Câu 1 (trang 49 SGK Ngữ văn 11 tập 1):
Cảnh đất nước và nhân dân khi giặc Pháp đến xâm lược:
- Tan chợ vừa nghe tiếng súng Tây: họa xâm lăng ập đến bất ngờ lúc tan chợ, khi ai nấy đã mệt mỏi sau một ngày dài.
- Một bàn cờ thế phút sa tay: nhà Nguyễn nhanh chóng sụp đổ, đất nước lâm vào cục diện bi đát, không thể cứu vãn.
- Bỏ nhà lũ trẻ lơ xơ chạy / Mất ổ đàn chim dáo dác bay: Hình ảnh thương tâm, trẻ em là đối tượng yếu ớt không có khả năng tự vệ, chúng bỏ chạy trong hoảng loạn, vô phương hướng.
- Bến Nghé của tiền tan bọt nước / Đồng Nai tranh ngói nhuốm màu mây: những miền đất đai trù phú sầm uất bậc nhất nay bị cướp phá, thiêu hủy.
=> Thảm cảnh nước mất nhà tan vô cùng thương tâm, hỗn loạn.
Câu 2 (trang 49 SGK Ngữ văn 11 tập 1):
Tâm trạng, tình cảm của tác giả trong cảnh thực dân Pháp xâm lược:
- Bàng hoàng, thảng thốt, ngơ ngác trước tai họa xâm lăng bất ngờ.
- Đau đớn, thương xót trước thảm cảnh nước mất nhà tan.
- Căm hận lũ cướp nước và bán nước.
Câu 3 (trang 49 SGK Ngữ văn 11 tập 1):
Thái độ của nhà thơ thể hiện qua câu hỏi tu từ đầy trăn trở trong hai câu kết:
Hỏi trang dẹp loạn rày đâu vắng
Nỡ để dân đen mắc nạn này?
=> Nỗi oán hận triều đình và tiếng kêu cứu của người dân chạy giặc.
