I. TÌM HIỂU YẾU TỐ MIÊU TẢ TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi (trang 91 sgk Ngữ văn 9 tập 1)
a. Đoạn trích kể về chuyện vua Quang Trung đánh đồn Ngọc Hồi.
- Vua Quang Trung là người chỉ huy trận đánh đó.
b. Các chi tiết miêu tả:
- cứ ghép liền ba tấm làm một bức, bên ngoài lấy rơm dấp nước phủ kín.
- dàn thành trận chữ “nhất”.
- khói tỏa mù trời, cách gang tấc không thấy gì.
- đội khiêng ván vừa che vừa xông thẳng lên trước. Khi gươm giáo của hai bên đã chạm nhau thì quăng ván xuống đất, ai nấy cầm dao ngắn chém bừa, những người cầm binh khí theo sau cũng nhất tề xông tới mà đánh.
- bỏ chạy tán loạn, giày xéo lên nhau mà chết.
- chém giết lung tung, thây nằm đầy đồng, máu chảy thành suối.
=> Các chi tiết miêu tả ấy nhằm thể hiện hình ảnh oai hùng của vua Quang Trung và sự hèn hạ của quân Thanh.
c. Nếu chỉ kể sự việc diễn ra như thế thì nhân vật vua Quang Trung không nổi bật và trận đánh không sinh động.
- Vì so với đoạn trích thì trận đánh được tái hiện lại một cách sinh động nhờ những yếu tố miêu tả.
=> Vai trò của yếu tố miêu tả trong văn bản tự sự: làm cho sự việc được cụ thể, chi tiết hơn, có tác dụng làm cho câu chuyện trở nên hấp dẫn, gợi cảm và sinh động.
II. LUYỆN TẬP
Câu 1: (trang 92 sgk Ngữ văn 9 tập 1)
- Những yếu tố tả người và tả cảnh trong hai đoạn trích Chị em Thúy Kiều và Cảnh ngày xuân là:
a. Chị em Thúy Kiều
- Miêu tả Thúy Vân:
Khuôn trăng đầy đặn nét ngài nở nang
Hoa cười ngọc thốt đoan trang
Mây thua nước tóc, tuyết nhường màu da
- Miêu tả Thúy Kiều:
Làn thu thủy nét xuân sơn
Hoa ghen thua thắm, liễu hờn kém xanh
=> Làm nổi bật vẻ đẹp của Thúy Vân và Thúy Kiều. Thúy Vân phúc hậu, đoan trang, còn Thúy Kiều sắc sảo, mặn mà.
b. Cảnh ngày xuân
- Hình ảnh tả cảnh: con én đưa thoi; Cỏ non xanh tận chân trời; Cành lê trắng điểm một vài bông hoa; Ngổn ngang gò đống kéo lên; Thoi vàng vó rắc, tro tiền giấy bay; Tà tà bóng ngả về tây; phong cảnh có bề thanh thanh; Nao nao, dòng nước uốn quanh; Dịp cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang.
- Tả người: Gần xa nô nức yến anh; Dập dìu tài tử giai nhân; Ngựa xe như nước, áo quần như nêm; Chị em thơ thẩn dan tay ra về.
=> Miêu tả vẻ đẹp tươi sáng, tinh khôi và tràn đầy sức sống của mùa xuân và không khí lễ hội rộn ràng, tươi vui, tâm trạng náo nức của con người.
Câu 2: (trang 92 sgk Ngữ văn 9 tập 1)
Ngày tháng thấm thoắt như thoi đưa, mới xuân về mà đã sang tiết tháng ba, hương hoa cỏ mùa xuân tràn ngập khắc nơi, sắc xanh của cỏ, sắc trắng tinh khôi của hoa khiến lòng người thêm phần náo nức. Nhân ngày Thanh minh đẹp trời, chị em Thúy Kiều cùng nhau đi tảo mộ, hòa vào dòng người nhộn nhịp ngựa xe ngược xuôi nô nức. Đến buổi chiều, mặt trời đã xế đằng tây, chị em Thúy Kiều cùng nhau ra về. Họ lững thững đi dọc theo dòng suối nhỏ chạy uốn lượn quanh co, phía cuối dòng suối có một chiếc cầu nhỏ bắc ngang. Phong cảnh nơi đây trong buổi chiều tà thật là thanh tĩnh và thoang thoảng buồn.
Câu 3: (trang 92 sgk Ngữ văn 9 tập 1)
- Giới thiệu chung về vẻ đẹp hai chị em.
- Vẻ đẹp của Thúy Vân.
- Vẻ đẹp của Thúy Kiều.
Lưu ý: dùng lời văn của mình để minh tả, có thể sử dụng thêm các biện pháp nghệ thuật khác để bài văn sinh động, hấp dẫn hơn.
