I. Nhân vật ông lão
- Gia cảnh khó khăn: ở trong một túp lều nát trên bơ biển, ngày ngày chồng đi thả lưới, vợ ở nhà kéo sợi.
- Tính cách: hiền lành, nhân hậu đến nhu nhược.
+ Khi bắt được cá, nghe cá kêu van đã thả cá ra và không đòi gì cả "Ta không đòi gì cả, ta cũng chẳng cần gì.".
+ Trước những lời mắng mỏ, đòi hỏi của vợ: răm rắp làm theo, không dám trái ý cũng không phản kháng.
→ Vì tính cách nhu nhược mà ông không dám làm trái ý vợ kể cả những điều đó khiến ông đang làm trái với lời nói ban đầu với cá vàng "Ta không đòi gì cả, ta cũng chẳng cần gì.".
II. Nhân vật mụ vợ
- Là một người phụ nữ đòi hỏi:
+ Lần 1: máng lợn mới.
+ Lần 2: ngôi nhà rộng.
+ Lần 3: làm nhất phẩm phu nhân.
+ Lần 4: làm nữ hoàng.
+ Lần 5: làm Long Vương bắt cá vàng hầu hạ.
- Là người phụ nữ vô ơn bạc nghĩa:
+ Lần 1: mắng chồng là đồ ngốc.
+ Lần 2: quát to hơn - đồ ngu.
+ Lần 3: mắng và bắt chồng quét chuồng ngựa.
+ Lần 4: nổi trận lôi đình, đuổi chồng.
+ Lần 5: nổi cơn thịnh nộ, sai người đi bắt chồng.
➞ Sự tăng tiến về những đòi hỏi cũng đi kèm với sự độc ác, vô ơn của mụ vợ.
- Kết cục: "mụ vợ đang ngồi trước cái máng lợn sứt mẻ"
→ Sự trừng trị trước những người tham lam, vô ơn.
III. Nhân vật biển cả và cá vàng
- Nhân vật biển cả:
+ Lần 1: gợn sóng êm ả.
+ Lần 2: đã nổi sóng.
+ Lần 3: nổi sóng dữ dội.
+ Lần 4: nổi sóng mù mịt.
+ Lần 5: nổi sóng ầm ầm.
→ Sự giận dữ tăng tiến trước những đòi hỏi vô lý, tham lam của mụ vợ.
➞ Phản ứng của biển cả cũng chính là thái độ của nhân dân, trời đất trước thói xấu của mụ vợ.
- Nhân vật cá vàng:
+ Cá vàng đáp ứng tất cả các yêu cầu của ông lão. → Cá vàng tượng trưng cho khả năng kì diệu của con người.
+ Cá vàng trả ơn ông lão, nhưng sau đó vì sự đòi hỏi không biết điểm dừng của mụ vợ nên đã tước đoạt lại hết tất cả. → Cá vàng đại diện cho lòng tốt, cái thiện. Tượng trưng cho công lí xã hội: thưởng người hiền, phạt người ác.
➩ Mô-típ: Cái kết có hậu.
