Sự phát triển nghĩa của từ vựng

- Mắt (1) được chuyển nghĩa theo cách ẩn dụ, mắt lưới có hình dạng gần giống đôi mắt.

- Mắt (2) được chuyển nghĩa theo cách hoán dụ.

Từ “biển” được dùng với nghĩa chuyển và chuyển nghĩa theo phương thức ẩn dụ để chỉ khối lượng nhiều, đông đảo ví như biển. Ở đây “biển người” là chỉ khối lượng người rất lớn.

- Từ “biển” trong câu (1) được dùng với nghĩa gốc.

- Từ biển trong câu (2), (3) được dùng với nghĩa chuyển theo phương thức ẩn dụ.

+ Từ biển trong câu (2) là ẩn dụ tu từ. Tác giả dùng biển để chỉ nhân vật trữ tình em, dựa trên mối quan hệ tương đồng giữa biển và em theo cảm nhận của nhà thơ, nhằm thể hiện tình yêu rộng lớn, nỗi nhớ mênh mông, cồn cào khi xa cách thuyền – anh. Đây không phải hiện tượng phát triển nghĩa của từ bởi sự chuyển nghĩa đó chỉ có tính chất lâm thời, gắn với hoàn cảnh sử dụng cụ thể nhằm mục đích tu từ; nó không làm cho từ có thêm nghĩa mới.

+ Từ “biển” được dùng với nghĩa chuyển và chuyển nghĩa theo phương thức ẩn dụ để chỉ khối lượng nhiều, đông đảo ví như biển. Ở đây “biển người” là chỉ khối lượng người rất lớn.

Từ hoa trong câu trên được dùng theo nghĩa chuyển - chuyển nghĩa theo phương thức ẩn dụ để chỉ người con gái đẹp.

Mặt trời (2) được dùng theo nghĩa chuyển, chuyển nghĩa theo phương thức ẩn dụ chỉ người con là điều vô cùng có ý nghĩa với mẹ trong cuộc đời này, là mặt trời sưởi ấm lòng tin, ý chí của người mẹ trong cuộc sống.

Trong câu trên từ được dùng với nghĩa chuyển là từ “tay” - chuyển nghĩa theo phương thức hoán dụ dùng bộ phận (tay) để nói toàn thể (con người)

Nhà thơ Nguyễn Du dùng từ đầu xanh với ý chỉ tuổi trẻ, từ má hồng để chỉ người con gái đẹp. Cả hai từ này đều được dùng để chỉ nhân vật Thúy Kiều. Cả hai từ đầu xanh và má hồng đều được dùng với nghĩa chuyển và chuyển nghĩa theo phương thức hoán dụ.

“then hoa”, then cài bằng cành cây có hoa, ý nói cửa ngõ gài sơ sài, không thận trọng, tỏ rằng nhà Kim Trọng ở là nhà nho, phóng khoáng, không lo quân gian.

Cho nên từ “then hoa: được dùng với nghĩa chuyển và chuyển nghĩa theo phương thức ẩn dụ để chỉ cửa nhà gài sơ sài, giản đơn, mong  manh như những bông hoa.

- Từ “đầu” trong câu a là nghĩa gốc chỉ phần trên cùng của cơ thể người hoặc động vật, nơi chứa bộ óc.

- Từ “đầu” trong câu b chỉ trí tuệ, tư tưởng của con người, đây là chuyển nghĩa theo phương thức hoán dụ.

Từ “thuyền” trong câu c được dùng với nghĩa gốc, chỉ phương tiện giao thông trên mặt nước, thường nhỏ và thô sơ, hoạt động bằng sức người, sức gió.

Những trường hợp còn lại từ thuyền đều được dùng với nghĩa chuyển.

- Thuyền trong câu a chỉ người con trai, được chuyển nghĩa theo phức ẩn dụ, người con trai cũng giống như chiếc thuyền theo đuổi những ước mơ nơi phương xa, khác với bến (người con gái) lúc nào cũng cố định một chỗ, chờ đợi thuyền (người con trai) trở về.

- Thuyền trong câu b chỉ việc người con gái đi lấy chồng, chuyển nghĩa theo phương thức ẩn dụ, chiếc thuyền chòng chành giống như mối duyên trắc trở, không thành.

- Thuyền trong câu d chỉ người con trai, được chuyển nghĩa theo phương thức ẩn dụ, bên cạnh biển (chỉ người con gái)

- Từ sườn nghĩa gốc được dùng để chỉ các xương bao quanh lồng ngực từ cột sống đến ức (nói tổng quát), là phần thân ứng với xương sườn.

- Trong câu (1) từ sườn được dùng với nghĩa chuyển, chuyển nghĩa theo phương thức ẩn dụ, cdùng để chỉ bề cạnh của một ngọn núi.

- Trong câu (2) từ sườn được dùng với nghĩa gốc, dùng để chỉ phần thân ứng với xương sườn.

- Trong câu (3) từ sườn được dùng với nghĩa chuyển, chuyển nghĩa theo phương thức ẩn dụ, chỉ nơi quan trọng, nơi trọng yếu của địch.

- Từ “đầu” trong câu (1) chỉ bộ phận trước nhất, trên cùng của đồ vật, đây là chuyển nghĩa theo phương thức ẩn dụ.

- Từ “đầu” trong câu (2) chỉ vào vị trí trước nhất trong không gian hoặc thời gian, đây là chuyển nghĩa theo phương thức ẩn dụ.

- Từ “đầu” trong câu (3) chỉ đơn vị người, động vật, đây là chuyển nghĩa theo phương thức hoán dụ.

- Trường hợp (1) từ xanh được dùng với nghĩa gốc, chỉ màu xanh của chân mây và mặt đất.

- Trường hợp (2) từ xanh được dùng với nghĩa chuyển, chuyển nghĩa sang phương thức ẩn dụ, chỉ những điều tươi xanh, trong trẻo trong cuộc sống.

Từ “ngỗng” trong đoạn văn trên có nghĩa chỉ một loài chim cùng họ với vịt nhưng mình to và cổ dài hơn.

Từ “cơn sốt” trong đoạn văn được dùng để chỉ quá trình tăng mạnh một cách đột biến, nhất thời về giá cả hoặc nhu cầu nào đó trong xã hội mà ở đây là nhu cầu về khẩu trang trong đợt bùng phát dịch Corona.

Từ “vua” trong đoạn văn được dùng để chỉ người hay nhất, giỏi nhất trong một lĩnh vực nào đó mà ở đây là trong một môn thể thao được thi đấu trên sân đất nện.

Từ "gấu" trong câu trên dùng để chỉ những người có tích cách hùng hổ, mạnh mẽ và không sợ ai cả.

Từ “ngọt” trong câu chỉ những lời nói dễ nghe, êm tai khiến người ta xiêu lòng

Từ “ăn” trong câu văn trên có nghĩa chỉ hoạt động phương tiện giao thông là tàu được di chuyển vào cảng để tiếp nhận hàng hóa rồi đem di chuyển tới nơi cần thiết nào đó.

Từ xanh trong câu trên có ý chỉ ông trời, bầu trời thường có màu xanh, nên tác giả dùng màu xanh để chỉ ông trời trên cao.