I. TỰ SỰ VÀ MIÊU TẢ TRONG VĂN BIỂU CẢM
1. Các yếu tố tự sự và miêu tả trong “Bài ca nhà tranh bị gió thu phá” và ý nghĩa:
- Đoạn 1: miêu tả kết hợp với tự sự. => Dựng lại một bức tranh toàn cảnh về cảnh vật và sự việc để làm nền cho tâm trạng.
- Đoạn 2: tự sự có kết hợp với biểu cảm. => Kể chuyện và giải thích cho tâm trạng bất lực.
- Đoạn 3: miêu tả có kết hợp với biểu cảm. => Đặc tả tâm trạng ít ngủ.
- Đoạn 4: biểu cảm trực tiếp. => Mơ ước ngôi nhà nghìn gian cho mọi người dù mình có bị chết cóng.
2.
a)
- Yếu tố tự sự: Bố tất bật đi từ khi sương còn đẫm trên ngọn cỏ. Khi bố về cũng là lúc cây cỏ đẫm sương đêm.
- Yếu tố miêu tả: những ngón chân của bố khum khum, gan bàn chân bao giờ cũng xám xịt và lỗ rỗ, mu bàn chân mốc trắng, …
-Cảm nghĩ: Bố ơi! … thành bệnh.
⟹ Nếu không có yếu tố miêu tả và tự sự thì yếu tố biểu cảm khó mà bộc lộ được.
b) Tình cảm là chất keo gắn các yếu tố tự sự, miêu tả thành một mạch văn.
I. LUYỆN TẬP
Trả lời câu 1 (trang 138, SGK Ngữ văn 7, tập 1):
Kể lại nội dung “Bài ca nhà tranh bị gió thu phá”:
Cơn lốc dữ dằn kéo đến vào giữa trời thu tháng tám, cuốn phăng ba nẹp tranh trên mái nhà của Đỗ Phủ sang tận bờ sông bên kia. Đám trẻ lao vào cướp đi những nẹp tranh ấy. Vì tuổi cao sức yếu, nhà thơ chỉ biết đứng nhìn chịu mất rồi chống gậy ra về trong tiếng than thở xót xa. Chốc sau gió lặng, mây đen kéo về rồi mưa rơi. Trời lạnh buốt. Cả nhà chỉ có mỗi tấm chăn rách con lại đạp nát suốt đêm nhà thơ phải chịu rét, chịu dột ướt sũng, tê tái hết cả người. Từ ngày loạn lạc nỗi lòng lo lắng dày vò bao đêm khiến ông không yên giấc, giờ lại thêm cái lạnh như dao cứa làm sao ông chợp mắt nổi? Trong đêm, Đỗ Phủ ao ước có ngôi nhà đồ sộ vạn gian để dành cho tất cả kẻ sĩ trong thiên hạ. Đâu chỉ có thế, nhà thơ còn đem cả ao ước đánh đổi bằng sự tan nát của mình thậm chí là cả tính mạng để lấy ngôi nhà vạn gian kia. Trên đời này có được mấy tấm lòng vĩ đại như Đỗ Phủ.
Trả lời câu 2 (trang 138, SGK Ngữ văn 7, tập 1):
Gợi ý:
- Kể lại chuyện đổi tóc rối lấy kẹo.
- Kẹo được làm bằng từ mầm cây mạ, mầm thóc.
- Loại kẹo chỉ đổi tóc rối chứ không bán.
- Tả cảnh chải tóc của người mẹ, vo tóc rối giắt lên mái nhà.
- Cảm xúc: kẹo mầm tuổi thơ…
