Phần I - CHUẨN BỊ
Trả lời câu 1 (trang 66 SGK Ngữ văn 6 tập 2)
Phương pháp giải:
Đọc kĩ văn bản và chú ý thời gian, địa điểm.
Giải chi tiết:
- Truyện kể về: người anh và cô em gái có tài hội họa, lòng nhân hậu của người em gái đã giúp cho người anh nhận ra phần hạn chế ở chính mình.
- Thời gian và địa điểm xảy ra câu chuyện: tại cuộc thi triển lãm tranh, người em đã giành giải nhất của hội thi.
Trả lời câu 2 (trang 66 SGK Ngữ văn 6 tập 2)
Phương pháp giải:
Nhớ lại các nhân vật xuất hiện trong truyện.
Giải chi tiết:
- Các nhân vật trong truyện: người anh trai, em gái Kiều Phương, chú Tiến Lê, bố, mẹ.
- Nhân vật chính: người anh trai.
- Người anh đố kị với tài năng của em gái, tự ti bản thân và thấy hối hận trước những gì mình đã làm.
Trả lời câu 3 (trang 66 SGK Ngữ văn 6 tập 2)
Phương pháp giải:
Nhớ lại hai ngôi kể đã học:
- Ngôi thứ nhất xưng “tôi”.
- Ngôi thứ ba giấu mình.
Giải chi tiết:
- Truyện kể theo ngôi thứ nhất.
- Việc lựa chọn ngôi kể như vậy rất thích hợp với chủ đề, dễ dàng bày tỏ cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật chính, hơn nữa để cho sự hối hận được bày tỏ một cách chân thành hơn, đáng tin cậy hơn.
Trả lời câu 4 (trang 66 SGK Ngữ văn 6 tập 2)
Phương pháp giải:
Chú ý nội dung truyện, từ đó rút ra vấn đề chính.
Giải chi tiết:
- Vấn đề nêu lên có liên quan đến cuộc sống hiện nay và cá nhân: Tình cảm trong sáng, nhân hậu bao giờ cũng lớn hơn, cao đẹp hơn lòng ghen ghét, đố kị. Không nên đố kị, ghen ghét trước tài năng của người khác mà cần phải biết vượt qua tất cả những mặc cảm, tự ti để vượt qua chính mình.
- Vấn đề ấy liên quan mật thiết đến cuộc sống hiện nay vì cuộc sống của chúng ta có rất nhiều người còn tính ích kỉ, đố kị và kể cả em cũng đôi lúc như thế. Văn bản giúp em và sẽ giúp mọi người thay đổi bản thân tốt lên và yêu quý các thành viên trong gia đình mình hơn nữa.
Trả lời câu 5 (trang 66 SGK Ngữ văn 6 tập 2)
Phương pháp giải:
Đọc trước văn bản trong SGK và tìm kiếm thêm thông tin liên quan đến tác giả trên sách vở, Internet.
Giải chi tiết:
Về tác giả Tạ Duy Anh:
- Tạ Duy Anh sinh năm 1959, quê ở Chương Mĩ, tỉnh Hà Tây (nay thuộc Hà Nội). Ông từng làm cán bộ giám sát chất lượng bê tông ở Nhà máy thủy điện Hòa Bình, trung sĩ bộ binh ở Lào Cai. Sau đó Tạ Duy Anh tham gia học ở Trường viết văn Nguyễn Du. Trải qua 4 năm học, ông đỗ đầu và được giữ lại làm giảng viên. Là cây bút trẻ trong thời kì đổi mới.
- Hiện ông là biên tập viên tại Nhà xuất bản Hội Nhà văn. Tạ Duy Anh trở thành hội viên Hội nhà văn Việt Nam từ năm 1993.
- Trong 20 năm cầm bút, Tạ Duy Anh đã xuất bản sáu tiểu thuyết và hàng chục tập truyện ngắn, tản văn, truyện thiếu nhi…
- Tạ Duy Anh được đánh giá là một cây bút sung sức, trung thực với nhiều tìm tòi đổi mới. “Tạ Duy Anh không lúc nào không nghĩ về sự “thay đổi”, thay đổi để tiếp tục sáng tạo, dù có gặp những sự bài xích đi chăng nữa, để rồi mỗi cuốn sách lại có một cuộc đời riêng có với cách cấu trúc và ngôn ngữ của mình”.
Phần II - ĐỌC HIỂU
Câu hỏi giữa bài
Trả lời câu 1 (trang 67 SGK Ngữ văn 6 tập 2)
Phương pháp giải:
Quan sát bức tranh và chú ý tên nhan đề.
Giải chi tiết:
Từ nhan đề và hình minh họa, em có thể đoán nội dung chính của truyện này nói về bức tranh của người em gái.
