Ngày soạn: ...............................................
Ngày giảng: .............................................
Tiết 67. PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH
A-MỤC TIÊU BÀI HỌC
1. Kiến thức:
- Hiểu được tầm quan trọng của phương pháp thuyết minh.
- Nắm được những kiến thức cơ bản về 1 số phương pháp thuyết minh thường gặp.
2. Kĩ năng:
- Nhận diện và phân tích hiệu quả của mỗi phương pháp thuyết minh qua các ví dụ cụ thể.
- Lựa chọn và vận dụng được những kiến thức đã học để viết được những văn bản thuyết minh phù hợp với đối tượng, làm nổi bật đặc điểm của đối tượng, có sức thuyết phục cao.
3. Tư duy, thái độ, phẩm chất:
- Thấy được việc nắm vững phương pháp thuyết minh là cần thiết không chỉ cho những bài tập làm văn trước mắt mà còn cho cuộc sống sau này.
4. Định hướng phát triển năng lực
- Năng lực tự chủ và tự học, năng lực hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo; năng lực thẩm mỹ, năng lực tư duy; năng lực sử dụng ngôn ngữ.
B-CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH
GV: SGK, SGV Ngữ văn 10, Tài liệu tham khảo, Thiết kế bài giảng
HS:SGK, vở soạn, tài liệu tham khảo
C- PHƯƠNG PHÁP THỰC HIỆN
Gv kết hợp phương phápđối thoại, trao đổi, nêu vấn đề, thảo luận, trả lời câu hỏi.
D- TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
1. Ổn định tổ chức lớp:
Sĩ số: ……………………………………
2. Kiểm tra bài cũ: Kết hợp với bài mới.
3. Bài mới
Hoạt động 1. Khởi động
Thuyết minh là một kiểu bài quan trọng trong chương trình Ngữ Văn 10 (phân môn làm văn). Song để làm tốt kiểu bài này, chúng ta cần nắm chắc các phương pháp thuyết minh. ở chương trình Ngữ Văn THCS, phần làm văn, các em đã được học các phương pháp thuyết minh: nêu định nghĩa; liệt kê; nêu ví dụ; dùng số liệu; so sánh; phân loại, phân tích. Bài học hôm nay, chúng ta sẽ cùng ôn lại các phương pháp trên đồng thời tìm hiểu thêm một số phương pháp thuyết minh mới: chú thích, giảng giải nguyên nhân- kết quả.
|
Hoạt động của GV&HS |
Nội dung kiến thức cơ bản |
||||
|
Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới GV HD HS tìm hiểu mục I. - Vai trò của phương pháp thuyết minh? - Mối quan hệ giữa phương pháp thuyết minh và mục đích thuyết minh? GV HD HS tìm hiểu mục II. Gv nhận xét, bổ sung khẳng định đáp án. - Đoạn 1 có mục đích thuyết minh : công lao tiến cử người tài giỏi cho đất nước của Trần Quốc Tuấn. - Đoạn 2 có mục đích thuyết minh: nguyên nhân thay đổi bút danh của Ba-sô. - Đoạn 3 có mục đích thuyết minh: giúp người đọc hiểu về cấu tạo tế bào. - Đoạn 4 có mục đích thuyết minh: giúp người đọc hiểu về nhạc cụ của điệu hát trống quân (một loại hình nghệ thuật dân gian). Hs đọc và trả lời các câu hỏi trong sgk. Gv nhận xét, bổ sung: Câu văn “Ba-sô là bút danh” ko phải là cách thuyết minh bằng định nghĩa. Vì thông tin “là bút danh” ko nêu lên được những đặc điểm bản chất giúp người đọc phân biệt Ba-sô với các nhà thơ, nhà văn khác. Hs đọc và thảo luận trả lời các câu hỏi trong sgk. Gv nhận xét, khẳng định đáp án. - Căn cứ vào đâu để quyết định nên chọn phương pháp thuyết minh nào trong bài nói (viết) của mình? - Các mục đích vận dụng phương pháp thuyết minh của bài văn thuyết minh? GV HD HS tìm hiểu mục III. Hs đọc và thảo luận làm bài tập. Gv nhận xét, bổ sung: Ngoài sự vận dụng phối hợp các phương pháp thuyết minh trên, tác giả còn vận dụng yếu tố miêu tả hấp dẫn: Với cánh môi cong lượn như gót hài...