Giáo án Công nghệ 10 bài 3 + 4: Khảo sát giống cây trồng mới nhất

Nội dung

Hoạt động của Thầy

Hoạt động của Trò

Hoạt động 1: Tìm hiểu mục đích, ý nghĩa của công tác khảo nghiệm giống cây trồng

I- Mục đích của công tác sản xuất giống cây trồng:

- Duy trì cũng cố độ thuần chủng, sức sống và tính trạng điển hình của giống

- Tạo ra số lượng cần thiết

- Đưa giống vào sản xuất đại trà

- Mục đích của công tác sản xuất giống cây trồng là gì?

- GV giải thích “ giống thuần chủng”

- HS trả lời

Hoạt động 2: Tìm hiểu hệ thống sản xuất giống cây trồng

II- Hệ thống sản xuất giống cây trồng:

- GĐ 1: SX hạt siêu nguyên chủng:

- GĐ 2: SX hạt nguyên chủng

- GĐ 3:SX hạt giống xác nhận

- Thế nào là hạt giống SNC?

- Thế nào là hạt giống NC?

- Tại sao giai đoạn sx hạt SNC và NC phải được tiến hành ở các cơ sở sản xuất giống chuyên nghiệp?

-Có chất lượng và độ thuần khiết cao

Duy trì, phục tráng và sản xuất hạt siêu nguyên chủng

-Hạt có chất lượng cao được tạo ra từ hạt siêu NC

Tiến hành ở các công ty hoặc trung tâm giống

Hoạt động 3: Tìm hiểu quy trình sản xuất giống cây trồng

III. Quy trình sản xuất giống cây trồng

1. Sản xuất giống cây trồng nông nghiệp

a. Sản xuất giống ở cây tự thụ phấn

* Từ hạt tác giả

Sơ đồ duy trì:

- Năm 1: gieo hạt tác giả (SNC) => chọn cây ưu tú.

- Năm 2: gieo hạt cây ưu tú thành từng dòng => hạt SNC.

- Năm 3: Nhân giống siêu nguyên chủng => giống nguyên chủng.

- Năm 4: Sản xuất hạt XN

* Từ giống nhập nội ,giống thoái hóa

Sơ đồ phục tráng

- Năm thứ 1: gieo hạt của vật liệu khởi đầu (cần phục tráng) => chọn cây ưu tú.

- Năm thứ 2: gieo hạt cây ưu tú thành từng dòng, CL hạt của 4 -5 dòng tốt nhất => đánh giá lần 1.

- Năm thứ 3: chia hạt tốt nhất thành 2 phầnnhân sơ bộ.

So sánh giống.

=> thu hạt SNC đã phục tráng.

- Năm thứ 4: Nhân hạt SNC => hạt NC.

- Năm thứ 5: Sản xuất hạt giống xác nhận từ giống NC.

b. Cây thụ phấn chéo:

- Vụ 1:

- Chọn khu cách ly.

- Chia thành 500 ô; gieo hạt giống SNC.

- Chọn 1 cây / mỗi ô để lấy hạt.

- Vụ 2:

- Gieo hạt / cây đã chọn thành từng hàng.

- Chọn 1 cây / hàng để lấy hạt.

- Loại bỏnhững hàng cây, cây xấukhông đạt yêu cầu khi chưa tung phấn.

- Thu hạt những cây còn lại trộn lẫn => hạt SNC.

- Vụ 3:

- Gieo hạt SNC => nhân giống.

- Chọn lọc, loại bỏ cây không đạt yêu cầu => hạt nguyên chủng.

- Vụ 4:

- Nhân hạt nguyên chủng.

- Chọn lọc => hạt xác nhận.

c. Cây trồng nhân giống vô tính:

- gđ1: sản xuất giống SNC = pp chọn lọc.

+ cây lấy củ: chọn lọc hệ củ (khoai…)

+cây lấy thân: chọn lọc cây mẹ ưu tú (mía, sắn…)

+ chọn cây mẹ làm gốc ghép.

- gđ2: tổ chức sản xuất giống NC từ SNC.

- Gđ3: tổ chức sản xuất giống đạt tuêi chuẩn thương phẩm (giống xác nhận).

2. Sản xuất giống cây rừng:

Gồm 2 giaiđoạn:

- Chọn lọc những cây trội, khảo nghiệm

- Lấy hạt giống từ rừng giống hoặc vườn giống sản xuất cây con để cung cấp cho sẩn xuất.

