I. Long Quân cho mượn gươm thần
- Hoàn cảnh:
+ Đất nước bị giặc Minh đô hộ hung bạo → Khiến lòng dân căm hận, nhân dân vào cảnh lầm than.
+ Nghĩa quân Lam Sơn nổi dậy khởi nghĩa nhưng còn non yếu → Chưa thành công.
→ Long Quân cho mượn gươm thần giết giặc (chi tiết kì ảo).
⇒ Việc bảo vệ bờ cõi của dân tộc, trừ gian diệt bạo của nghĩa quân Lam Sơn được tổ tiên, thần linh giúp đỡ.
- Diễn biến: Đây là một chi tiết kì ảo.
+ Lê Thận nhặt được lưỡi gươm dưới nước.
+ Khi Lê Lợi đến nhà Lê Thận, thanh gươm chợt sáng lên hai chữ ''Thuận thiên''.
+ Lê Lợi nhặt được chuôi gươm trên ngọn cây đa, tra vào thì vừa in.
+ ''Đây là ý trời có ý phó thác cho minh công làm việc lớn. Chúng tôi nguyện đem xương thịt của mình theo minh công, cùng với thanh gươm thần này để báo đền Tổ quốc!''.
⇒ Hai chữ ''Thuận thiên'' chỉ ý trời; việc Lê Lợi chỉ huy nghĩa quân, giành thắng lợi là được trời giúp, là chính nghĩa. Đồng thời cũng là việc thuận lòng dân, được nhân dân ủng hộ.
Việc lưỡi gươm tìm thấy ở dưới nước, chuôi gươm tìm thấy ở trên rừng mang ý nghĩa sâu sắc: thể hiện sự đoàn kết nhất trí, từ miền ngược đến miền xuôi, từ đồng bằng hay rừng núi đều quyết tâm đấu tranh chiến thắng kẻ thù.
- Kết quả:
+ Nhuệ khí của nghĩa quân ngày một tăng.
+ Họ xông xáo đi tìm giặc chứ không phải trốn tránh như trước.
+ Gươm thần mở đường cho họ đánh tràn ra mãi, đến lúc không còn bóng giặc nào trên đất nước nữa.
→ Nghệ thuật: chi tiết kì ảo, đối lập.
⇒ Nghĩa quân ta đã chuyển bại thành thắng, thể hiện tinh thần quyết đấu, kiên cường đấu tranh chống giặc.
II. Lê Lợi trả gươm thần
- Hoàn cảnh:
+ Quân ta đánh thắng giặc Minh.
+ Lê Lợi lên làm vua, dời đô về Thăng Long.
- Diễn biến:
+ Khi thuyền đến giữa hồ, có một con rùa tiến lại nhô đầu và mai lên khỏi mặt nước.
+ Lưỡi gươm treo trên người Lê Lợi động đậy.
+ Rùa Vàng ''Xin bệ hạ hoàn gươm lại cho Long Quân''.
+ Vua nâng gươm về hướng rùa, rùa đớp lấy và lặn xuống đáy.
→ Chi tiết tưởng tượng kì ảo.
- Ý nghĩa của sự việc trả gươm:
+ Ca ngợi tính chất toàn dân, chính nghĩa của cuộc khởi nghĩa.
+ Phản ánh tư tưởng yêu chuộng hòa bình của nhân dân ta.
+ Giải thích địa danh hồ Gươm (hồ Hoàn Kiếm).
