Bài tập: Tây Âu thời hậu kì trung đại

- Nguyên nhân: Sự phát triển nhanh chóng của lực lượng sản xuất đã làm cho nhu cầu về hương liệu, vàng bạc, thị trường ngày càng tăng. Nhưng từ thế kỉ XV, con đường giao lưu buôn bán qua Tây Á và Địa Trung Hải lại do người A-rập độc chiếm.

- Điều kiện thúc đẩy: khoa học - kĩ thuật đã có những bước tiến quan trọng: có hiểu biết về đại dương, có quan niệm đúng đắn về hình dạng Trái Đất; người ta đã vẽ được nhiều bản đồ, hải đồ ghi rõ các vùng đất, các hòn đảo,… Máy đo góc thiên văn, la bàn được sử dụng; kĩ thuật đóng tàu có tiến bộ,…

Tháng 7-1497, Va-xcô đơ Ga-ma chỉ huy đoàn thuyền Bồ Đào Nha rời cảng Li-xbon, đi tìm xứ sở của hương liệu và vàng bạc phương Đông.

Từ năm 1519 đến năm 1522, Ph. Ma-gien-lan đã thực hiện chuyến đi đầu tiên vòng quanh thế giới bằng đường biển. Đoàn tàu của ông đi vòng quanh điểm cực Nam của Nam Mĩ tiến vào Thái Bình Dương đến Ấn Độ Dương và quay về bờ biển Tây Ban Nha.

Các cuộc phát kiến địa lý đã mang lại những hệ quả tích cực như:

- Mở ra trang mới trong tiến trình phát triển của lịch sử loài người: khẳng định Trái Đất hình cầu.

- Mở ra những con đường mới, những vùng đất mới, những dân tộc mới, những kiến thức mới, tăng cường giao lưu văn hóa giữa các châu lục.

- Thị trường thế giới được mở rộng, hàng hải quốc tế phát triển.

- Thúc đẩy quá trình khủng hoảng, tan rã của quan hệ phong kiến và sự ra đời của chủ nghĩa tư bản ở châu Âu.

Đến đầu thế kỉ XVI, ở Tây Âu bắt đầu xuất hiện hình thức kinh doanh tư bản chủ nghĩa.

Phong trào văn hóa Phục hưng lên án, đả kích Giáo hội Kitô và giai cấp thống trị phong kiến. Đòi quyền tự do cá nhân và đề cao giá trị con người, coi trọng khoa học - kĩ thuật.

Phong trào văn hóa Phục hưng ở Tây Âu diễn ra trong khoảng thời gian từ thế kỉ XIV đến thế kỉ XVII.

Hệ quả của các cuộc phát kiến địa lý:

- Tích cực: Mở ra trang mới trong tiến trình phát triển của lịch sử loài người: Khẳng định Trái Đất hình cầu.

+ Mở ra những con đường mới, những vùng đất mới, những dân tộc mới, những kiến thức mới, tăng cường giao lưu văn hóa giữa các châu lục.

+ Thị trường thế giới được mở rộng, hàng hải quốc tế phát triển.

+ Thúc đẩy quá trình khủng hoảng, tan rã của quan hệ phong kiến và sự ra đời của chủ nghĩa tư bản ở châu Âu.

- Tiêu cực: nảy sinh quá trình cướp bóc thuộc địa và buôn bán nô lệ.

Từ thế kỉ XV, sản xuất phát triển, nhu cầu cần nguyên liệu, thị trường, vàng bạc tăng lên. Con đường giao lưu buôn bán qua Tây Á và Địa Trung Hải lại do người A-rập độc chiếm. Vấn đề cấp thiết được đặt ra là phải tìm con đường thương mại giữa phương Đông và châu Âu. => Các cuộc phát kiến địa lý diễn ra nhằm giải quyết những vấn đề trên, đây cũng là mục đích chính của các cuộc phát kiến.

Đáp án D: lúc bấy giờ con người đã có những hiểu biết khoa học - kĩ thuật tiến bộ, nhưng họ chưa hề biết còn có những vùng đất mới là châu Phi và châu Mĩ. Khi tiến hành phát kiến địa lý, họ mới tìm ra được những vùng đất mới. Đây không phải là nguyên nhân, mục đích mà là hệ quả của các cuộc phát kiến địa lý.

Những tiến bộ về khoa học - kĩ thuật vào thế kỉ XV ở các nước Tây Âu bao gồm: có hiểu biết về đại dương, có quan niệm đúng đắn về hình dạng Trái Đất; người ta đã vẽ được nhiều bản đồ, hải đồ ghi rõ các vùng đất, các hòn đảo,… Máy đo góc thiên văn, la bàn được sử dụng; kĩ thuật đóng tàu có tiến bộ,…

Những nguyên nhân xuất hiện phong trào Văn hóa Phục hưng bao gồm:

- Giai cấp tư sản ra đời ở giai đoạn hậu kì trung đại, tuy có thể lực về kinh tế nhưng lại không có thế lực về chính trị. (Đây là nguyên nhân cơ bản, nguyên nhân chủ quan. Vì giai cấp tư sản là những người nhận thức được rõ bản chất của vấn đề, chủ trương đấu tranh chống chế độ phong kiến lỗi thời).

- Con người bước đầu có những nhận thức khoa học về bản chất của thế giới.

- Thực tế giáo lí Kitô mang nặng quan điểm lỗi thời của xã hội phong kiến.

Phong trào văn hóa Phục hưng được hiểu là phong trào đấu tranh của giai cấp tư sản muốn phục hưng lại tinh hoa của nền văn hóa cổ Hi Lạp - Rôma và sáng tạo nền văn hóa mới của giai cấp tư sản, đề cao giá trị con người, đòi quyền tự do cá nhân, coi trọng khoa học - kĩ thuật.

