Điều chế và ứng dụng của axit cacboxylic

I. ĐIỀU CHẾ
1) Phương pháp điều chế chung
* Oxi hóa không hoàn toàn hiđrocacbon, ancol, anđehit...:

   C₆H₅-CH₃ $\xrightarrow[{{H}_{2}}O,{{t}^{o}}]{KMn{{O}_{4}}}$ C₆H₅COOK $\xrightarrow{{{H}_{3}}{{O}^{+}}}$ C₆H₅-COOH

- Oxi hóa anđehit: R(CHO)_x + $\frac{x}{2}$O₂ → R(COOH)_x 

* Đi từ dẫn xuất halogen:

   R-X $\xrightarrow{KCN}$ R-C≡N $\xrightarrow{{{H}_{3}}{{O}^{+}},{{t}^{o}}}$ R-COOH

   RCCl₃ + 3NaOH → RCOOH + 3NaCl + H₂O

* Thủy phân este trong môi trường axit

   CH₃COOC₂H₅ + H₂O $\overset{{}}{\leftrightarrows}$ CH₃COOH + C₂H₅OH

Tổng quát: R_y(COO)_xyR^’_y + xyH₂O $\overset{{}}{\leftrightarrows}$ yR(COOH)_x + xR^’(OH)_y

2) Riêng CH₃COOH

* Lên men giấm là phương pháp cổ nhất, ngày nay chỉ còn dùng để sản xuất giấm ăn

   CH₃CH₂OH + O₂ $\xrightarrow[25-{{30}^{o}}C]{men\,\,giam}$ CH₃COOH + H₂O

* Đi từ butan: n-C₄H₁₀ + $\frac{5}{2}$O₂ $\xrightarrow{M{{n}^{2+}},{{t}^{o}}}$ 2CH₃COOH + H₂O

* Oxi hóa anđehit axetic trước đây là phương pháp chủ yếu sản xuất axit axetic:

   CH₃CH=O + $\frac{1}{2}$O₂ $\xrightarrow{xt,{{t}^{o}}}$ CH₃COOH

* Đi từ metanol và cacbon oxit, nhờ xúc tác thích hợp là phương pháp hiện đại sản xuất axit axetic:

   CH₃OH + CO $\xrightarrow{xt,{{t}^{o}}}$ CH₃COOH

II. ỨNG DỤNG

1) Axit axetic

Axit axetic được dùng để điều chế những chất có ứng dụng quan trọng như: axit cloaxetic (dùng tổng hợp chất diệt cỏ 2,4−D;2,4,5−T...2,4−D;2,4,5−T...), dùng làm chất cầm màu khi nhuộm vải, sợi, xenlulozơ axetat,...

2) Các axit khác

- Các axit béo như axit panmitic (C₁₅H₃₁COOH), axit stearic (C₁₇H₃₅COOH),... được dùng để chế xà phòng. Axit benzoic được dùng trong tổng hợp phẩm nhuộm, nông dược,... Axit salixylic dùng để chế thuốc cảm, thuốc xoa bóp, giảm đau,...

- Các axit đicacboxylic (như axit ađipic, axit phtalic,...) được dùng trong sản xuất poliamit, polieste để chế tơ sợi tổng hợp.