BÀI 15: GIUN ĐẤT
I. MỤC TIÊU
1. Kiến thức
- HS nắm được đặc điểm cấu tạo, di chuyển của giun đất đại diện cho ngành giun đốt.
- Chỉ rõ đặc điểm tiến hoá hơn của giun đất so với giun tròn.
2. Kĩ năng
- Rèn kĩ năng quan sát, phân tích, so sánh.
- Kĩ năng hoạt động nhóm.
3. Thái độ
- Giáo dục ý thức bảo vệ động vật có ích.
II. ĐỒ DÙNG DẠY HỌC
- Chuẩn bị tranh hình SGK phóng to.
III. HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC
1. Ổn định tổ chức
2. Kiểm tra bài cũ: (Kiểm tra sự chuẩn bị của HS)
3. Bài học
- Giun đất sống ở đâu? Em thấy giun đất vào thời gian nào trong ngày?
Hoạt động 1: Tìm hiểu cấu tạo của giun đất
Mục tiêu: HS nắm được đặc điểm cấu tạo của giun đất.
|
Hoạt động của GV và HS |
Nội dung |
|
- GV yêu cầu HS đọc SGK, quan sát hình 15.1; 15.2; 15.3; 15.4 ở SGK và trả lời câu hỏi: ? Giun đất có cấu tạo ngoài phù hợp với lối sống chui rúc trong đất như thế nào? ? So sánh với giun tròn, tìm ra cơ quan và hệ cơ quan mới xuất hiện ở giun đất? ? Hệ cơ quan mới ở giun đất có cấu tạo như thế nào? - GV ghi ý kiến của các nhóm lên bảng và phần bổ sung. - GV giảng giải một số vấn đề: + Khoang cơ thể chính thức có chứa dịch => cơ thể căng. + Thành cơ thể có lớp mô bì tiết chất nhầy => da trơn. + Dạ dày có thành cơ dày có khả năng co bóp nghiền thức ăn. + Hệ thần kinh: tập trung, chuỗi hạch (hạch là nơi tập trung tế bào thần kinh). + Hệ tuần hoàn: GV vẽ sơ đồ lên bảng để giảng giải: di chuyển của máu. - GV yêu cầu HS rút ra kết luận về cấu tạo ngoài và cấu tạo trong của giun đất. - GV cần bổ sung thêm cho hoàn chỉnh KL |
- Cấu tạo ngoài: + Cơ thể dài, thuôn hai đầu. + Phân đốt, mỗi đốt có vòng tơ (chi bên). + Chất nhầy giúp da trơn. + Có đai sinh dục và lỗ sinh dục. - Cấu tạo trong: + Có khoang cơ thể chính thức, chứa dịch. + Hệ tiêu hoá: phân hoá rõ: lỗ miệng => hầu => thực quản => diều, dạ dày cơ => ruột tịt => hậu môn. + Hệ tuần hoàn: Mạch lưng, mạch bụng, vòng hầu (tim đơn giản), tuần hoàn kín. + Hệ thần kinh: chuỗi hạch thần kinh, dây thần kinh. |
Hoạt động 2: Di chuyển của giun đất
Mục tiêu: HS nắm được cách di chuyển của giun đất liên quan đến cấu tạo cơ thể
|
Hoạt động của GV và HS |
Nội dung |
|
- Cho HS quan sát hình 15.3 trong SGK, hoàn thành bài tập trang 54: Đánh số vào ô trống cho đúng thứ tự các động tác di chuyển của giun đất. - GV ghi phần trả lời của nhóm lên bảng. - GV lưu ý: Nếu các nhóm làm đúng thì GV công nhận kết quả, còn chưa đúng thì GV thông báo kết quả đúng: 2, 1, 4,3 . Giun đất di chuyển từ trái qua phải. - GV cần chú ý: HS hỏi tại sao giun đất chun giãn được cơ thể? - GV: Đó là do sự điều chỉnh sức ép của dịch khoang trong các phần khác nhau của cơ thể. |
Giun dất di chuyển bằng cách: - Cơ thể phình duỗi xen kẽ, vòng tơ làm chỗ tựa kéo cơ thể về một phía. |
Hoạt động 3: Tìm hiểu dinh dưỡng của giun đất
|
Hoạt động của GV và HS |
Nội dung |
|
- GV yêu cầu HS nghiên cứu SGK, trao đổi nhóm và trả lời câu hỏi: ? Quá trình tiêu hoá của giun đất diễn ra như thế nào? (Quá trình tiêu hoá: sự hoạt động của dạ dày và vai trò của enzim) ? Vì sao khi mưa nhiều, nước ngập úng, giun đất chui lên mặt đất? ( Nước ngập, giun đất không hô hấp được, phải chui lên) ? Cuốc phải giun đất, thấy có chất lỏng màu đỏ chảy ra, đó là chất gì? Tại sao nó có màu đỏ?( Chất lỏng đó là máu, do máu có O2) - GV yêu cầu HS tự rút ra kết luận. |
Giun dất hô hấp qua da. - Thức ăn giun đất qua lỗ miệng => hầu => diều (chứa thức ăn) => dạ dày (nghiền nhỏ) => enzim biến đổi => ruột tịt => bã đưa ra ngoài. |
Hoạt động 4: Sinh sản
|
Hoạt động của GV và HS |
Nội dung |
|
- GV yêu cầu HS nghiên cứu SGK, quan sát hình 15.6 và trả lời câu hỏi: ? Giun đất sinh sản như thế nào? - GV yêu cầu HS tự rút ra kết luận. ? Tại sao giun đất lưỡng tính, khi sinh sản lại ghép đôi? |
- Giun đất lưỡng tính. - Ghép đôi trao đổi tinh dịch tại đai sinh dục. - Đai sinh dục tuột khỏi cơ thể tạo kén chứa trứng. |
4. Củng cố
- HS trả lời câu hỏi:
+ Trình bày cấu tạo giun đất phù hợp với đời sống chui rúc trong đất?
+ Cơ thể giun đất có đặc điểm nào tiến hoá so với ngành động vật trước?
5. Hướng dẫn học bài ở nhà
- Học bài và trả lời câu hỏi SGK.
- Đọc mục: “Em có biết”.
- Chuẩn bị mỗi nhóm 1 con giun đất to, kính lúp cầm tay.
IV. RÚT KINH NGHIỆM GIỜ DẠY