- Thực tế châu Âu trước khi có phong trào Văn hóa Phục hưng, đặc biệt là thời kì Trung kì Trung đại (còn gọi là “Đêm trường Trung cổ”) bắt đầu từ thế kỉ XI.

+ Trong thời Trung kỳ Trung Cổ, bắt đầu từ thế kỉ XI, dân số châu Âu tăng nhanh khi các tiến bộ kĩ thuật và thời tiết thuận lợi giúp sản xuất phát triển và theo đó là thương mại phát đạt. 

+  Giáo hội Công giáo củng cố sức ảnh hưởng trong khi những cuộc thập tự chinh được kêu gọi để tái chiếm Đất Thánh từ tay người Hồi giáo. Hơn nữa, giáo hội Kitô mang nặng tư tưởng lỗi thời của xã hội phong kiến chi phối đời sống xã hội, coi thần thánh là trung tâm, gạt bỏ những minh chứng về khoa học – kĩ thuật.

- Khi có phong trào Văn hóa Phục hưng: đỉnh điểm là khi giai cấp tư sản ra đời với nhiều nhận thức mới về khoa học và đòi hỏi nâng cao địa vị chính trị của giai cấp tư sản trong xã hội. => Giai cấp tư sản muốn xây dựng một nền văn hóa mới của giai cấp tư sản dựa trên tiền đề khôi phục tinh hoa văn hóa Hi Lạp và Rô – ma và sáng tạo nền văn hóa mới thay thế cho văn hóa giáo lí Kitô chi phối.

=> Phong trào Văn hóa Phục hưng đã cổ vũ và mở đường cho văn hóa châu Âu phát triển cao hơn, bằng chứng là sự tiến bộ vượt bậc về khoa học – kĩ thuật, sự phát triển phong phú về văn học và sự nở rộ nhiều tài năng. 

Do từ thế kỉ XIV, I-ta-li-a có nền kinh tế hàng hóa phát triển, có đời sống đô thị phồn thịnh với những thành thị tự do, quan hệ tư bản chủ nghĩa chiếm địa vị thống trị. Sự phát triển về kinh tế ở Italia đã tạo điều kiện vật chất cho những tiến bộ của tri thức và nghệ thuật.

Hơn nữa I-ta-li-a là quê hương của nền văn minh Hi Lạp - Rôma. Ở đây vẫn còn bảo lưu được nhiều giá trị của nền văn minh này.

=> Vì những lý do trên, Italia trở thành quê hương của phong trào văn hóa Phục hưng.

Năm 1492, Cô-lôm-bô cùng nhóm thủy thủ của mình đã đặt chân lên châu Mĩ, nhưng lúc đầu ông lầm tưởng mình đã đến được Ấn Độ. Từ sự phát hiện tình cờ này, một kỉ nguyên xâm chiếm và khai phá vùng đất mới bắt đầu.

Nhân vật trung tâm của bức tranh đang có hành động đặt một chân lên mỏm đất - tượng trưng cho việc Cô-lôm-bô đặt chân đến châu Mĩ, cũng là bước nhảy vọt của châu Âu. Hai tay người này cầm kiếm và cây thánh giá tượng trưng cho sự xâm lược và truyền bá văn hóa, tôn giáo của người châu Âu đến vùng đất này.

Phong trào văn hóa Phục hưng được đánh giá là bước tiến kì diệu của văn minh phương Tây sau gần một ngàn năm chìm đắm trong “đêm trường trung cổ”.

- Phong trào văn hóa Phục hưng diễn ra trong bối cảnh các nước phương Tây chìm đắm trong sự thống trị của thế lực phong kiến, với những giáo lí Ki-tô lỗi thời. Quá trình này kéo dài hàng trăm năm, còn được gọi là “đêm trường trung cổ” của châu Âu.

- Đây là cuộc đấu tranh công khai đầu tiên của giai cấp tư sản chống lại thế lực phong kiến đã suy tàn. Đánh bại hệ tư tưởng phong kiến lỗi thời, đề cao giá trị tốt đẹp, cao quý của con người và giàu tính nhân văn. Điều này thể hiện một bước tiến kì diệu trong lịch sử văn minh ở Tây Âu.

Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha là những nước đi tiên phong trong các cuộc thám hiểm, khám phá những miền đấ mới.

Năm 1487, B. Đi-a-xơ (1450 – 1500) là hiệp sĩ “Hoàng gia” đã dẫn đầu đoàn thám hiểm đi vòng quanh cực Nam của châu Phi. Điểm đó được ông đặt tên là mũi Bão Tố, sau gọi là mũi Hảo Vọng.

Ph. Ma-gien-lan (1480 – 1521) là người đã thực hiện chuyến đi đầu tiên vòng quanh thế giới bằng đường biển từ năm 1519 đến năm 1522.

- Đáp án B, C, D: là tác động tích cực của các cuộc phát kiến địa lí.

- Đáp án A: là tác động tiêu cực mà các cuộc phát kiến địa lí mang lại. Bởi vì thông qua các cuộc phát kiến địa lí, các nước phương Tây tìm ra được những vùng đất mới có điều kiện tự nhiên và vị trí địa lí thuận lợi lại giàu tài nguyên thiên nhiên. Trong khí đó, khi chủ nghĩa tư bản ra đời lại cần những điều này => quá trình xâm chiếm thuộc địa diễn ra. Bên cạnh đó, những con đường mới được tìm ra sẽ giúp các nước mở rộng buôn bán với nhau, ở phương Tây mặt hàng quan trong đó là nô lệ.