I – HAI THÀNH PHẦN NGHĨA CỦA CÂU
Câu 1 (trang 6 SGK Ngữ văn 11, tập 2)
a. Câu a1 + a2:
- Cả hai câu a1 và a2 đều nói đến sự việc : Chí Phèo từng có một thời (ao ước có một gia đình nho nhỏ).
- Khác nhau:
+ câu a1 kèm theo sự đánh giá chưa chắc chắn về sự việc qua từ “hình như”
+ câu a2 đề cập đến sự việc như nó đã xảy ra.
b. Cặp câu b1 + b2:
- Giống: đều đề cập đến sự việc giả định (nếu tôi nói .... người ta cũng bằng lòng).
- Khác:
+ câu b1 thể hiện sự phỏng đoán có độ tin cậy cao đối với sự việc qua từ “chắc”.
+ còn câu b2 chỉ đơn thuần đề cập đến sự việc. "người ta cũng bằng lòng".
II – NGHĨA SỰ VIỆC
- Nghĩa sự việc còn được gọi là nghĩa miêu tả (hay nghĩa biểu hiện, nghĩa mệnh đề).
- Nghĩa sự việc trong câu là thành phần ứng với sự việc mà câu đề cập đến.
LUYỆN TẬP
Câu 1 (trang 9 SGK Ngữ văn 11, tập 2)
- Câu 1: nghĩa sự việc được diễn tả là hai trạng thái (Ao thu lạnh lẽo và nước trong veo)
- Câu 2: nghĩa sự việc được diễn tả là đặc điểm của một chiếc thuyền (chiếc thuyền – bé tẻo teo).
- Câu 3, 4: nghĩa sự việc được diễn tả như một quá trình (sóng – gợn; lá – đưa vèo).
- Câu 5: nghĩa sự việc gồm một quá trình (tầng mây – lơ lửng) và một đặc điểm (trời – xanh ngắt).
- Câu 6: nghĩa sự việc gồm một đặc điểm (ngõ trúc – quanh co) và một trạng thái (khách – vắng teo).
- Câu 7: nghĩa sự việc diễn tả các tư thế (tựa gối, buông cần).
- Câu 8: nghĩa sự việc diễn tả một hành động (cá – đớp).
Câu 2 (trang 9 SGK Ngữ văn 11, tập 2)
a)
- Nghĩa sự việc: Có một ông rể quý như Xuân cũng danh giá nhưng cũng sợ.
- Nghĩa tình thái: Công nhận sự danh giá là có (thực) nhưng chỉ ở phương đó (kể) còn ở phương diện khác thì không.
b)
- Nghĩa sự việc: Hắn cũng như mình, chọn nhầm nghề.
- Nghĩa tình thái: Thái độ phỏng đoán chưa chắc chắn (có lẽ) và có ý nuối tiếc (mất rồi).
c)
- Nghĩa sự việc: Họ cũng phân vân như mình, mình cũng không biết rõ con gái mình có hư không.
- Nghĩa tình thái: Thái độ phỏng đoán (dễ) ý nhấn mạnh (đến chính ngang mình).
Câu 3 (trang 9 SGK Ngữ văn 11, tập 2)
Người nói nhắc tới nhiều phẩm chất tốt (biết mến khí phách, biết tiếc, biết trọng người tài) thì không phải người xấu.
Phù hợp với phần nghĩa sự việc, chỉ có thể là tình thái từ khẳng định tính quyết đoán, vì thế cần chọn từ “hẳn”.
