Bài 14: Hành trình phát triển và thành tựu của văn minh Đông Nam Á thời kì cổ trung đại

Ở Cam-pu-chia, tộc người chiếm đa số là Khơ – me. Địa bàn sinh tụ đầu tiên của người Khơ – me ở phía bắc nước Cam-pu-chia ngày này.

Thế kỷ IX đến XV là thời kỳ phát triển của vương quốc Cam pu chia (Ăng co huy hoàng) – sau này lấy tên Ăng – co đặt tên cho thời kì dài nhất và phát triển nhất của nước Campuchia phong kiến.

- Nông nghiệp, lâm nghiệp và ngư nghiệp, thủ công nghiệp phát triển.

- Mở rộng lãnh thổ về phía đông: tiến đánh Cham pa, trung và hạ lưu sông Mê nam (Thái Lan), trung lưu sông Mê Công (Lào), tiến đến bắc bán đảo Mã Lai => Thế kỉ X – XII, Campuchia trở thành một trong những vương quốc mạnh và ham chiến trận nhất Đông Nam Á.

- Kinh đô Ăngco với đền tháp đồ sộ như Ăng – co Vát, Ăng – co Thom.

Từ những thế kỉ đầu Công nguyên, người Khơ – me đã học chữ Phạn của người Ấn. Trên cơ sở đó, từ thế kỉ VII, người Khơ – me đã sáng tạo nên hệ chữ viết riêng của mình gọi là chữ Khơ – me cổ.

Dòng văn học dân gian và văn học viết với những truyện thần thoại, truyện cười, truyện trạng, truyện thơ, …đều phản ánh những tình cảm của con người đối với thiên nhiên, đất nước, tình cảm giữa những con người cùng sống chung trong một cộng đồng.

Nghệ thuật kiến trúc Cam-pu-chia gắn chặt với tôn giáo đã truyền bá ở đây:

- Thời kì đầu, Cam-pu-chia tiếp thu văn hóa Hinđu giáo.

- Thế kỉ XII, Phật giáo Đại thừa có ảnh hưởng lớn đến Cam-pu-chia.

Người Lào Thơng là chủ nhân của văn hóa đồ đá, đồ đồng. Họ tạo ra chum đá (cánh đồng Chum ở Xiêng Khoảng).

Tổ chức xã hội sơ khai của người Lào là các mường cổ.

Cũng như các nhóm người Thái khác, người Lào có hệ thống chữ viết riêng của họ, cũng được xây dựng một cách sáng tạo trên cơ sở vận dụng nét chữ cong của Cam-pu-chia và Mi – an – ma.

Tộc người Khơme (thuộc nhóm Môn):

- Chiếm đa số ở Cam-pu-chia.

- Sống ở phía bắc Cam- pu -chia.

- Giỏi săn bắn, đào ao, đắp hồ trữ nước.

- Ảnh hưởng bởi văn hóa Ấn Độ, biết khắc chữ Phạn.

Những biểu hiện chúng tỏ Ăng – co là thời kì huy hoàng của vương quốc Cam-pu-chia bao gồm:

- Nông nghiệp, lâm nghiệp và ngư nghiệp, thủ công nghiệp phát triển.

- Mở rộng lãnh thổ về phía đông: tiến đánh Cham pa, trung và hạ lưu sông Mê nam (Thái Lan), trung lưu sông Mê Công (Lào), tiến đến bắc bán đảo Mã Lai => Thế kỉ X – XII, Campuchia trở thành một trong những vương quốc mạnh và ham chiến trận nhất Đông Nam Á.

- Kinh đô Ăng co với đền tháp đồ xộ như Angcovát, AngcoThom.

Đáp án D: là đặc điểm phát triển của Vương quốc Lào.

Các vua Cam-pu-chia thời kì Ăng – co có thể không ngừng mở rộng quyền lực của mình ra bên ngoài dựa trên sự ổn đinh về kinh tế và xã hội:

- Kinh tế: các ngành nông nghiệp, lâm nghiệp và ngư nghiệp phát triển cùng với nền thủ công nghiệp thịnh đạt, đặc biệt các bức phù điêu của các đền tháp => tạo tiềm lực mạnh để xâm chiếm các nước khác.

- Xã hội: sự phát triển về kinh tế kéo theo những ổn định về mặt xã hội. Các phong trào đấu tranh của nhân dân ít diễn ra sẽ là điều kiện thuận lợi để bộ phận đứng đầu vương quốc Cam-pu-chia tiến hành xâm lược và mở rộng lãnh thổ.

=> Từ thế kỉ X – XII, Cam-pu-chia trở thành vương quốc mạnh và ham chiến trận nhất Đông Nam Á.

