Phân tích truyện ngắn Chí Phèo

Hình ảnh cái lò gạch cũ xuất hiện ở đầu và cuối tác phẩm, được tác giả Nam Cao xây dựng với một ý đồ nghệ thuật chứa đựng ý nghĩa tư tưởng sâu sắc.

Nguyên nhân: Chí Phèo bị lí Kiến ghen tuông, đẩy vào tù.

* Ý nghĩa tiếng chửi Chí Phèo:

- Chí Phèo dùng tiếng chửi để khát khao giao tiếp với cuộc đời, nhưng đáp lại lời Chí chỉ là tiếng của ba con chó dữ.

- Tiếng chửi thể hiện tâm trạng phẫn uất của Chí Phèo, trong xã hội loài người ấy, Chí không được coi như một con người

=> Nhà văn phơi bày, lên án tố cáo xã hội lúc bấy giờ, đẩy người nông dân vào bước đường cùng, tha hóa cả nhân hình lẫn nhân tính.

Từ khi sinh ra Chí đã là đứa trẻ mồ côi: Một người đi thả ống lươn nhặt được Chí Phèo “trần truồng và xám ngắt” trong một chiếc váy đụp để bên cái lò gạch bỏ không”, sau đó, chuyền tay cho người làng nuôi.

- Sai

- Lớn lên, Chí Phèo làm canh điền cho nhà Bá Kiến.

* Chí Phèo đến nhà Bá Kiến ba lần:

- Lần thứ nhất: sau khi ra tù, Chí tìm đến nhà Bá Kiến, rạch mặt ăn vạ

- Lần thứ hai: Chí đến xin Bá Kiến cho đi ở tù

- Lần thứ ba: Chí đến giết Bá Kiến, sau đó hắn cũng tự kết liễu cuộc đời mình.

- Lớn lên, Chí là người nông dân hiền lành, lương thiện, khỏe mạnh, hắn “hiền như đất”.

- Chí có lòng tự trọng, bị bà BA Bá Kiến gọi lên bóp chân, xoa bụng. Chí “chỉ thấy nhục chứ yêu đương gì”, “hai mươi tuổi người ta không hoàn toàn là gỗ đá, nhưng người ta cũng không hoàn toàn là xác thịt, người ta không thích cái gì mà người ta khinh”

- Chí cũng có ước mơ như bao người nông dân hiền lành, lương thiện khác

Lang Rận là nhân vật chính trong tác phẩm Lang Rận – Nam Cao

* Sau khi đi tù về, Chí thay đổi cả nhân hình lẫn nhân tính

- Nhân hình: Cáo đầu thì trọc lóc, cái răng cạo trắng hớn, cái mặt thì đen mà rất cơng cơng, hai mắt gườm gườm…

- Nhân tính: Hắn về từ chiều hôm trước, hôm sau đã đi uống rượu từ trưa đến xế chiều, sống triền miên trong vô thức từ con say này đến cơn say khác. Chí tìm đến nhà Bá Kiến rạch mặt ăn vạ => Trở thành tay sai đắc lực cho Bá Kiến

=> Chí trở thành con quỷ dữ của làng Vũ Đại.

Hình ảnh “cái lò gạch cũ” xuất hiện nằm trong ý đồ nghệ thuật của nhà văn: Một kiểu kết cấu tác phẩm đầu cuối tương ứng - kết cấu vòng tròn. Mâu thuẫn giai cấp giữa nông dân và địa chủ cường hoà một lần nữa được nhấn mạnh tô đậm. Bá Kiến chết thì có lí Cường, Chí Phèo chết thì có một Chí Phèo con sẽ xuất hiện. Mâu thuẫn giữa nông dân và địa chủ cường hào khi âm ỉ, khi bùng lên dữ dội, song không thể giải quyết. Vấn đề những con người lao động lương thiện bị xã hội đẩy vào con đường lưu manh cùng quẫn quay lại chống trả với xã hội bằng chính sự lưu manh của mình là vấn đề thuộc về bản chất, là quy luật tất yếu khi xã hội thực dân phong kiến còn tồn tại thì sẽ còn những người bị tha hóa, bi kịch như Chí Phèo.

Chi tiết miêu tả thị Nở: thị Nở - một người đàn bà xấu xỉ, ngẩn ngơ, ế chồng “ Cái mặt của thị trực là một sự mỉa mai của Hóa công: nó ngắn đến nỗi người ta tưởng bề ngang hơn bề dài, thế mà hai má nó lại hóp vào mới thật sự là tai hại. Cái mũi thì vừa ngắn, vừa to, vừa đỏ, vừa sần sùi như vỏ cam sành, bành bạnh muốn chen lẫn nhau với cái môi cũng cố to không thua cái mũi, có lẽ vì cố quá mà chúng nứt nở như rạn ra. Đã thế thị lại hay ăn trầu thuốc, hai môi dày được bồi cho dày thêm,..”