Trả lời câu 2 (trang 67 SGK Ngữ văn 6 tập 2)
Phương pháp giải:
Nhớ lại hai ngôi kể đã học:
- Ngôi thứ nhất xưng “tôi”.
- Ngôi thứ ba giấu mình.
Giải chi tiết:
- Người kể ở ngôi thứ nhất xưng “tôi” và kể cho mọi người nghe về câu chuyện của mình.
Trả lời câu 3 (trang 67 SGK Ngữ văn 6 tập 2)
Phương pháp giải:
Đọc kĩ tình tiết trong đoạn văn.
Giải chi tiết:
Nhân vật “tôi” lại bí mật theo dõi em gái vì “tôi” nhận ra em gái tôi đang chế tạo thuốc vẽ.
Trả lời câu 4 (trang 67 SGK Ngữ văn 6 tập 2)
Phương pháp giải:
Đọc kĩ phần (2)
Giải chi tiết:
Phần (2) giúp người đọc hiểu ra cô bé Kiều Phương là cô bé có tài năng hội họa.
Trả lời câu 5 (trang 68 SGK Ngữ văn 6 tập 2)
Phương pháp giải:
Các em đọc kĩ phần 3.
Giải chi tiết:
Sự thay đổi của nhân vật "tôi" qua tâm trạng, suy nghĩ và hành động ở phần 3:
+ Cảm thấy mình bất tài nên bị đẩy ra ngoài.
+ Tôi chẳng tìm thấy ở tôi một năng khiếu gì.
+ Chỉ cần một lỗi nhỏ ở nó và tôi gắt um lên.
Trả lời câu 6 (trang 68 SGK Ngữ văn 6 tập 2)
Phương pháp giải:
Đọc kĩ phần (4) và xét xem có điều gì bất ngờ.
Giải chi tiết:
Sự việc trong phần 4 làm cho câu chuyện tiếp tục hấp dẫn. Hấp dẫn ở:
+ Bé Phương tham gia trại thi vẽ quốc tế
+ Với chủ đề: "cháu hãy vẽ cái gì thân thuộc nhất với cháu" và Kiều Phương được trao giải nhất.
+ Em muốn cả anh trai cùng em đi nhận giải.
+ Thật bất ngờ, bức tranh mà người em chính là vẽ người anh khiến người anh sững sờ.
Trả lời câu 7 (trang 69 SGK Ngữ văn 6 tập 2)
Phương pháp giải:
Quan sát bức tranh vẽ.
Giải chi tiết:
Chú bé trong bức tranh được miêu tả: một chú bé đang ngồi nhìn ra ngoài cửa sổ, nơi bầu trời trong xanh. Mặt chú bé như tỏa ra một thứ ánh sáng rất lạ. Toát lên từ cặp mắt, tư thế ngồi của chú không chỉ sự suy tư mà còn rất thơ mộng nữa.
Trả lời câu 8 (trang 69 SGK Ngữ văn 6 tập 2)
Phương pháp giải:
Đọc kĩ đoạn cuối truyện.
Giải chi tiết:
- Cảm xúc: khi đứng trước bức tranh được giải của em thì người anh ngỡ ngàng, rồi đến hãnh diện, sau đó là xấu hổ và muốn khóc.
- Thái độ: không còn xem thường mà thấy có lỗi với em.
- Hành động:
+ Giật sững người.
+ Bám chặt lấy tay mẹ.
+ Nhìn như thôi miên vào dòng chữ trên bức tranh: “Anh trai tôi”.
+ Không trả lời mẹ.
=> Tất cả những cảm xúc, thái độ, hành động của nhân vật "tôi" cho thấy người anh đã thay đổi cái nhìn về em, cậu cảm phục, xấu hổ và yêu quý em hơn không phải chỉ vì tài năng mà vì tấm lòng nhân hậu của em.
Câu hỏi cuối bài
Trả lời câu 1 (trang 70 SGK Ngữ văn 6 tập 2)
Phương pháp giải:
Từ nội dung văn bản, em tóm tắt thành đoạn văn khoảng 5 – 7 dòng.
Giải chi tiết:
Câu chuyện kể về người anh và cô em gái có tài hội họa - Kiều Phương. Cô em gái Kiều Phương có năng khiếu hội họa tiềm ẩn. Người anh trai đặt biệt hiệu cho cô bé là Mèo. Nhờ bé Quỳnh mà chú Tiến Lê- họa sĩ, phát hiện ra Kiều Phương có tài năng hội họa. Cả nhà đều vui mừng duy chỉ có người anh trai ghen tị, mặc cảm và luôn tìm cách xa lánh em gái. Trong một lần khi em gái đạt giải nhất trong kì thi vẽ tranh với bức tranh anh trai tôi, người anh mới nhận ra tấm lòng nhân hậu của em và tự thấy xấu hổ, hối hận về mình.
