Giáo án Ngữ văn 10 Bài Tấm Cám mới nhất

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới

GV hướng dẫn hs tìm hiểu phần tiểu dẫn.

Tìm hiểu thể loại truyện cổ tích

? GV: Nêu khái niệm, phân loại, đặc trưng, nội dung của truyện cổ tích ?

HS nhóm 1:

HS: trả lời.

GV: Truyện cổ tích Tấm Cám được phổ biến ở nhiều dân tộc trên thế giới. Theo thống kê của nữ sĩ người Anh trên thế giới có 564 kiểu truyện Tấm Cám. Ở Việt Nam có 30 kiểu truyện Tấm Cám

+ GV: HD HS tiếp cận cận văn bản bằng cách kể chuyện và diễn xuất ( đóng vai) Chú ý: giọng kể chuyện chậm rãi, biểu cảm, phù hợp tính cách các nhân vật.

HS nhóm 2:

GV: Truyện cổ tích Tấm Cám có thể chia mấy phần? Tóm tắt nội dung mỗi phần? Chủ đề của truyện là gì:

HS: trả lời

GV hướng dẫn hs tìm hiểu văn bản

? GV: Truyện gồm có những nhân vật nào? Giữa các nhân vật có mâu thuẫn – xung đột gì?

HS: trả lời.

GV: Mâu thuẫn, xung đột giữa Tấm với Cám và mụ gì ghẻ -có thể phân thành mấy chặng?

HS: trả lời.

GV: Tóm tắt các sự việc chính trong từng chặng?

HS: trả lời.

GV: Ở chặng 1, em thấy nhân vật Tấm được giới thiệu với thân phận và phẩm chất ntn?

HS: trả lời.

 ? Phản ứng của Tấm trước những âm mưu, việc làm độc ác của mẹ con Cám?

HS: trả lời.

? GV: Bản chất của mẹ con Cám?

HS: trả lời

Hoạt động 3. Hoạt động thực hành

Lập bảng tóm tắt các sự việc (SV) và chi tiết thể hiện diễn biến của mâu thuẫn - xung đột giữa Tấm và mẹ con Cám.

Hoạt động 4. Hoạt động ứng dụng

- GV nêu vấn đề, yêu cầu các nhóm thảo luận và trình bày :

Hãy viết 1 đoạn văn với chủ đề: Những con người bất hạnh quanh ta.

- Yêu cầu: Trình bày bằng kĩ thuật sơ đồ tư duy  (SĐTD) hoặc khăn trải bàn.

I. Tìm hiểu chung:

1. Thể loại

- Khái niệm: SGK/18

- Phân loại:

   + Truyện cổ tích thần kì

   + Truyện cổ tích sinh hoạt

   + Truyện cổ tích loài vật.

- Đặc trưng truyện cổ tích thần kỳ:

+ Có sự tham gia của các yếu tố thần kì.

+ Đối tượng: Con người nhỏ bé trong xã hội.

+ Kết cấu phổ biến: Nhân vật chính trải qua hoạn nạn cuối cùng được hưởng hạnh phúc thoả nguyện mơ ước .

 - Nội dung: Thể hiện mâu thuẫn, xung đột trong gia đình, ngoài xã hội; cuộc đấu tranh giữa thiện – ác, tốt – xấu; đề cao cái thiện phê phán cái ác; thể hiện mơ ước thiện chiến thắng ác, xã hội công bằng hạnh phúc. Kết thúc: có hậu.

2. Văn bản

- Thể loại: Truyện cổ tích thần kì.

→ Được phổ biến ở nhiều dân tộc khác nhau trên thế giới.

- Tóm tắt văn bản:

- Bố cục

+ P1: Cuộc đời và số phận bất hạnh của Tấm, nhưng Tấm luôn được giúp đỡ.

+ P2: Hạnh phúc đến với Tấm.

+ P3: Cuộc đấu tranh không khoan nhượng qua những kiếp hồi sinh của Tấm để giành  lại hạnh phúc.

- Chủ đề: phản ánh số phận của cô gái mồ côi bất hạnh với ước mơ chiến thắng cái ác để giành và giữ hạnh phúc.

II. Đọc – hiểu văn bản

1. Nhân vật và mâu thuẫn -  xung đột chủ yếu

- Trong quan hệ gia đình: mâu thuẫn gia đình

   Tấm >< Cám (hai chị em cùng cha khác mẹ) ->Mâu thuẫn Tấm - Cám là chủ yếu, xuyên suốt toàn truyện, liên tục và ngày càng căng thẳng, quyết liệt.