Tiếng sáo không xuất hiện trong truyện ngắn Chí Phèo.

- Việc gặp gỡ thị Nở như một bước ngoặt trong cuộc đời Chí

+ Hắn nhận thức được âm thanh cuộc sống xung quanh (tiếng chim hót, tiếng anh thuyền chài gõ mái chèo đuổi cá ven sông, tiếng người cười nói đi chợ về)

+ Chí nhận thức được tình cảnh của bản thân mình: già, cô độc,..

+ Chí hồi tưởng về quá khứ, hi vọng trong tương lai. Chí muốn làm người lương thiện, muốn làm hòa với mọi người. Thị Nở sẽ là người dẫn đường cho Chí.

Chí hình như đã trông thấy trước tuổi già của hắn, đói rét và ốm đau, và cô độc, cái này còn đáng sợ hơn đói rét và ốm đau.

* Ý nghĩa chi tiết bát cháo hành:

- Bát cháo ấy do thị Nở nấu có thể chẳng mấy ngon nhưng quan trọng nó là tình thương, tình yêu, tình người ấm áp. Nó là sự chăm sóc ân cần mang theo những nỗi lo âu thực sự của tấm lòng thị Nở dành cho Chí. Đặt trong quãng đời dài dặc đầy bi kịch của Chí, trong hoàn cảnh dưới đáy hiện tại của Chí, bát cháo ấy là tình người hiếm hoi mà Chí nhận được, là hạnh phúc tình yêu muộn mằn, quý giá vô ngần mà lần đầu tiên trong đời hắn được hưởng. Hương vị cháo hành – hương vị tình yêu tỏa sáng, vượt lên hoàn cảnh, lên trên mọi định kiến của xã hội.

=> Hạnh phúc chớm nở, Chí khao khát cuộc đời lương thiện, muốn làm hòa với mọi người. Thị Nở sẽ là cầu nối, là hy vọng, mở ra cánh cửa của thế giới lương thiện.

Bà cô thị Nở xỉa xói thị Nở: “Ai lại đi lấy thằng chỉ có một nghề là rạch mặt ăn vạ; ai lại đi lấy thằng Chí Phèo!”

=> Bà cô thị Nở chính là đại diện cho những định kiến của xã hội phong kiến, cự tuyệt khao khát được trở về làm người lương thiện của Chí. Một con quỷ dữ sẽ không bao giờ làm người lương thiện được nữa. Xã hội đã cự tuyệt Chí.

Khi bị thị Nở dứt tình, tâm trạng Chí có nhiều thay đổi. Qúa trình diễn biến tâm lí đầy phức tạp: đau đớn – phẫn uất – tuyệt vọng

=> Chí uống rượu, càng uống lại càng tỉnh. Chí thấy thoang thoảng hơi cháo hành. Hắn ôm mặt khóc rưng rức.

=> Chí Phèo rơi vào tận cùng của bi kịch.

Hành động đâm chết Bá Kiến của Chí là hành động lấy máu rửa thù của người nông dân thức tỉnh về quyền sống. Chí nhận ra kẻ thù của mình chính là Bá Kiến.

Đối phó với Chí Phèo ở đầu tác phẩm: giải tán đám đông, giở giọng đường mật, gọi Chí bằng “anh”, vồn và mời Chí vào nhà uống nước, nhận Chí là họ hàng, mua rượu cho hắn uống, lại cho thêm vài đồng bạc

=> Bá Kiến là kẻ nắm trong tay nhiều bài học trị người: Mềm nắn rắn buông, Nắm thằng có tóc chứ không nắm thằng trọc đầu, lấy kẻ đầu bò để trị thằng đầu bò,…

-=> Chí Phèo trở thành tay sai của Bá Kiến, càng ngày càng hung hãn, triền miên trong những cơn say.

Thị Nở là hiện thân cho tình yêu, hạnh phúc, niềm khao khát và cả nỗi tuyệt vọng của Chí Phèo

Chính tình yêu thương của thị Nở đã thức dậy niềm khao khát được lương thiện vốn có trong Chí. Khi bị thị từ chối, Chí rơi vào tận cùng của bi kịch. Thị Nở là nhân vật thúc đẩy sự phát triển của câu truyện, đồng thời cho ta cảm nhận sâu sắc hơn bi kịch của nhân vật Chí Phèo.