Phần I - CHUẨN BỊ
Trả lời câu hỏi (trang 15 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Xem lại khái niệm truyện truyền thuyết ở phần Kiến thức ngữ văn đề vận dụng vào đọc hiểu văn bản này. Đọc trước truyện Thánh Gióng.
Khi đọc truyện truyền thuyết, các em cần chú ý:
- Truyện xảy ra thời nào? Kể về chuyện gì? Nhân vật nào nổi bật?
- Truyện liên quan đến sự thật lịch sử nào? Đâu là chi tiết tưởng tưởng tượng hoang đường kì ảo?
- Truyện muốn ca ngợi hay phê phán điều gì? Điều ấy có liên quan như thế nào đến cuộc sống hiện nay và với bản thân em?
Phương pháp giải:
Em xem lại phần Kiến thức ngữ văn, chú ý khái niệm truyền thuyết để trả lời các câu hỏi liên quan đến tác phẩm này.
Lời giải chi tiết:
- Thời điểm xảy ra của câu chuyện: vào đời Hùng Vương thứ sáu.
- Truyện kể về chuyện một cậu bé sinh ra một cách kì lạ lên ba vẫn không biết nói, biết cười, đặt đâu nằm đấy nhưng khi nghe tin đất nước lâm nguy thì lớn nhanh như thổi, cưỡi ngựa sắt, mặc áo giáp sắt dẹp sạch quân thù.
- Nhân vật nổi bật trong truyện là: Thánh Gióng.
- Truyền thuyết Thánh Gióng liên quan đến các sự thật lịch sử ở thời đại Hùng Vương:
+ Đã có những cuộc chiến tranh ác liệt diễn ra giữa dân tộc ta và giặc ngoại xâm từ phương Bắc.
+ Người Việt thời bấy giờ đã chế tạo ra vũ khí bằng sắt, thép.
+ Người Việt cổ đã cùng đoàn kết đứng lên chống giặc ngoại xâm, dùng tất cả các phương tiện để đánh giặc.
- Những chi tiết có yếu tố kì ảo trong truyện là:
+ Bà mẹ chỉ ướm vào vết chân lạ mà thụ thai.
+ Mang thai đến mười hai tháng; ba tuổi mà cậu bé chẳng biết đi đứng, nói cười.
+ Khi sứ giả đến tìm người tài giỏi giúp nhà vua đánh giặc, Gióng bỗng cất tiếng nói xin đi đánh giặc.
+ Gióng lớn nhanh như thổi, ăn cơm mấy cũng không no, áo vừa mặc xong đã đứt chỉ.
+ Giặc đến, Gióng vươn vai biến thành một tráng sĩ cao lớn.
+ Ngựa sắt mà hí được, lại phun lửa.
+ Khi dẹp xong giặc, Gióng và ngựa sắt từ từ bay lên trời.
+ Ngựa phun lửa thiêu cháy một làng, chân ngựa chạy biến thành ao hồ, tre ngả màu vàng óng...
- Truyện Thánh Gióng muốn ca ngợi công cuộc chống ngoại xâm, truyền thống huy động sức mạnh của cả cộng đồng, dùng tất cả các phương tiện để đánh giặc.
=> Truyện Thánh Gióng để lại bài học cho em và thế hệ thanh thiếu niên tương lai về việc giữ gìn, xây dựng, bảo vệ đất nước.
Phần II - ĐỌC HIỂU
Câu hỏi giữa bài
Trả lời câu 1 (trang 16 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Phương pháp giải:
Em đọc kĩ phần (1), chú ý vào những chi tiết thần kì, lạ thường ở đây.
Lời giải chi tiết:
Chi tiết khác thường là:
- Người vợ ướm thử chân mình vào vết chân to ở đồng, trở về nhà thụ thai, sinh ra một đứa bé lên ba mà vẫn không biết nói, biết cười, chẳng biết đi, cứ đặt đâu thì nằm đấy.