    Tấm >< Dì ghẻ (Con chồng và dì ghẻ)

-> Mâu thuẫn dì ghẻ - con chồng chỉ đóng vai trò bổ sung, phụ trợ.

- Trong quan hệ xã hội:

-> Mâu thuẫn vì quyền lợi xã hội.

 2. Diễn biến của mâu thuẫn- xung đột giữa Tấm và mẹ con Cám

Chặng 1: Từ thân phận khổ đau trở thành hoàng hậu.

- Thân phận:

+ Mồ côi, ở với dì ghẻ cay nghiệt.

+ Bị bóc lột sức lao động, cướp công vật chất

+ Bị đày đọa về tinh thần.

à Thân phận bất hạnh, đáng thương, bị cướp đoạt từ công sức lao động đến những khát khao nhỏ bé.

- Phản ứng của Tấm trước những âm mưu, việc làm độc ác của mẹ con Cám: khóc.

à Đó là phản ứng tự nhiên của một con người yếu đuối, thụ động vì bất lực trước những trớ trêu của phận mình.

- Bản chất của mẹ con Cám: độc ác, nhẫn tâm hành hạ Tấm.

Lập bảng tóm tắt các sự việc và chi tiết thể hiện diễn biến của mâu thuẫn- xung đột giữa Tấm và mẹ con Cám theo mẫu.

Yêu cầu sản phẩm :

- Trình bày bằng kĩ thuật Sơ đồ tư duy (SĐTD), trên khổ giấy A0 (hoặc bảng)

- Phương tiện: Giấy A0, bút dạ, bút – sáp màu hoặc phấn-bảng.

- Hình thức: Sáng tạo, sinh động, rõ ràng, không trình bày nhiều chữ.

- Nội dung : hợp lí, thực tế, thuyết phục.

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới GV hướng dẫn học sinh tìm hiểu văn bản.

Nhóm 4: Mâu thuẫn- xung đột giữa Tấm và mẹ con Cám phát triển ntn ở chặng này ?

Nhóm 5: Tấm trải qua những hình thức hóa thân nào? Thái độ, hành động của Tấm ntn khi ở trong những hình thức hóa thân? So sánh với các phản ứng của cô trong chặng 1?

? Sau mỗi lần Tấm bị giết, em có thấy tác giả dân gian miêu tả tiếng khóc của Tấm như trước ko? Bốn lần hóa thân của Tấm nói lên điều biến đổi gì trong tính cách, sức sống của nhân vật

Nhóm 6:  Vai trò của các yếu tố thần kì (chim vàng anh, cây xoan đào, khung cửi, quả thị) trong quá trình biến hóa của Tấm?

? Nếu đôi giày là vật trao duyên thì cái gì là vật nối duyên? Vì sao?

 ? Trước những hành động độc ác của Cám, vua đều ko nói gì. Em có suy nghĩ gì về nhân vật này?

Gv nêu vấn đề để HS tranh luận: Đánh giá việc Tấm trả thù mẹ con Cám, có hai luồng ý kiến:

+ Đồng tình với cách trả thù của Tấm, cho như thế là hợp lí, đích đáng.

+ Ko đồng tình, cho rằng cách trả thù như thế trái với bản chất hiền hậu của Tấm, làm giảm vẻ đẹp của nhân vật khiến Tấm trở nên hẹp hòi, tàn nhẫn (ko như kết thúc truyện Thạch Sanh).

- ý kiến của em ?

GV hướng dẫn học sinh tổng kết giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm.

 - Đánh giá về giá trị nội dung và nghệ thuật của truyện cổ tích Tấm Cám?

 Yêu cầu HS đọc và học phần ghi nhớ (sgk)

Hoạt động 3. Hoạt động thực hành

- GV nêu vấn đề, yêu cầu các nhóm thảo luận và trình bày.

Hãy viết 1 đoạn văn với chủ đề: Thiện và ác

- Yêu cầu: Trình bày bằng kĩ thuật SĐTD hoặc khăn trải bàn.

Hoạt động 4. Hoạt động ứng dụng

- Tìm những dị bản khác và các môtip khác của truyện Tấm Cám

- Theo em, cuộc đấu tranh giữa cái thiện và cái ác trong xã hội ngày nay còn không? Hãy lấy các VD minh họa?