Trả lời câu 2 (trang 70 SGK Ngữ văn 6 tập 2)
Phương pháp giải:
Từ các chi tiết, liệt kê và so sánh sự khác nhau của hai nhân vật.
Giải chi tiết:
Trả lời câu 3 (trang 70 SGK Ngữ văn 6 tập 2)
Phương pháp giải:
Đọc kĩ các câu văn thể hiện hành động của người em và tâm trạng của người anh.
Giải chi tiết:
- Nhân vật người em thường được tái hiện qua hành động:
+ Sau khi có vẻ đã hài lòng, nó lôi trong túi ra ba bốn lọ nhỏ, cái màu đỏ, cái màu vàng, cái màu xong lục,... đều do nó tự chế.
+ Nó đưa mắt canh chừng rồi lại nhét tất cả vào túi sau khi cho màu đen nhọ nồi vào trong một cái lọ còn bỏ không.
+ Nó lao vào ôm cổ tôi, nhưng tôi viện cớ đang dở việc đẩy nhẹ nó ra. Tuy thế, nó vẫn kịp thì thầm vào tai tôi: "Em muốn cả anh cùng đi nhận giải".
- Nhân vật người anh thường được tái hiện qua tâm trạng:
+ Tôi luôn cảm thấy mình bất tài nên bị đẩy ra ngoài.
+ Những lúc ngồi bên bàn học tôi chỉ muốn gục đầu xuống khóc.
+ Tôi giật sững người.
+ Thoạt tiên là sự ngỡ ngàng, rồi đến hãnh diện, sau đó là xấu hổ.
+ Tôi không trả lời mẹ vì tôi muốn khóc quá.
- Ngôi kể: rất thích hợp với chủ đề, hơn nữa để cho sự hối hận được bày tỏ một cách chân thành hơn, đáng tin cậy hơn.
Trả lời câu 4 (trang 70 SGK Ngữ văn 6 tập 2)
Đọc phần 5 và trả lời các câu hỏi:
a) Tại sao người anh “muốn khóc quá”?
b) Câu nói "Không phải con đâu. Đẩy là tâm hồn và lòng nhân hậu của em con đấy!" cho em hiểu gì về người anh?
c) Điều gì đã tạo nên sự bất ngờ cho kết thúc truyện?
Phương pháp giải:
Đọc lại phần (5), chú ý tâm trạng người anh và trả lời.
Giải chi tiết:
a. Người anh muốn khóc vì cậu cảm thấy ân hận trước những hành động của mình khi nhìn thấy bức tranh vẽ chính mình.
b. Câu nói "Không phải con đâu. Đẩy là tâm hồn và lòng nhân hậu của em con đấy!" cho em hiểu rằng thực ra bản chất của người anh không xấu, người anh cảm nhận được tâm hồn và lòng nhân hậu của người em, nhận thấy tình cảm của em gái dành cho mình và từ đó thấy bản thân mình thấy xấu.
c. Điều bất ngờ chính là từ bức tranh của người em gái, về tình cảm của người em dành cho anh, và sự xấu hổ của người anh lúc này.
Trả lời câu 5 (trang 70 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Phương pháp giải:
Đọc kĩ câu văn và trả lời.
Giải chi tiết:
- Cuối truyện, tác giả viết: “Tôi nhìn như thôi miễn vào dòng chữ đề trên bức tranh: “Anh trai tôi". Vậy mà dưới mắt tôi thì...".
- Nội dung của dấu ba chấm: Vậy mà dưới mắt tôi thì lại đối xử với em ấy không ra gì.
- Dấu ba chấm ở đây thể hiện sự nghẹn ngào, không nói nên lời của người anh và qua đó cũng thể hiện sự hối hận của người anh vì đã từng đố kị với em.
- Em đã từng có tâm trạng ấy rồi, đó là khi em hiểu lầm và nghĩ xấu về một người nào đó nhưng thực sự họ lại là một người tốt. Sau đó em đã thay đổi suy nghĩ của mình.
Trả lời câu 6 (trang 70 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Phương pháp giải:
Từ nội dung truyện, rút ra bài học cho cuộc sống của chúng ta.
Giải chi tiết:
- Tác phẩm có ý nghĩa giáo dục nhân cách gợi ra những điều sâu sắc về mối quan hệ, thái độ, cách ứng xử giữa người này với người khác trong cuộc sống hàng ngày. Đó có thể là tình bạn, tình an hem.
- Tình cảm trong sáng, nhân hậu bao giờ cũng lớn hơn, cao đẹp hơn lòng ghen ghét, đố kị. Không nên đố kị, ghen ghét trước tài năng của người khác mà cần phải biết vượt qua tất cả những mặc cảm, tự ti để vượt qua chính mình.
