Chiến tranh thế giới thứ hai (1939-1945)

Chiến tranh thế giới thứ hai nổ ra là do mâu thuẫn giữa các nước đế quốc về vấn đề thuộc địa. Tuy nhiên cuộc chiến tranh này có thể được ngăn chặn nếu như Liên Xô và các nước tư bản dân chủ (Anh, Pháp, Mĩ) có sự thống nhất trong đường lối đấu tranh. Do đó bài học quan trọng nhất để lại cho nhân loại trong công cuộc bảo vệ hòa bình an ninh thế giới là phải có sự thống nhất về đường lối đấu tranh chống các thế lực hiếu chiến

Cùng với những cuộc tấn công của quân Đồng minh, để gây áp lực với chính phủ Nhật Bản, ngày 6 và 9/8/1945, Mĩ đã ném hai quả bom nguyên tử xuống Hi-rô-si-ma và Na-ga-xa-ki phá hủy hoàn toàn hai trung tâm kinh tế của Nhật. Sự kiện này là nguyên nhân trực tiếp buộc Nhật Bản phải chấp nhận đầu hàng không điều kiện (15-8-1945).

Bản chất sự liên kết các nước trong “phe Trục” là liên minh các nước phát xít: Đức, I-ta-li-a, Nhật Bản. Phe Trục này được hình thành vào những năm 30 của thế kỉ XX còn được gọi là Trục Béclin - Rôma - Tôkiô.

Chiến tranh đã làm thay đổi thế và lực trong hệ thống các nước tư bản chủ nghĩa: phát xít Đức, Nhật bị tiêu diệt; Anh và Pháp suy yếu; chỉ có Mĩ thêm lớn mạnh, trở thành một siêu cường đứng đầu hệ thống

Trong tình thế chủ nghĩa phát xít được hình thành và liên minh với nhau hinh thành phe “Trục”, gây chiến tranh xâm lược đã là nguy cơ lớn đối với các nước trên thế giới, đặc biệt là các nước châu Âu. Trong khi Liên Xô chủ trương liên kết với các nước Anh, Pháp để chống phát xít và nguy cơ chiến tranh thì Anh, Pháp, Mĩ lại có mục tiêu chung là giữ nguyên trật tự thế giới cũ có lợi cho các nước này. Chính vì thế, Anh và Pháp đã thực hiện chính sách nhượng bộ phát xít còn Mĩ thì thực hiện chính sách trung lập. Trước tình thế Đức lại đề nghị đàm phán với Liên Xô thì nước này đã buộc phải kí với Đức Hiệp ước không xâm phạm lẫn nhau để có thời gian hòa bình chuẩn bị và xây dựng lực lượng đối phó với phát xít Đức sau này. Đây là cũng mục tiêu chủ yếu nhất của Liên Xô.

Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc với sự thất bại của chủ nghĩa phát xít. Anh, Pháp - hai quốc gia có nhiều thuộc địa trên thế giới suy yếu. Như vây kẻ thù của các dân tộc thuộc địa đã bị tiêu diệt hoặc suy yếu => cơ hội để các dân tộc thuộc địa nổi dậy giành độc lập

Ngày 29-9-1938. Hiệp định Muynich đã được kí kết trong đó quy định: Anh, Pháp trao vùng Xuyđét  của Tiệp Khắc cho Đức để đổi lấy sự cam kết của Hít le về việc chấm dứt mọi cuộc thôn tính ở châu Âu. Khi Anh, Pháp, Mĩ đã nhân nhượng phát xít thì chúng sẽ càng đẩy mạnh chiến tranh xâm lược. Bằng chứng là sau khi chiếm Xuyđét, Đức thôn tinh toàn bộ Tiệp Khắc (3-1939). Không dừng lại ở đó, Hit-le còn gây hấn và chuẩn bị tiến hành chiến tranh với Ba Lan.

Trong giai đoạn từ ngày 1-9-1939 đến trước ngày 22-6-1941, chiến tranh thế giới thứ hai mang tính chất của một cuộc chiến tranh đế quốc, xâm lược, phi nghĩa. Vì nó có sự tham gia của các nước đế quốc với mục đích tranh giành, cướp đoạt hệ thống thuộc địa của nhau

Liên Xô là lực lượng đi đầu, giữ vai trò chủ chốt trong việc tiêu diệt phát xít Đức ở châu Âu. Vì căn cứ vào diễn biến của chiến tranh thế giới thứ hai, hầu hết chiến sự diễn ra ở mặt trận phía Đông giữa Liên Xô và Đức. Đến khi chiến tranh bước vào giai đoạn cuối, Liên Xô cũng là lực lượng đi đầu trong việc giải phóng Béc-lin, buộc phát xít Đức phải đầu hàng.

Sở dĩ Hít-le chọn Ba Lan làm điểm tấn công mở đầu cho cuộc chiến tranh thế giới thứ hai là do:

- Hít-le tham vòng chiếm thành phố cảng Đăng-rích và dải đất hành lang Ba Lan để nối liền vùng Đông Phổ với lãnh thổ Đại Đức

- Ba Lan là vùng giàu khoáng sản có thể phục vụ đắc lực cho cuộc chiến tranh của Đức

- Tấn công Ba Lan Hít-le đã sử dụng thế giương đông kích tây vờ như sẽ tấn công Liên Xô sau khi chiếm được Ba Lan. Từ đó tạo ra tâm lý chủ quan cho Anh, Pháp.

Đáp án D: Sự nhân nhượng của Anh, Pháp với Đức ở Ba Lan không phải là nguyên nhân phát xít Đức chọn Ba Lan làm điểm tấn công mở đầu trong Chiến tranh thế giới thứ hai.

