I. Khung cảnh thiên nhiên ngày hè
1. Thực vật
- Hình ảnh:
+ Cây cối um tùm.
+ Cây hoa lan nở hoa trắng xóa.
+ Hoa đề từng chùm mảnh dẻ.
+ Hoa móng rồng bụ bẫm thơm như mùi mít chín. → So sánh.
+ Quả tu hú chín đỏ, đầy ụ như mâm xôi gấc. → So sánh.
+ Vườn sắn xanh biếc.
- Nghệ thuật:
+ Liệt kê: hoa lan, hoa đề, vườn sắn,…
+ Điệp ngữ "Hoa...."
+ So sánh: “vừa bay vừa kêu cứ như bị ai đuổi đánh”, “đầy ụ như mâm xôi gấc”,…
→ Vẽ nên bức tranh tươi tốt, yên bình, đầy đủ cả màu sắc và hương thơm.
2. Động vật:
- Nhóm chim hiền:
+ Chim sáo (sáo đen, sáo sậu): đậu trên lưng trâu mà hót mà mừng được mùa.
+ Chim tu hú: báo mùa tu hú chín.
+ Chim nhạn: kêu “chéc chéc”.
- Nhóm chim ác:
+ Diều hâu: mũi khoằm, đánh hơi xác chết và gà con rất nhanh. Nó lao như mũi tên xuống, tha được con gà, lao vụt lên mây xanh, vừa lượn vừa ăn.
+ Quạ: bắt gà con, ăn trộm trứng, ngó nghiêng ở chuồng lợn.
+ Chim cắt: cánh nhọn như mũi dao bầu chọ tiết lợn, khi đánh nhau xỉa bằng cánh, vút đi vụt đến như quỷ.
- Chim trị ác: chim chèo bẻo.
+ Hình dáng: như những mũi tên đen hình đuôi cá.
+ Hành động: lao vào đánh diều hâu túi bụi, vây từ phía đánh quạ, cả đàn lao vào đánh chim cắt để cứu bạn,…
→ Các loài chim được miêu tả chi tiết, cụ thể, sinh động và chính xác. Qua đó, thể hiện sự quan sát tinh tế của tác giả và thái độ của nhân dân đối với mỗi loài chim được nhắc đến.
II. Khung cảnh sinh hoạt của con người
1. Cảnh trẻ con tụ hội ở góc sân
- Địa điểm: Dưới gốc cây vối.
- Quan sát chăm chú từng hoạt động "Tôi mải ngắm nên không cứu được gà."
- Bày tỏ cảm xúc, đánh giá trước các loài vật.
- Xúm lại xem kết quả trận chiến: "Chúng tôi ùa chạy ra... Mỗi chúng tôi bồi tiếp cho nó hòn đất.".
2. Cảnh trẻ con tắm suối
- Địa điểm: Sau nhà, qua mấy vườn sắn xanh biếc.
- Tả lại suối: nước chảy ào ào, từ núi Tiên giội như thác, trắng xóa (so sánh), qua suối Cộc xóm Đông tràn sang suối xóm Tây rồi về suối xóm Trại. → Am hiểu nguồn gốc của những con suối.
- Cảnh vui chơi bên suối:
+ Vui vẻ: La ó, té nhau, reo hò; tắm thỏa thuê.
+ Tiếc nuối: khi suối cạn, ngẩn ngơ; khi về tiếng ào ào vọng mãi.
3. Cảnh mâm cơm đầm ấm:
- Thời gian: Tối.
- Địa điểm: Giữa sân.
- Hoạt động:
+ Cả nhà ngồi ăn cơm trong hương lúa đầu mùa từ đồng Chõ thoảng về; trong tiếng sáo diều cao vút của chú Cháng; trong dàn nhạc ve; trong tiếng chó thủng thẳng sủa văng;... → Điệp từ "trong....".
+ Sau khi no nê rủ nhau ngủ hiên cho mát.
- Cảm xúc nhân vật: Khao khát thầm ước "Mùa hè nào cũng được như mùa hè này!".
→ Khung cảnh sinh hoạt vô tư, yên bình, hòa mình với thiên nhiên thể hiện tình cảm yêu thiên nhiên, quê hương sâu sắc.