II. Đọc – hiểu văn bản

2. Diễn biến của mâu thuẫn - xung đột giữa Tấm và mẹ con Cám

Chặng 2: Cuộc đấu tranh không khoan nhượng để giành lại hạnh phúc

- Mâu thuẫn: Tấm- Cám và dì ghẻ ngày càng gay gắt, quyết liệt hơn, phát triển thành mâu thuẫn mang tính quan hệ xã hội, mâu thuãn một mất một còn giữa thiện >< ác.

+ Mẹ con Cám: Tìm đủ mọi cách độc ác hòng tiêu diệt Tấm, chiếm ngôi hoàng hậu, hưởng vinh hoa phú quý.

- Cuộc đấu tranh ko khoan nhượng để giành lại hạnh phúc: Tấm: 4 lần bị giết " 4 lần hóa thân.

-> Từ  một cô gái yếu đuối, thụ động, chỉ biết khóc khi gặp khó khăn, bị đày đọa, Tấm đã trở nên mạnh mẽ, quyết liệt hơn, luôn tìm cách báo hiệu sự có mặt của mình trong các hình thức hóa thân, tuyên chiến với kẻ thù, ko chịu chết một cách oan ức trong im lặng.

Bốn lần bị giết, Tấm đều tìm cách hoá thân sang kiếp khác và đấu tranh quyết liệt với kẻ thù, tìm cách rủa mắng, tố cáo tội ác giết chị, cướp chồng của Cám.

àTấm có một sức sống mãnh liệt.

*Vai trò của yếu tố thần kì:

+ Làm cho cốt truyện phát triển sinh động.

+ Là những vật Tấm gửi linh hồn để trở về đấu tranh quyết liệt, triệt để với cái ác giành lại hạnh phúc.

+ Sức sống mãnh liệt, sự trỗi dậy mạnh mẽ của nhân vật.

+ Thể hiện quan niệm luân hồi của đạo Phật nhào nặn qua lí tưởng, thể hiện ước mơ công lí, tinh thần lạc quan, tin tưởng vào lẽ tất thắng của cái thiện của nhân dân lao động.

- Đôi giày " vật trao duyên.

- Vật nối duyên: miếng trầu têm cánh phượng.

" Sự khéo léo, đảm đang của người vợ hiền.

" Là hình ảnh quen thuộc trong đời sống văn hóa, gắn với phong tục hôn nhân của người Việt: nhận trầu ăn trầu là giao ước kết đôi.

- Ông vua: Trước những hành động độc ác của Cám, vua đều ko nói gì" hoàn toàn như người ngoài cuộc.

" Vua hiền lành và xa vời như ông Bụt.

 Chặng 3: Trả thù - trừng trị kẻ thù độc ác, giành lại hạnh phúc trọn vẹn nơi trần thế.

Việc trả thù quyết liệt của Tấm:

+ Phù hợp với quá trình chuyển biến tính cách nhân vật: từ  yếu đuối, thụ động chấp nhận đã trở nên mạnh mẽ, quyết liệt hơn, kiên cường đấu tranh đến cùng cho hạnh phúc của mình.

+ Thể hiện quan niệm về thiện- ác, ước mơ công lí, tinh thần lạc quan, tin tưởng vào lẽ tất thắng của chính nghĩa, của cái thiện của nhân dân.

III. Tổng kết

1. Nội dung

- Sự biến hoá của Tấm đã thể hiện sức sống, sức trỗi dậy mãnh liệt của con ngưòi trước sự vùi dập của kẻ ác. Đó là sức mạnh của cái thiện thắng cái ác qua cuộc đấu tranh ko khoan nhượng.

- Mâu thuẫn và xung đột trong truyện phản ánh mâu thuẫn và xung dột trong gia đình phụ quyền thời cổ, mâu thuẫn xã hội thiện- ác.

2. Nghệ thuật

- Các yếu tố thần kì khiến câu chuyện li kì, hấp dẫn.

- Khắc họa sự chuyển biến tính cách của nhân vật Tấm từ yếu đuối, thụ động đến kiên quyết đấu tranh giành lại sự sống và hạnh phúc của mình.

HS trình bày theo các cách khác nhau nhưng phải hợp lí, thuyết phục, hợp với chuẩn  mực đạo đức.

HS thảo luận, trình bày theo các cách khác nhau nhưng phải hợp lí, thuyết phục, phù hợp với chuẩn  mực đạo đức.