- Thế nào là cây tự thụ phấn?

- Cho HS thảo luận nhóm thông qua hệ thống câu hỏi?

+ Quy trình sản xuất cây trồng tự thụ phấn từ hạt tác giả diễn ra trong mấy năm ? Nhiệm vụ từng năm?

+ trong sản xuất đã áp dụng hình thức chọn lọc nào?

+ Chọn lọc phục tráng có khác gì với chọn lọc duy trì?

- Treo sơ đồ H4.1/15 SGK phóng to cho HS thảo luận 5 phút:

+ Thế nào là thụ phấn chéo?

+ Vì sao cần chọn ruộng sản xuất hạt giống ở khu cách ly?

+ Để đánh giá thế hệ chọn lọc ở vụ 2, 3 tại sao phải loại bỏ những cây không đạt yêu cầu từ trước khi cây tung phấn?

- Gọi các nhóm lần lượt trả lời; nhận xét, bổ sung.

* Thụ phấn chéo: là hình thức sinh sản mà hạt phấn cây này với nhuỵ cây khác.

* Chọn ruộng sản xuất ở khu cách ly nhằm đảm bảo độ thuần khiết của giống.

* Loại bỏ những cây không đạt yêu cầu để cây xấu không tung phấn lên cây tốt.

- Các hình thức chọn lọc của quy trình sản xuất cây trồng thụ phấn chéo?

Þ tuân theo quy trình rất nghiêm ngặt.

Đối với cây trồng có hình thức sinh sản sinh dưỡng là chủ yếu thì quy trình sản xuất giống không phải là tạo ra hạt giống mà là tạo ra cây giống

- Yêu cầu HS đọc mục c / 16 rút ra ý chính.

- Cây rừng có những đặc điểm gì khác

câylương thực thực phẩm?

- Yêu cầu HS đọc mục 2 /16 SGK rút ra ý chính.

- Cây rừng khác cây trồng nông nghiệp ở điểm nào?

- Quy trình sản xuất giống cây trồng gồm những giai đoạn nào?

- Hạt phấn rơi vào đầu nhụy của chính hoa đó

- 6 nhóm thảo luận

- Nhóm 1 & 2

- Nhóm 3 & 4

- Nhóm 5 & 6

- Đại diện các nhóm lần lượt trả lời. Nhóm khác nhận xét, bổ sung.

- HS đọc mục c / 16 rút ra ý chính.

- thời gian sinh trưởng dài.

- HS đọc mục 2 /16 SGK rút ra ý chính.

HS trả lời

- Trả lời

Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

Nội dung kiến thức

- Gọi HS đọc SGK mục I / 12

- Giải thích khái niệm sức sống, tính trạng điển hình, sản xuất đại trà.

- Yêu cầu HS đọc mục II/ 12 SGK

- Treo H 3.1/ 12 SGK phóng to và hỏi

- Hệ thống sản xuất giống cây trồng gồm mấy giai đoạn. Nội dung của từng giai đoạn?

- Bắt đầu từ khâu nào? khi nào kết thúc?

- Thế nào là hạt siêu nguyên chủng?

- Nhiệm vụ cuả giai đoạn 1 là gì?

- Nơi nào có nhiệm vụ sản xuất hạt siêu nguyên chủng?

- Thế nào là hạt nguyên chủng?

- Tại sao hạt SNC & hạt NC cần được sản xuất tại các cơ sở sản xuất giống chuyên ngành?

- Giới thiệu sơ lược hình thức sinh sản ở thực vật: hữu tính (tự thụ / thụ phấn chéo) & vô tính.

- Treo sơ đồ H3.2 / 13 SGK phóng to.

- Cho HS thảo luận nhóm thông qua hệ thống câu hỏi?

+ Quy trình sản xuất cây trồng tự thụ phấn từ hạt tác giả diễn ra trong mấy năm? Nhiệm vụ từng năm?

+ trong sản xuất đã áp dụng hình thức chọn lọc nào?

+ Chọn lọc phục tráng có khác gì với chọn lọc duy trì?

- Treo sơ đồ H4.1/15 SGK phóng to cho HS thảo luận 5 phút:

+ Thế nào là thụ phấn chéo?

+ Vì sao cần chọn ruộng sản xuất hạt giống ở khu cách ly?

+ Để đánh giá thế hệ chọn lọc ở vụ 2, 3 tại sao phải loại bỏ những cây không đạt yêu cầu từ trước khi cây tung phấn?

