I. Tâm tư anh đội viên
- Hoàn cảnh:
+ Thời gian: trời đã về khuya.
+ Không gian: mái lều tranh "xơ xác", trời mưa "lâm thâm".
→ Lạnh giá, thiếu thốn, khó khăn.
- Lần thức dậy đầu tiên:
+ Thái độ: ngạc nhiên, băn khoăn đến khắc khoải, lo lắng vô cùng (khổ 1).
+ Hành động: nhìn và dõi theo những cử chỉ, hành động của Bác (khổ 2, 3, 4).
+ Tâm trạng:
- Mơ màng như nằm trong giấc mộng đẹp đẽ, ấm áp (khổ 5).
- Thổn thức, thì thầm xúc động (khổ 6).
→ Nghệ thuật:
+ Từ láy: mơ màng, bồn chồn, bề bộn.
+ Điệp từ "càng": diễn tả tình thương tăng cấp của anh đội viên với Bác.
- Ẩn dụ: "Người cha": Bác như người cha của mình, của dân tộc.
- So sánh: "Như nằm trong giấc mộng"; "Bóng Bác cao lồng lộng/ Ấm hơn ngọn lửa hồng": thể hiện tình cảm thân thiết, ngưỡng mộ của anh đội viên với Bác.
- Lần thứ ba thức dậy:
+ Hốt hoảng, giật mình, nằng nặc mời Bác ngủ.
+ Đồng cảm, thấu hiểu "Anh đội viên nhìn Bác/ Bác nhìn ngọn lửa hồng".
+ Niềm vui sướng khi hiểu được tấm lòng, sự vĩ đại của Bác "Lòng vui sướng mênh mông".
→ Nghệ thuật:
+ Từ láy "nằng nặc".
+ Đảo trật tự ngôn từ, lặp lại các cụm từ: Diễn tả tăng dần mức độ bồn chồn, lo lắng, tình cảm chân thành của anh đội viên với Bác.
➩ Tình cảm yêu kính của anh đội viên, cũng như của tác giả và toàn dân tộc Việt Nam với Bác.
II. Hình ảnh Bác Hồ
- Cử chỉ: đốt lửa, dém chăn, nhón chân nhẹ nhàng. → Sự lo lắng, chăm sóc ân cần, tình yêu thương của Bác với chiến sĩ.
- Hình dáng: vẻ mặt trầm ngâm, mái tóc bạc, ngồi đinh ninh, chòm râu im phăng phắc, bóng Bác cao lồng lộng. → Bác lặng trong những ưu tư, suy tư. Hình ảnh Bác vừa to lớn, vĩ đại vừa gần gũi, ân tình.
- Lời nói: Chú cứ việc ngủ ngon, không an lòng, thương đoàn dân công. → Tình cảm, lòng yêu thương bao la rộng lớn. Sự hi sinh vĩ đại, lo cho dân hơn cho mình.
→ Nghệ thuật:
+ Các từ láy gợi hình: trầm ngâm, nhẹ nhàng, lồng lộng.
+ So sánh, ẩn dụ.
- Khổ thơ cuối:
+ Điệp ngữ "Đêm nay" nhấn mạnh việc nhiều đêm không ngủ. → Bác thức là một lẽ
+ "Bác là Hồ Chí Minh" → Giọng thơ khẳng định: Bác là vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam.
➩ Tình cảm yêu thương bao la, sự vĩ đại của Bác với chiến sĩ, đồng bào và đất nước.