Trước khi Đức tấn công Liên Xô, Chiến tranh thế giới thứ hai mang tính chất của một cuộc chiến tranh đế quốc, xâm lược, phi nghĩa. Khi phát xít Đức tấn công và buộc Liên Xô phải tham chiến thì tính chất chiến tranh đã có sự thay đổi. Vì bản thân cuộc chiến tranh chống lại phát xít Đức của Liên Xô là cuộc chiến tranh vệ quốc để bảo vệ độc lập dân tộc và toàn vẹn lãnh thổ. Trên thế giới dần hình thành hai trận tuyến: một bên là các lực lượng phát xít hiếu chiến với một bên là các lực lượng hòa bình dân chủ do Liên Xô đứng đầu.

=> Khi Liên Xô tham chiến, tính chất của chiến tranh chuyển từ phi nghĩa sang chính nghĩa.

Đến năm 1941, cả Liên Xô và Mĩ đều đã bị lôi kéo vào vòng xoáy cuộc chiến tranh thế giới thứ hai. Những nước này đều có chung kẻ thù là chủ nghĩa phát xít => Đây chính là cơ sở quan trọng nhất khiến Anh, Mĩ bắt tay với Liên Xô để thành lập khối đồng minh chống phát xít.

Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc cũng đồng nghĩa với chủ nghĩa phát xít Đức, Nhật bị tiêu diệt. Trong khí đó, ở Việt Nam sau cuộc đảo chính Pháp của Nhật (9-3-1945) thì kẻ thù duy nhất của ta là phát xít Nhật. Quân Đồng minh đánh bại phát xít Nhật trong chiến tranh thế giới thứ hai tạo điều kiện khách quan thuận lợi cho Việt Nam tổ chức tổng khởi nghĩa giành thắng lợi nhanh chóng và ít đổ máu. Bởi vì kẻ thù duy nhất của ta đã gục ngã, quân Nhật ở Đông Dương cũng đã rệu rã.

Tháng 6 - 1940, Chính phủ tự trị thành lập do Pêtanh đứng đầu làm tay sai cho phát xít Đức, trong khi đó Việt Nam là thuộc địa của Pháp, vì thế nguy cơ chủ nghĩa phát xít đe dọa đến hòa bình và độc lập của Việt Nam. Tuy nhiên, sau đó Nhật tiến vào Việt Nam và câu kết với Pháp để thống trị nhân dân ta.

Trong chiến tranh thế giới thứ hai, ở mặt trận Bắc Phi, quân Anh từ phía đông và quân Mĩ từ phía Tây phối hợp phản công (từ tháng 3 đến tháng 5 – 1943), quét sạch liên quân Đức – Italia khỏi lục địa châu Phi. Chiến sự ở châu Phi chấm dứt. Đây là mặt trận đầu tiên đánh bại phát xít.

Sau đó, ở các mặt trận khác tiếp tục tấn công phát xít và giành thắng lợi:

- Ở Mặt trận Bắc Phi: Từ tháng 3 đến tháng 5/1943, liên quân Mĩ - Anh phản công quét sạch quân Đức - Italia khỏi châu Phi. Chiến sự ở châu Phi chấm dứt.

- Ở Italia: Tháng 7/1943 đến tháng 5/1945, liên quân Mĩ - Anh tấn công truy kích quân phát xít, làm cho chủ nghĩa phát xít Italia bị sụp đổ, phát xít Đức phải khuất phục.

- Ở Thái Bình Dương: Sau chiến thắng quân Nhật trong trận Gua-đan-ca-nan (1/1943) Mĩ phản công đánh chiếm các đảo ở Thái Bình Dương……

=> Sau đó, phát xít Đức và Nhật lần lượt bị tiêu diệt. Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc.

Ở giai đoạn đầu, Liên Xô chủ trương liên kết với Anh, Pháp để chống phát xít. Tuy nhiên, Anh và Pháp lại thực hiện chính sách nhượng bộ phát xít và Mĩ thực hiện chính sách trung lập. Chính vì không có một đường lối, một hành động chung, thống nhất trước hành động của phe Trục nên các cường quốc tư bản dân chủ và Liên Xô cùng với Hội Quốc Liên không thể ngăn chặn được cuộc xâm lược của chủ nghĩa phát xít. Sau đó khi khối đồng minh chống phát xít được hình thành (năm 1942) thì phe Đồng minh mới thực hiện cuộc phản công phát xít trên khắp các mặt trận, đánh bại phát xít Đức và Nhật.

Kể từ khi chiến tranh thế giới thứ hai bước vào giai đoạn kết thúc, một hội nghị quốc tế đã được mở tại Ianta (Liên Xô) với sự tham gia của nguyên thủ ba cường quốc: Liên Xô, Mĩ, Anh đưa ra những quyết định quan trọng. Những quyết định này là cơ sở quan trọng hình thành Trật tự hai cực Ianta do Liên Xô và Mĩ đứng đầu mỗi cực. Hai cực này sau đó đã có một cuộc Chiến tranh lạnh kéo dài, đến tận năm 1991 khi Liên Xô tan rã thì trật tự hai cực Ianta mới sụp đổ hoàn toàn.

=> Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc đã tác động to lớn đến tình hình thế giới là: hình thành trật tự hai cực Ianta.

- Sau chiến tranh thế giới thứ nhất: nước Đức không bị chia cắt.

- Sau chiến tranh thế giới thứ hai: nước Đức bị chia cắt thành Đông Đức và Tây Đức với hai chế độ chính trị khác nhau là tư bản chủ nghĩa và xã hội chủ nghĩa.