- Gọi các nhóm lần lượt trả lời; nhận xét, bổ sung.

Đối với cây trồng có hình thức sinh sản sinh dưỡng là chủ yếu thì quy trình sản xuất giống không phải là tạo ra hạt giống mà là tạo ra cây giống

- Yêu cầu HS đọc mục c / 16 rút ra ý chính.

- Cây rừng có những đặc điểm gì khác cây lương thực thực phẩm?

- Yêu cầu HS đọc mục 2 /16 SGK rút ra ý chính.

- HS đọc SGK mục I / 12.

- HS đọc mục II/ 12 SGK

- Quan sát tranh.

- 3 giai đoạn.

- Nhận hạt giống.

- Hạt giống xác nhận.

- Chất lượng, thuần khiết.

Vì hạt SNC đòi hỏi y/c KT cao và sự theo dõi chặt chẽ, chống pha tạp, đảm bảo duy trì và củng cố kiểu gen thuần chủng của giống

- Quan sát: lưu ý những ô gạch chéo là biểu tượng các dòng không đạt yêu cầu Þ không thu hạt.

- Chọn lọc cá thể năm thứ 1 và năm thứ 2

- Khác: có chọn lọc hàng loạt băngf thí nghiệm ss để có được hạt SNC, dó đó t.g sx dài hơn.

- 6 nhóm thảo luận

- Nhóm 1 & 2

- Nhóm 3 & 4

- Nhóm 5 & 6

- Đại diện các nhóm lần lượt trả lời. Nhóm khác nhận xét, bổ sung.

+ Là hình thức sinh sản mà nhuỵ của hoa được thụ phấn từ hạt phấn của cây khác. VD: ngô, vừng…

+ Không để cho cây giống được thụ phấn từ những cây không mong muốn trên đồng ruộng, đảm bảo độ thuần khiết của giống).

+ Không để cho những cây xấu được tung phấn nên không có đk phát tán hạt phấn vào những cây tốt).

- HS đọc mục c / 16 rút ra ý chính.

- Thời gian sinh trưởng dài.

- HS đọc mục 2 /16 SGK rút ra ý chính.

I. Mục đích

- Duy trì, củng cố độ thuần chủng, sức sống và tính trạng điển hình của giống.

- Tạo ra số lượng giống cần thiết cc cho sx đại trà.

- Đưa giống tốt nhanh phổ biến vào sx.

II. Hệ thống sản xuất giống cây trồng

- Bắt đầu: khi nhận hạt giống do cơ sở nhà nước cung cấp.

- Kết thúc: có được hạt gi ống xác nhận.

- gồm 3 giai đoạn:

* sản xuất hạt siêu nguyên chủng: Chất lượng và độ thuần khiết cao.

* sản xuất hạt giống nguyên chủng từ siêu nguyên chủng: chất lượng cao.

* sản xuất hạt giống xác nhận: cung cấp cho sản xuất đại trà.

III. Quy trình sản xuất giống cây trồng

1. Sản xuất giống cây trồng nông nghiệp

a. Cây tự thụ phấn:

- Theo 2 sơ đồ:

+ Duy trì

+ Phục tráng

Duy trì Phục tráng

- Năm 1: gieo hạt tác giả (SNC) => chọn cây ưu tú.

- Năm 2: gieo hạt cây ưu tú thành từng dòng => hạt SNC.

- Năm 3: Nhân giống siêu nguyên chủng => giống nguyên chủng.

- Năm 4: Sản xuất hạt giống xác nhận từ giống NC. - gieo hạt của VLKĐ (cần phục tráng) => chọn cây ưu tú.

- Gieo hạt cây ưu tú thành từng dòng, CL hạt của 4 -5 dòng tốt nhất => đánh giá lần 1.

- chia hạt tốt nhất thành 2 phần nhân sơ bộ và so sánh giống.

=> thu hạt SNC đã phục tráng.

- Nhân hạt SNC => hạt NC.

- Năm 5: Sản xuất hạt giống xác nhận từ giống NC.

b. Cây thụ phấn chéo:

* Vụ 1:

- Chọn khu cách ly.

- Chia thành 500 ô; gieo hạt giống SNC.

- Chọn 1 cây / mỗi ô để lấy hạt.

* Vụ 2:

- Gieo hạt / cây đã chọn thành từng hàng.

- Chọn 1 cây / hàng để lấy hạt.

- Loại bỏ những hàng cây, cây xấu không đạt yêu cầu khi chưa tung phấn.