- Bà thụ thai và mang thai tận 12 tháng (người thường chỉ mang thao 9 tháng 10 ngày)
- Đứa trẻ lên ba vẫn không biết nói, cười, cha mẹ đặt đâu nằm đó.
Trả lời câu 2 (trang 16 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Phương pháp giải:
Đọc kĩ đoạn (2) và ghi lại câu nói đầu tiên của cậu bé.
Lời giải chi tiết:
Câu nói đâu tiên: “Mẹ ra mời sứ giả vào đây”.
Trả lời câu 3 (trang 16 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Phương pháp giải:
Đọc kĩ đoạn văn (2), từ khi chú bé lớn nhanh và tìm xem ai đã góp phần nuôi chú.
Lời giải chi tiết:
Những người góp phần nuôi chú bé: cha mẹ cậu bé và bà con, làng xóm góp gạo nuôi chú bé.
Trả lời câu 4 (trang 17 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Phương pháp giải:
Phẩm chất nhân vật là những điều đẹp đẽ trong tính cách, đạo đức. Em đọc kĩ đoạn (3) và liệt kê các chi tiết làm nổi bật điều này.
Lời giải chi tiết:
Chi tiết làm nổi bật phẩm chất nhân vật:
- Đứa bé nghe tiếng rao, bỗng dưng cất tiếng nói: “Mẹ ra mời sứ giả vào đây”. Sứ giả vào, đứa bé bảo: “Ông về tân với vua sắm cho ta một con ngựa sắt, một cái roi sắt và một tắm áo giáp! sắt, ta sẽ phá tan lũ giặc này.”
=> Phẩm chất con người: yêu nước, sẵn sàng hi sinh, chiến đấu vì dân tộc.
- Chi tiết roi sắt gãy Thánh Gióng nhổ tre bên đường thay roi đánh giặc.
=> Khẳng định sức mạnh phi phàm của nhân vật, đồng thời là chi tiết thể hiện sự thông minh, nhanh nhạy của bậc anh hùng trong chiến đấu.
- Đánh giặc xong cưỡi ngựa về trời.
=> Phẩm chất: trong sạch, không màng vật chất, không màng hư danh.
Trả lời câu 5 (trang 17 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Phương pháp giải:
Chú ý phần kết đoạn, suy nghĩ ý nghĩa của phần kết này.
Lời giải chi tiết:
Hình ảnh Thánh Gióng cưỡi ngựa sắt về trời:
- Thể hiện niềm tin của nhân dân về sự bất tử của người anh hùng giết giặc, trở thành một vẻ đẹp tinh thần sâu sắc trong tâm hồn của nhân dân.
- Nhấn mạnh một điều rằng, người anh hùng bảo vệ đất nước vĩnh viễn còn sống mãi trong tâm trí của nhân dân, được nhân dân đời đời ghi ơn, tưởng nhớ.
- Là bài học quý giá có ý nghĩa giáo dục cho các thế hệ trẻ về lòng yêu nước và sự kiên cường, bất khuất trong công cuộc chống giặc ngoại xâm của cha ông ta.
Câu hỏi cuối bài
Trả lời câu 1 (trang 18 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Phương pháp giải:
Đọc lại văn bản và tìm các sự kiện chính xoay quanh nhân vật chính.
Lời giải chi tiết:
Sự việc chính:
(1) Sự ra đời của Gióng;
(2) Gióng biết nói và nhận trách nhiệm đánh giặc;
(3) Gióng lớn nhanh như thổi;
(4) Gióng vươn vai thành tráng sĩ mặc áo giáp sắt, cưỡi ngựa sắt, cầm roi sắt ra trận đánh giặc;
(5) Thánh Gióng đánh tan giặc;
(6) Thánh Gióng lên núi, cởi giáp sắt bỏ lại, bay về trời;
(7) Vua phong danh hiệu và lập đền thờ.
(8) Những dấu tích còn lại của chuyện Thánh Gióng.
Trả lời câu 2 (trang 18 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Phương pháp giải:
Phẩm chất là những điều đẹp đẽ trong tính cách và đạo đức, em đọc lại văn bản và liệt kê những phẩm chất đẹp đẽ của Thánh Gióng.
