Liên Xô xây dựng chủ nghĩa xã hội

Trong Chính sách kinh tế mới, nhà nước giữ vai trò kiểm soát, điều tiết nền kinh tế nhưng vẫn để nó vận hành theo cơ chế thị trường thay vì việc nắm độc quyền về mọi mặt và quản lý theo cơ chế mệnh lệnh như trong chính sách cộng sản thời chiến.

Trong những năm 1921-1941, Liên Xô tồn tại giữa vòng vây của chủ nghĩa tư bản và luôn là kẻ thù hàng đầu cần phải tiêu diệt của các nước đế quốc. Do đó, thời kì này Liên Xô trung thành thực hiện nguyên tắc ngoại giao cùng tồn tại hòa bình để từng bước phá vỡ chính sách bao vây, cô lập, tiêu diệt của chủ nghĩa đế quốc.

Chính sách kinh tế mới là sự chuyển đổi kip thời từ nền kinh tế do Nhà nước nắm độc quyền về moi mặt sang nền kinh tế nhiều thành phần, nhưng vẫn đặt dưới sự kiểm soát của nhà nước. Chính sách này đã đưa nước Nga vượt qua cuộc khủng hoảng kinh tế chính trị. Đồng thời để lại nhiều kinh nghiệm đối với công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở một số nước trên thế giới.

Tại thời điểm trước chiến tranh thế giới thứ hai (1939-1945), Liên Xô là nhà nước xã hội chủ nghĩa duy nhất trên thế giới.

Những thành tựu Liên Xô đạt được trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội (1925-1941) đã tạo cơ sở vật chất vững chắc để Liên Xô có thể đánh thắng phát xít Đức trong cuộc chiến tranh vệ quốc (1941-1945). Bởi trong chiến tranh nếu không có nguồn nhân lực và vật lực vững chắc thì khó có thể giành chiến thắng trong cuộc chiến.

Bản chất của chính sách kinh tế mới (NEP) là sự chuyển đổi kịp thời từ nền kinh tế tập trung mà nhà nước nắm độc quyền về mọi mặt sang nền kinh tế nhiều thành phần, vận hành theo cơ chế thị trường nhưng vẫn có sự kiểm soát, điều tiết của nhà nước ở các vị trị then chốt.

Sau khi hoàn thành công cuộc khôi phục kinh tế, nhân dân Liên Xô bước vào thời kì xây dựng chủ nghĩa xã hội với nhiệm vụ trọng tâm là công nghiệp hóa xã hội chủ nghĩa.

Kinh tế tư bản chủ nghĩa phát triển mạnh không phải là tình hình nước Nga đầu thế kỉ XX.

Bên cạnh sự tàn phá của chiến tranh, đến đầu năm 1921, Liên Xô rơi vào tình trạng khủng hoảng về kinh tế - chính trị còn là do những hạn chế của chính sách Cộng sản thời chiến đã kìm hãm sự phát triển của lực lượng sản xuất. Vì vậy, điểm mấu chốt mà Chính sách kinh tế mới chú trọng tập trung giải quyết đó là giải phóng và thúc đẩy sự phát triển của lực lượng sản xuất với biểu hiện là các chính sách trong các lĩnh vực nông nghiệp, công nghiệp, thương nghiệp và tiền tệ. Đây chính là nguyên nhân chủ yếu giúp cho Liên Xô nhanh chóng thoát ra khỏi tình trạng khủng hoảng và phát triển.

Điểm sáng tạo của Lê-nin khi vận dụng những đặc điểm của nền kinh tế Tư bản chủ nghĩa trong quá trình khôi phục kinh tế ở Liên Xô (1921-1925) là xây dựng nền kinh tế thị trường (đặc trưng của nền kinh tế tư bản chủ nghĩa với tính linh hoạt, năng động) có sự kiểm soát, điều tiết của nhà nước (đảm bảo tính ổn định, tránh bị khủng hoảng cho nền kinh tế).

Qua kế hoạch 5 năm 1928-1937, công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô trở thành cường quốc công nghiệp xã hội chủ nghĩa.

Sở dĩ nước Nga Xô viết quyết định khôi phục kinh tế bắt đầu từ nông nghiệp do phát triển nông nghiệp đòi hỏi vốn đầu tư ít, thời gian quay vòng vốn nhanh hơn so với các ngành khác; cung cấp nguyên liệu để phát triển công nghiệp. Chính vì thế, Liên Xô phát triển nông nghiệp xuất phát từ những lợi thế của nguồn lực trong nước, đáp ứng nhu cầu của thế giới về sản phẩm nông nghiệp.

-  Xác định đúng vai trò quyết định của nông dân đối với thành công của sự nghiệp cách mạng xã hội chủ nghĩa, đặc biệt là đối với những nước có nền kinh tế tiểu nông, nông dân chiếm đại đa số trong dân cư.

- Giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa công nghiệp và nông nghiệp, xây dựng liên minh công nông trên cơ sở cả chính trị và kinh tế.

- Con đường đi từ nền kinh tế nhiều thành phần đến nền kinh tế xã hội chủ nghĩa phải qua những bước trung gian, những hình thức quá độ

-  Đổi mới quản lý kinh tế theo hướng chuyển từ biện pháp hành chính thuần túy sang biện pháp kinh tế.