I. Ngọn khói gắn với bếp lửa, mâm cơm
- Ngọn khói quẩn quanh mái bếp:
+ Ngọn khói như gọi người trở về.
+ Miêu tả: Ngọn khói màu xanh, nhẹ bẫng như tơ, quấn trên mái lá.
+ Sự di chuyển: Ngọn khói che phủ cả làng, len qua đầu hồi, vương vít mãi trên ngọn cây hồng, bị gió thổi cho loãng di, tan đi.
+ Mùi khói: Quẩn mãi, mùi của hạt ngô sót lại bị cháy, của gộc củi gỗ dẻ, tinh dầy vỏ cam, vỏ cây sẹ bị tước, mùi của lông mèo sém,...
→ Cảm nhận bằng nhiều giác quan: thị giác, khứu giác, thính giác.
- Ngọn khói bắt lên từ những gộc củi:
+ Gộc củi to, gỗ chắc, cứ ngun ngún, ấm cúng.
+ Gộc củi cứ nằm yên cả ngày, lặng lẽ ủ một tảng than hồng.
+ Là nơi người đi ra khỏi nhà sau cùng nhớ vén tro xung quanh bếp cho gọn để lửa không bùng.
+ Là nơi con mèo già sưởi mình.
- Ngọn khói mang theo ước mơ về mâm cơm:
+ Các công đoạn: Gác thanh củi nhỏ xếp xung quanh gộc vủi lớn → Nhặt ít phoi bào nhồi vào giữa → Dùng ống thổi bằng nứa nổi để lửa bùng lên → Xuất hiện ngọn lửa màu lam, khói.
+ Ước mơ bình dị: Bữa cơm ấm cùng bên bếp lửa. Một đĩa cá kho cháy cạnh với riềng, một bát canh măng, một đĩa dưa cải.
II. Ngọn khói gắn với cánh đồng, với dân làng
- Ngọn khói gọi đám trẻ chăn trâu mải chơi về nhà:
+ Khói làm nhớ cơm, thèm cơm, lùa trâu xuống đường mòn.
+ Khói gắn với tiếng mõ, tiếng đục.
- Ngọn khói chứng kiến những năm mất mùa: Lũ lớn kéo về ngập mọi con suối cuốn tất cả khiến toàn bộ cánh đồng ngập trong màu phù sa. Người buồn, nặng trĩu âu lo.
- Ngọn khói chung vui với dân làng: Cũng có khi khói vui hơn niềm vui con người khi làng có đứa bé chào đời.
- Ngọn khói quẩn quanh bên con người:
+ Bếp chỉ nguội khi người không còn.
+ Ngọn khói rộn ràng khi nhà có khách.
+ Khói im lìm ủ kín trong tro nóng khi người đi vắng.
+ Ngọn khói gợi nhắc con người về những kỉ niệm đẹp.
➩ Nghệ thuật:
+ Kể kết hợp miêu tả, biểu cảm.
+ Biện pháp tu từ so sánh, liệt kê,...