- Thu hạt những cây còn lại trộn lẫn => hạt SNC.

* Vụ 3:

- Gieo hạt SNC => nhân giống.

- Chọn lọc, loại bỏ cây

không đạt yêu cầu => hạt nguyên chủng.

*Vụ 4:

- Nhân hạt nguyên chủng.

- Chọn lọc => hạt xác nhận.

c. Cây trồng nhân giống vô tính.

- gđ1: sản xuất giống SNC = pp chọn lọc.

+ cây lấy củ: chọn lọc hệ củ (khoai…)

+ cây lấy thân: chọn lọc cây mẹ ưu tú (mía, sắn…)

+ chọn cây mẹ làm gốc ghép.

- gđ2: tổ chức sản xuất giống NC từ SNC.

- gđ3: tổ chức sản xuất giống đạt tiêu chuẩn thương phẩm (giống xác nhận).

2. Sản xuất giống cây rừng

- 2 giai đoạn:

+ G/đ 1: Sx giống SNC và NC thực hiện theo cách chọn lọc các cây trội đạt tiêu chuẩn SNC để xd rừng giống hoặc vườn giống.

+ G/đ 2: nhân giống cây rừng ở rừng giống hoặc vườn giống để cung cấp giống cho sản xuất có thể bằng hạt, bằng giâm hom hoặc bằng pp nuôi cấy mô.

Cây tự thụ phấn

Cây thụ phấn chéo

Giống nhau

- Đều trải qua 3 giai đoạn sản xuất hạt SNC, NC, hạt xác nhận.

Khác nhau

- Vật liệu khởi đầu là hạt tác giả/ hạt nhập nội/ hạt cần phục tráng.

- Không yêu cầu cách ly cao.

- Vật liệu khởi đầu là hạt SNC: hạt tác giả.

- Yêu cầu cách ly cao.

Nội dung

Hoạt động dạy và học

b. Sản xuất giống ở cây trồng thụ phấn chéo

- Vụ 1. Gieo ít nhất 3000 cây vào 500 ô. Mỗi ô chọn 1 cây , gieo thành hàng

- Vụ 2. Loại bỏ hàng xấu, cây xấu,thu hạt các cây còn lại, ta được hạt SNC

-Vụ 3. Nhân hạt SNC . Loại bỏ cây xấu trước khi tung phấn. Thu hạt còn lại ta được hạt NC

- Vụ 4. Tương tự ta được hạt XN

c. Sản xuất giống ở cây trồng nhân giống vô tính

Gồm 3 giai đoạn:

- Chọn lọc duy trì thế hệ vô tính đạt tiêu chuẩn cấp siêu nguyên chủng( củ, hom, cây, thân ngầm)

- Tổ chức sản xuất vật liệu cấp nguyên chủng từ cấp siêu nguyên chủng

- Sản xuất vật liệu giống đạt tiêu chuẩn thương phẩm

2. Sản xuất giống cây rừng

- Chọn những cây trội, khảo nghiệm, chọn các cây đạt tiêu chuẩn để xây dựng rừng giống (vườn giống)

- Lấy hạt giống từ rừng giống (vườn giống) sản xuất cây con để cung cấp cho sản xuất

Chú ý: giống cây rừng có thể nhân giống bằng hạt hoặc công nghệ nuôi cấy mô, giâm hom

HS. Hãy quan sát H4.1 kết hợp với nghiên cứu SGK hãy trả lời CH

+ Nội dung quy trình thụ phấn chéo

+ Những điểm khác so với quy trình sản xuất giống ở cây tự thụ phấn.

HS thảo luận và trả lời

GV bổ sung

Nhấn mạnh điểm khác

+ Phải có khu sản xuất giống cách li

+ Loại bỏ cây xấu trước khi tung phấn

+ yêu cầu kỹ thuật ở vụ thứ 1

H. Nêu điểm khác nhau cơ bản của quy trình này với các quy trình trước?

Có chọn lọc duy trì thế hệ vô tính SNC)

H. Quy trình sản xuất giống ở cây nhân giống vô tính gồm mấy giai đoạn? Nội dung mỗi giai đoạn?

H. Sản xuất giống cây rừng gặp khó khăn gì?

HS nghiên cứu thông tin phần III. 2 trả lời

H. Quy trình sản xuất giống cây rừng được tiến hành như thế nào?

HS nghiên cứu thông tin phần III. 2 trả lời.