Phần I - Chuẩn bị đọc
Trả lời câu hỏi (trang 22 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Em biết những gì về Hồ Gươm (Hà Nội)? Hãy chia sẻ với bạn cùng nhóm về thắng cảnh này?
Dựa vào hiểu biết của em hoặc tìm kiếm thông tin trên internet để trả lời câu hỏi này.
Lời giải chi tiết:
Giới thiệu về Hồ Gươm:
- Hồ Hoàn Kiếm (Hồ Gươm) nằm ở trung tâm thành phố Hà Nội, có diện tích khoảng 12 ha.
- Tên gọi Hoàn Kiếm xuất hiện vào đầu thế kỷ 15 gắn với truyền thuyết vua Lê Lợi trả gươm báu cho Rùa thần.
- Xung quanh Hồ Gươm có nhiều di tích nổi tiếng như Tháp Rùa, Đền Ngọc Sơn, Cầu Thê Húc, Tháp Bút, Đài Nghiên…
Phần II - Trải nghiệm cùng văn bản
Trả lời câu 1 (trang 23 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Hãy đoán xem Long Quân cho nghĩa quân Lam Sơn mượn gươm theo cách nào?
Phương pháp giải:
Em dự đoán bằng suy luận của mình.
Lời giải chi tiết:
Long Quân sẽ cho nghĩa quân Lam Sơn mượn gươm theo quá trình thử thách để nghĩa quân hiểu và trân trọng ý nghĩa của thanh gươm thần.
Trả lời câu 2 (trang 24 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Theo em, khi nghe Rùa Vàng đòi gươm, nhà vua đã "hiểu ra" điều gì?
Phương pháp giải:
Em xem tình huống đòi gươm của rùa vào khi nào và trả lời câu hỏi.
Lời giải chi tiết:
Khi nghe Rùa Vàng đòi gươm, nhà vua đã "hiểu ra" rằng cuộc chiến đấu để bảo vệ Tổ quốc đã kết thúc, thanh gươm đã hoàn thành sứ mệnh lịch sử của mình và cần phải hoàn trả lại.
Phần III - Suy ngẫm và phản hồi
Trả lời câu 1 (trang 24 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Theo em, vì sao thanh gươm trong truyện này được gọi là gươm thần? Điều này thể hiện đặc điểm gì của truyền thuyết?
Phương pháp giải:
Nhớ lại đặc điểm truyện truyền thuyết và sức mạnh của thanh gươm ở trong truyện.
Lời giải chi tiết:
- Thanh gươm trong truyện này được gọi là gươm thần vì có nguồn gốc kì lạ và sức mạnh phi thường.
- Chi tiết này thể hiện đặc điểm đặc trưng của truyện truyền thuyết: thường có các chi tiết kì ảo, hoang đường.
Trả lời câu 2 (trang 24 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Em hãy xác định không gian, thời gian Đức Long Quân cho Lê Lợi mượn gươm, đòi lại gươm trong Sự tích Hồ Gươm và điền vào các ô tương ứng theo bảng dưới đây?
Phương pháp giải:
Đọc lại văn bản chi tiết cho mượn gươm và đòi lại gươm để xác định không gian và thời gian.
Lời giải chi tiết:
Trả lời câu 3 (trang 25 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Trong truyền thuyết cũng như truyện kể nói chung, các sự việc thường được sắp đặt nhằm thể hiện một ý nghĩa nào đó. Trong Sự tích Hồ Gươm, Long Quân để cho Lê Thận tình cờ tìm thấy lưỡi gươm ở một nơi, Lê Lợi tình cờ tìm thấy chuôi gươm ở một nơi khác. Thông qua cách cho mượn gươm như vậy, tác giả dân gian muốn thể hiện điều gì?
Phương pháp giải:
Thử suy nghĩ xem việc cho mượn gươm không đơn giản và dễ có như vậy nhằm mang lại ý nghĩa gì cho văn bản.
Lời giải chi tiết:
- Việc nhận gươm diễn ra ở nhiều thời điểm, địa điểm cho thấy việc cứu nước vô cùng khó khăn và dài lâu.
- Chuôi gươm tìm thấy ở miền rừng núi, lưỡi gươm thấy ở miền sông nước cho thấy cách để cứu nước có ở khắp nơi, từ miền ngược tới miền xuôi.
=> Qua đó cũng cho thấy để cứu đất nước khỏi lâm nguy là sự hợp sức đồng lòng của dân tộc ở khắp mọi miền đất nước.
Trả lời câu 4 (trang 25 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Sau khi đọc Sự tích Hồ Gươm, một số bạn cho rằng truyện này chỉ đơn giản mượn chuyện Lê Lợi trả gươm thần để "giải thích địa danh Hồ Gươm". Em đồng ý hay không đồng ý với ý kiến ấy? Vì sao?
Phương pháp giải:
Em xem lại các chi tiết có trong truyện và suy nghĩ xem các tình tiết khác còn mang giá trị gì nữa không.
Lời giải chi tiết:
- Ý kiến trên đúng nhưng chưa đủ, việc Lê Lợi trả gươm thần còn thể hiện chiến thắng của nhân dân ta trong cuộc chiến đấu vì chính nghĩa.
- Hành động trả gươm của vua cũng thể hiện tư tưởng sống với thái độ biết ơn, có vay có trả của dân tộc ta.
Trả lời câu 5 (trang 25 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Tìm trong văn bản Sự tích Hồ Gươm:
- Một số từ ngữ cho thấy cách xưng hô trân trọng của các nhân vật đối với Lê Lợi.
- Một vài câu văn cho thấy cách bộc lộ tình cảm, cảm xúc của tác giả dân gian trong lời kể.
Phương pháp giải:
Đọc lại văn bản và tìm ý.
Lời giải chi tiết:
- Một số từ ngữ cho thấy cách xưng hô trân trọng của các nhân vật đối với Lê Lợi: minh công, bệ hạ.
- Một vài câu văn cho thấy cách bộc lộ tình cảm, cảm xúc của tác giả dân gian trong lời kể:
"Chúng coi dân ta như cỏ rác, làm nhiều điều bạo ngược khiến cho thiên hạ căm giận chúng đến tận xương tuỷ".
Trả lời câu 6 (trang 25 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Theo em, Sự tích Hồ Gươm thể hiện những đặc điểm nào của thể loại truyền thuyết?
Phương pháp giải:
Nhớ lại đặc điểm của thể loại truyền thuyết để trả lời câu hỏi này.
Lời giải chi tiết:
Sự tích Hồ Gươm thể hiện những đặc điểm nào của thể loại truyền thuyết:
- Là tác phẩm được lưu truyền trong dân gian
- Nội dung đề cập đến những nhân vật lịch sử hoặc sự kiện lịch sử
- Có sử dụng các yếu tố kì ảo
- Thể hiện tình cảm thái độ của nhân dân