Cuối thế kỷ XIII, Cam-pu-chia bắt đầu suy yếu. Sau 5 lần bị người Thái xâm chiến, năm 1432 người Khơme bỏ kinh đô Ăngco, lui về phía cư trú nam Biển Hồ (Phnôm Pênh. Kể từ đây, Chính quyền phong kiến Campuchia luôn phải đối phó với những cuộc tấn công từ bên ngoài và mưu sát, tranh giành địa vị lẫn nhau. Tình hình diễn biến phức tạp, khiến đất nước Cam-pu-chia suy kiệt khi thực dân Pháp đến xâm lược (1863).

=> Cam-pu-chia bước vào thời kì phải đối phó các cuộc tấn công từ bên ngoài và những vụ mưu sát, tranh giành địa vị lẫn nhau bắt đầu từ sự tấn công và gây chiến nhiều lần của người Thái.

Đáp án D: chỉ thời kì Ăng – co – thời kì phát triển thịnh vương của vương quốc Cam-pu-chia.  

Đất nước Lào ngày nay gắn liền với dòng sông Mê Công. Sông Mê Công là nguồn tài nguyên thủy văn dồi dào, trục giao thông của đất nước, vừa là yếu tố của sự thống nhất Lào về mặt địa lí.

Sông Mê Công không có vai trò là biên giới tự nhiên giữa Lào và Việt Nam.

- Người Lào Thơng là chủ nhân của nền văn hóa đồ đá, đồ đồng từ hàng nghìn năm trước.

- Thế kỉ XIII, một nhóm người nói tiếng Thái di cư đến đây, sinh sống hòa hợp với người Lào Thơng gọi là người Lào Lùm.

=> Pha Ngừm đã thống nhất các mường ở Lào, lên ngôi vua (1353) và đặt tên nước là Lan Xang (nghĩa là Triệu Voi).

=> Nhân tố chủ yếu dẫn đến sự thành lập nước Lan Xang là sự liên kết giữa các bộ tộc Lào Thơng và Lào Lùm.

Đến thế kỉ XVIII, Lan Xang xảy ra những cuộc tranh chấp ngôi báu trong hoàng tộc, sau đó đất nước bị phân liệt thành ba tiểu quốc đối địch. Đây là nguyên nhân quan trọng nhất khiến vương quốc Lan Xang suy yếu.

Dưới thời vua Xu-li-nha Vông- xa:

- Đất nước chia thành 7 tỉnh.

- Bộ máy nhà nước: vua => một phó vương + 7 quan đại thần kiêm tổng đốc 7 tỉnh.

- Quân đội:

+ Chia thành 2 loại: quân thường trực của nhà vua và quân địa phương.

+ Mua thêm một số vũ khí của thương nhân châu Âu để trang bị cho quân đội.

=> Những chính sách cải cách hành chính và quân đội của vua Xu-li-nha Vông- xa thể hiện sự tài giỏi và lãnh đạo sáng suốt của nhà vua

=> Là nguyên nhân quan trọng đưa vương quốc Lan Xang phát triển thịnh đạt.

Văn hóa Lào và Campuchia đều có nét đặc sắc là: Tiếp thu có chọn lọc những thành tựu văn hóa từ bên ngoài, kết hợp văn hóa bản địa để xây dựng nền văn hóa riêng đặc sắc.  

- Đối với Cam-pu-chia:

+ Tiếp thu chữ Phạn của người Ấn để sáng tạo ra chữ viết riêng của người Khơ – me.

+ Tiếp thu văn hóa Hinđu giáo và Phật giáo Đại thừa đi liền với các công trình kiến trúc lớn.

- Đối với Lào:

+ Vận dụng sáng tạo nét chữ cong của Cam-pu-chia và Mi-an-ma để tạo ra chữ viết riêng.

+ Tiếp thu đạo Phật đi liền với các công trình kiến trúc Phật giáo, vẫn có dáng vẻ độc đáo và riêng biệt của người Lào.

Hiện vật tiêu biểu còn tồn tại đến ngày nay của tộc người Lào Thơng là những chiếc chum đá khổng lồ. Cánh đồng chum vẫn đang là trong những địa điểm khảo cổ nguy hiểm nhất thế giới. Những quả bom chưa nổ sót lại thời chiến tranh thuộc Chiến tranh bí mật vẫn gây thương thích mỗi tuần. Trong thời kỳ chiến tranh đó, không quân Mỹ đã rải bom dày đặc khu vực này. Du khách đến đây chỉ được tham quan an toàn ở 3 vị trí là Vị trí 1, 2 và Vị trí 3 và phải theo chỉ dẫn của các biển báo các quả bom chưa nổ nhưng nhiều người vẫn không để ý đến các biển báo này.

Đến nửa cuối thế kỉ XIX, Lào và các nước trên bán đảo Đông Dương (Việt Nam, Campuchia) đều bị thực dân Pháp xâm lược và đặt ách cai trị:

- Đối với Lào: năm 1893, Pháp xâm lược và biến thành thuộc địa.

- Đối với Campuchia: năm 1863, Pháp đến xâm lược.

- Đối với Việt Nam: năm 1858, Pháp đến xâm lược và hoàn thành về cơ bản vào năm 1884.