Lời giải chi tiết:
- Trong truyện, Thánh Gióng bộc lộ những phẩm chất:
+ Yêu nước, sẵn sàng hi sinh, chiến đấu vì dân tộc thể hiện qua việc cất tiếng nói đầu tiên đòi đi đánh giặc.
+ Có sức mạnh phi phàm và sử dụng sức mạnh một cách chính nghĩa khi dùng sức mạnh đó phục vụ nhân dân.
+ Thông minh, tài trí, nhạy bén thể hiện qua việc nhổ tre đánh giặc.
+ Trong sạch, không màng vật chất, danh lợi thể hiện qua việc cởi bỏ giáp sắt và bay về trời.
- Tên truyện Thánh Gióng gợi cho em suy nghĩ về sự tôn trọng, biết ơn, ngưỡng vọng của người kể đối với nhân vật Gióng.
Trả lời câu 3 (trang 18 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Phương pháp giải:
Đây là đặc trưng của truyền thuyết, em đọc lại văn bản và tìm các chi tiết liên quan đến lịch sử nước nhà.
Lời giải chi tiết:
Truyền thuyết Thánh Gióng liên quan đến lịch sử:
- Câu chuyện diễn ra ở đời Hùng Vương Thứ sáu, ở làng Gióng.
- Đã có những cuộc chiến tranh ác liệt diễn ra giữa dân tộc ta và giặc ngoại xâm.
- Người Việt thời bấy giờ đã chế tác ra vũ khí bằng sắt, thép.
- Người Việt cổ đã từng đoàn kết đứng lên chông giặc ngoại xâm.
Trả lời câu 4 (trang 18 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Phương pháp giải:
Đọc kĩ toàn văn bản và liệt kê các chi tiết kì ảo, hoang đường từ đó nêu tác dụng của chúng với việc xây dựng nhân vật.
Lời giải chi tiết:
Những chi tiết hoang đường, kì ảo trong truyện Thánh Gióng:
+ Mẹ Gióng ướm vào dấu chân và mang thai cậu bé.
+ Mang thai Gióng trong 12 tháng.
+ Khi sứ giả đến tìm người tài giỏi giúp nhà vua đánh giặc, Gióng bỗng cất tiếng nói xin đi đánh giặc.
+ Gióng lớn nhanh như thổi, ăn cơm mấy cũng không no, áo vừa mặc xong đã đứt chỉ.
+ Giặc đến, Gióng vươn vai biến thành một tráng sĩ cao lớn.
+ Ngựa sắt mà hí được, lại phun lửa.
+ Nhô tre ven đường đánh giặc, giặc tan vỡ.
- Tác dụng: các chi tiết thần kì xây dựng lên biểu tượng về lòng yêu nước và sức mạnh chống giặc ngoại xâm của nhân dân ta.
Trả lời câu 5 (trang 18 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Phương pháp giải:
Từ tác phẩm, đưa ra ý nghĩa mà truyện phản ánh.
Lời giải chi tiết:
Truyện thể hiện quan niệm và ước mơ cùa nhân dân ta về hình mẫu lí tưởng của người anh hùng chống giặc ngoại xâm. Bên cạnh đó, truyền thuyết cũng nói lên sức mạnh tiềm tàng, ấn sâu bên trong những con người kì dị.
Trả lời câu 6 (trang 18 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Phương pháp giải:
Suy nghĩ về sức mạnh của Thánh Gióng và lí giải vì sao lấy tên này.
Lời giải chi tiết:
Lí do đặt tên:
- Hội thi dành cho lứa tuổi thiếu niên, lứa tuổi Thánh Gióng trong thời đại mới.
- Hình ảnh Thánh Gióng là hình ảnh của sức mạnh, của tinh thần chiến thắng rất phù hợp với ý nghĩa của một hội thi thể thao.
- Mục đích của hội thi là khoẻ để học tập, lao động, góp phần bảo vệ và xây dựng Tổ quốc sau này.
