương diện quy mô có thể xếp các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp theo thứ tự từ nhỏ đến lớn như sau: Điểm công nghiệp, khu công nghiệp, trung tâm công nghiệp, vùng công nghiệp.
Điểm khác nhau giữa điểm công nghiệp và khu công nghiệp là
Các nhận xét B, C, D không đúng về đặc điểm của 2 hình thức này => loại đáp án B, C, D
So sánh ta thấy: Điểm công nghiệp đồng nhất với một điểm dân cư. Khu công nghiệp tập trung không có dân cư sinh sống.
=> Đây là điểm khác nhau cơ bản giữa điểm công nghiệp và khu công nghiệp
=>Nhận xét A đúng
Cho các sơ đồ sau:
Các sơ đồ trên lần lượt phù hợp với các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp nào sau đây ?
- Hình 1: có 1 điểm công nghiệp và 1 điểm dân cư -> đây là đặc điểm của điểm công nghiệp: bao gồm 1 – 2 xí nghiệp công nghiệp đơn lẻ và thường gắn với một điểm dân cư.
- Hình 2: không có điểm dân cư sinh sống, có ranh giới phân định tạo thành một khu riêng biệt, gần sông, cảng biển, sân bay…=> đây là đặc điểm của khu công nghiệp: có ranh giới rõ ràng và vị trí địa lí thuận lợi, tách biệt với khu dân cư.
- Hình 3: gồm nhiều xí nghiệp công nghiệp với hướng chuyên môn hóa khác nhau; các xí nghiệp công nghiệp có mối liên hệ và bổ trợ cho nhau; gắn với nhiều điểm dân cư; gần sông, hệ thống giao thông thuận lợi (cảng, sân bay, đường tàu, đường ô tô…)
=> Đây là đặc điểm của trung tâm công nghiệp: gồm nhiều khu công nghiệp, điểm công nghiệp và nhiều xí nghiệp công nghiệp có mối liên hệ chặt chẽ về sản xuất, kĩ thuật, công nghệp; gắn với đô thị, vị trí thuận lợi.
- Hình 4: Có nhiều ngành công nghiệp, các ngành có mối liên hệ với nhau (dựa vào mũi tên) và hỡ trợ nhau phát triển; có một vài ngành công nghiệp hạt nhân, đóng vai trò quan trọng.
=> Đặc điểm này phù hợp với vùng công nghiệp: Có nhiều ngành công nghiệp, các ngành có mối liên hệ với nhau, trong đó có một vài ngành công nghiệp chủ yếu tạo nên hướng chuyên môn hóa.
=> Như vậy, sơ đồ trên lần lượt phù hợp với các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp là: điểm công nghiệp, khu công nghiệp tập trung, trung tâm công nghiệp, vùng công nghiệp.
Nhân tố có tác động lớn nhất đến việc lựa chọn địa điểm xây dựng khu công nghiệp trên thế giới cũng như ở Việt Nam
Các khu công nghiệp và khu chế xuất thường phân bố chủ yếu ở những vùng gần trục đường giao thông, các cảng biển…để thuận lợi cho hoạt động vận chuyển, trao đổi máy móc, nguyên vật liệu hàng hóa.
=> Vị trí địa lí có tác dụng lớn nhất đến việc lựa chọn địa điểm xây dựng khu công nghiệp trên thế giới cũng như ở Việt Nam
“TP. Hồ Chí Minh là đô thị đặc biệt của nước ta, là đầu mối giao thông vận tải của khu vực phía Nam; gồm nhiều khu công nghiệp (khu công nghệ cao), điểm công nghiệp, xí nghiệp công nghiệp có mốí liên hệ chặt chẽ với nhau; các khu công nghiệp tiêu biểu là khu công nghiệp Tân Thuận, Hiệp Phước; khu công nghệ cao Linh Trung 1, Linh Trung 2…”. Những đặc điểm trên cho biết TP. HCM thuộc hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp nào sau đây:
Đặc điểm của trung tâm công nghiệp:
- Trung tâm công nghiệp là hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp ở trình độ cao, gắn với đô thị vừa và lớn, có vị trí thuận lợi.
- Gồm nhiều khu công nghiệp, điểm công nghiệp và nhiều xí nghiệp công nghiệp có mối liên hệ chặt chẽ về sản xuất, kĩ thuật, công nghệ.
=> TP. Hồ Chí Minh là đô thị đặc biệt của nước ta, là đầu mối giao thông vận tải của khu vực phía Nam; gồm nhiều khu công nghiệp (khu công nghệ cao), điểm công nghiệp, xí nghiệp công nghiệp có mốí liên hệ chặt chẽ với nhau.
=> Các đặc điểm của TP. Hồ Chí Minh phù hợp với đặc điểm của một trung tâm công nghiệp
=> TP. Hồ Chí Minh là trung tâm công nghiệp lớn của nước ta
Đối với các nước đang phát triển, các khu công nghiệp tập trung thường được xây dựng nhằm mục đích:
Các khu công nghiệp tập trung: Là khu vực đất đai có ranh giới rõ ràng, vị trí thuận lợi (gần cảng, gần sân bay, gần biển, quốc lộ lớn), có kết cấu hạ tầng tương đối tốt và khả năng cạnh tranh trên thị trường thế giới cùng với cơ chế chính sách thông thoáng.
=> nhằm thu hút vốn đầu tư nước ngoài (các nước phát triển chuyển giao công nghệ sản xuất, đặt cơ sở sản xuất tại các nước đang phát triển) từ đó tạo điều kiện chuyển giao kỹ thuật và công nghệ sản xuất hiện đại từ các nước phát triển.