đang bay lượn. Hoạt động 3. Hoạt động thực hành GV yêu cầu HS làm bài tập 1. HS làm bài, trình bày. GV chuẩn xác kiến thức. Hoạt động 4. Hoạt động ứng dụng - Gv giao 3 đề tài cho 3 tổ, yêu cầu dưới lớpviết ra giấy, gọi 3 hs lên bảng viết. |
I. Tầm quan trọng của phương pháp thuyết minh - Vai trò của phương pháp thuyết minh: là điều kiện cần thiết để hoàn thành tốt một bài văn thuyết minh. - Mối quan hệ giữa phương pháp thuyết minh và mục đích thuyết minh: + Phương pháp thuyết minh phục vụ mục đích thuyết minh. + Mục đích thuyết minh được hiện thực hóa thành bài văn thông qua các phương pháp thuyết minh. II. Một số phương pháp thuyết minh 1. Ôn tập các phương pháp thuyết minh đã học a. Đoạn 1 - Phương pháp thuyết minh: liệt kê, giải thích. - Tác dụng: đảm bảo tính chuẩn xác và tính thuyết phục của văn bản thuyết minh. b. Đoạn 2 - Phương pháp thuyết minh: phân tích, giải thích. - Tác dụng: cung cấp những hiểu biết mới bất ngờ, thú vị. c. Đoạn 3 - Phương pháp thuyết minh: nêu số liệu và so sánh - Tác dụng: thuyết phục, hấp dẫn, gây ấn tượng mạnh với sự tiếp nhận của người đọc. d. Đoạn 4 - Phương pháp thuyết minh: phân tích, giải thích. - Tác dụng: cung cấp những hiểu biết mới, thú vị. 2. Tìm hiểu thêm một số phương pháp thuyết minh: a. Thuyết minh bằng cách chú thích
- VD phương pháp định nghĩa: + Cá là loài động vật có xương sống, ở dưới nước, bơi bằng vây, thở bằng mang. + Nguyễn Du là đại thi hào dân tộc và Truyện Kiều của ông là một kiệt tác. - VD phương pháp chú thích: + Cá là loài động vật ở dưới nước. + Nguyễn Du là nhà thơ. + Tên Hiệu của Nguyễn Du là Thanh Hiên. b. Thuyết minh bằng cách giảng giải nguyên nhân- kết quả - Mục đích (1) : niềm say mê cây chuối của Ba-sô là chủ yếu. Vì nó cho thấy “chân dung tâm hồn” của thi sĩ. - Quan hệ nhân- quả : từ niềm say mê cây chuối dẫn đến kết quả thi sĩ đã lấy bút danh là Ba-sô. " Các ý được trình bày hợp lí, sinh động, bất ngờ và thú vị. III. Yêu cầu đối với việc vận dụng phương pháp thuyết minh 5.Căn cứ vào mục đích thuyết minh để lựa chọn phương pháp thuyết minh phù hợp. 2. Mục đích vận dụng phương pháp thuyết minh : - Cung cấp thông tin đầy đủ, khách quan về đối tượng được thuyết minh. - Giúp người đọc (nghe) tiếp nhận dễ dàng, hứng thú. * Ghi nhớ : Sgk. IV. Luyện tập 1. Các phương pháp thuyết minh : - Chú thích : Hoa lan được người phương Đông… - Phân tích, giải thích : Họ lan…mục. - Dùng số liệu : chỉ riêng 10 loài hoa của chi lan Hài Vệ Nữ… - Viết 1 đoạn văn ngắn ( 7- 10 dòng): + Giới thiệu về di tích lịch sử văn hóa ở địa phương. + Giới thiệu về cuộc đời Nguyễn Trãi. |
Hoạt động 5. Hoạt động bổ sung
4. Củng cố
- Tầm quan trọng của phương pháp thuyết minh.
- Một số phương pháp thuyết minh.
5. Dặn dò
- Học bài cũ.
- Chuẩn bị bài : “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên” (Nguyễn Dữ).
