Lí thuyết chung về ankan

Ví dụ: cách viết đồng phân C₄H₁₀

            - Mạch thẳng: C-C-C-C

            - Cắt 1C:  C-C-C

Nhận thấy mạch C₁-C₂-C₃ có 2 vị trí C₁ và C₃ giống nhau và đều ở đầu mạch => không gắn được C

=> mạch nhánh gắn C ở vị trí C₂:

Vậy C₄H₁₀ có 2 đồng phân.

3. Bậc của cacbon trong ankan

- Bậc của 1 nguyên tử cacbon bằng số nguyên tử C liên kết trực tiếp với nó.

III. DANH PHÁP

1. Tên của 10 ankan mạch thẳng đầu dãy = Tên mạch chính + an

2. Tên các nhóm ankyl

a. Tên gốc ankyl mạch thẳng

- Khi phân tử ankan bị mất đi 1 nguyên tử H thì tạo thành gốc ankyl.

- Tên của gốc ankyl được đọc tương tự như tên ankan nhưng thay đuôi “an” bằng đuôi “yl”

Ví dụ : CH₄ $\xrightarrow[\text{- H}]{}$ –CH₃       

           Metan             Metyl

C₂H₆   $\xrightarrow[\text{- H}]{}$ –C­₂H₅

Etan                    Etyl

CH₃ – CH₂ – CH₂ – CH₂ – : n-pentyl

b. Tên gốc akyl mạch nhánh (tên thường)

Khi 1 nhóm –CH₃  phân nhánh ở vị trí cacbon số 2 thì đọc là iso. Khi đọc phải tính tất cả các nguyên tử C trong gốc ankyl.

3. Tên thay thế của ankan

            Tên ankan = Số chỉ vị trí nhánh + tên nhánh + tên mạch chính + an

- Mạch chính là mạch dài nhất và có nhiều nhánh nhất.

- Để xác định vị trí nhánh phải đánh số cacbon trên mạch chính.

+ Đánh số thứ tự của các nguyên tử cacbon trên mạch chính sao cho tổng số vị trí của các nhánh là nhỏ nhất.

+ Nếu có nhiều nhánh giống nhau thì phải nêu đầy đủ vị trí của các nhánh và phải thêm các tiền tố đi (2), tri (3), tetra (4) trước tên nhánh.

+ Nếu có nhiều nhánh khác nhau thì tên nhánh được đọc theo thứ tự trong bảng chữ cái (etyl, metyl, propyl…).

• Lưu ý:

- Giữa số và số có dấu phẩy, giữa số và chữ có dấu gạch “ – ”

- Nếu ankan có chứa đồng thời các nhóm thế là halogen, nitro, ankyl thì ưu tiên đọc nhóm halogen trước, sau đó đến nhóm nitro, cuối cùng là nhóm ankyl. Đối với các nhóm thế cùng loại, thứ tự đọc theo α, b, ví dụ trong phân tử có nhóm CH₃- và C₂H₅- thì đọc etyl trước và metyl sau.