1. Mở bài
- Giới thiệu khái quát về tác giả Hạ Tri Chương (những nét chính về cuộc đời, các sáng tác chính…)
- Giới thiệu về bài thơ “Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê”: được sáng tác trong dịp này, nội dung thể hiện tâm trạng xúc động của người đi xa đã quá lâu, nay mới trở về quê cũ. Qua đó thể hiện tình cảm quê hương thiết tha, sâu nặng của tác giả.
2. Thân bài
a. Hai câu thơ đầu
- Sử dụng từ trái nghĩa tạo nên tiểu đối trong câu thơ: trẻ - già, đi – trở về
⇒ Khắc họa thời gian xa quê của tác giả đã lâu lắm rồi
- Hình ảnh của nhà thơ khi quay trở lại quê hương:
+ Mấn mao tồi: tóc mai đã rụng, thể hiện dấu hiệu của tuổi tác, mái tó abcj đi theo thời gian.
+ Hương âm vô cải: giọng quê không đổi, giọng nói chính là nét đặc trưng của từng vùng miền, là hồn quê, nét quê thể hiện trong sắc điệu giọng nói của con người.
⇒ Câu thơ với hai về đối rất chỉnh, qua đó biểu hiện tình cảm gắn bó với quê hương của tác giả, thời gian có trôi đi, tuổi già đi nhưng giọng quê, hồn quê vẫn còn mãi trong tác giả.
⇒ Nghệ thuật tiểu đối giữa các vế trong câu có tác dụng nhấn mạnh sự tương phản giữa hình thức bên ngoài và bản chất bên trong. Tác giả sống xa quê gần như suốt cả cuộc đời nhưng vẫn nguyên vẹn là người con của quê hương.
b. Hai câu còn lại
- Tình huống trớ trêu của tác giả khi về thăm quê:
+ Người con xưa trở thành người xa lạ, “trẻ con gặp lạ không chào”.
+ Sau 50 năm xa quê, chắc lớp người cùng tuổi với tác giả không còn mấy.
+ Điều trớ trêu là đám trẻ trong làng coi tác giả là khách lạ. Nỗi xúc động dâng trào bởi tình huống bi hài đó.
=> Tâm trạng của tác giả: ngạc nhiên, buồn tủi, ngậm ngùi, xót xa bởi mình đã trở thành khách, trở thành người lạ trên chính quê hương của mình.
3. Kết bài
- Khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật của văn bản:
+ Nội dung: tình yêu quê hương tha thiết của một người sống xa quê lâu ngày trong khoảnh khắc vừa mới trở về
+ Nghệ thuật: thể thơ thất ngôn tứ tuyệt, nghệ thuật đối, kết hợp tự sự và biểu cảm…
- Bài thơ cho thấy tình cảm yêu quê hương thiết tha, sâu nặng của tác giả và liên hệ với bản thân về tình cảm dành cho quê hương.
