I. Hành trình vào Hang Én
1. Dốc Ba Giàn
- Dài 2km.
- Dốc cao và gập ghềnh.
- Lối đi:
+ Đường đi khó khăn: đường mòn, vừa 1 người đi, khá trơn, nhiều chặng có cây cối giăng kín cản trở.
+ Sự phong phú của sinh vật: nhiều cây cổ thụ, trên thân nhiều loại tầm gửi, phong lan nở hoa, có nhiều loài động vật như sên, vắt, côn trùng, chim chóc...
=> Như khu rừng nguyên sinh.
2. Thung lũng Rào Thương
- Được bao quanh bởi con suối cùng tên:
+ Tiếng suối róc rách.
+ Nước trong vắt, mát lạnh, thấy cả làn đá cuội.
+ Nhiều quãng nhìn rõ cả đàn cá bơi liêu xiêu.
- Con đường nghe tiếng suối, tiếng chim, cây cối rậm rạp; thấy đàn cá, thấy những loài bướm đủ màu.
=> Như một giấc mộng đẹp.
3. Hang Én
- 3 cửa lớn:
+ Cửa trước 2 lớp, vòm cửa ngoài dẫn vào một sảnh chờ.
+ Cửa trong thấp hẹp, sát ngay dải sông ngầm rộng, sâu quá thắt lưng.
- Cách vào: lội qua sông -> trèo ngược vách đá -> vịn đá lần xuống dốc -> ngồi bè qua sông tới lòng hang.
II. Quang cảnh thiên nhiên
- Nơi rộng nhất 100m2, có thể chứa hàng trăm người.
- Trần hang cao tương đương tòa nhà 40 tầng (120m).
- Cửa 2 thông lên mặt đất như giếng trời đón khí và ánh sáng.
- Quãng sông ngầm êm đềm trước thềm hang chính, len các hang phụ chừng 4km rồi đổ ra cửa sau.
- Ở hang chính bờ sông cát mịn, nước mát, đáy toàn sỏi, đá đã bào nhẵn.
- Nhũ đá, măng đá, ngọc động giăng đầy vách núi, sàn hang... mà phải qua cả trăm triệu năm bào mòn, bồi đắp (Theo Lim-bơ).
- Bóng tối trùm kín lòng hang Én thì khoảng trời phía trên cửa hang thứ hai vẫn sáng rất lâu.
III. Thảm thực vật
- Én: Hồn nhiên cư ngụ và chưa biết sợ con người.
+ 4 bên dày đặc én.
+ Én bố mẹ tấp nập đi, về, mải mớm mồi cho con.
+ Én anh chị rập rờn bay đôi.
+ Én con chấp chới vỗ cánh.
+ Én thiếu niên ngủ nướng.
+ Én xuống kiếm ăn, gãy cánh: ung dung mổ cơm trong tay con người, thản nhiên đi quanh lều.
+ Đàn én cuối cùng về hang khi nền trời đã sẫm hẳn.
+ Tiếng chim ríu rít như ru nhau, ru người,... đến cả đêm.
- Các loài khác:
+ San hô: Hàng trăm dải uốn lượn tạo tầng bậc, đọng đầy nước trong.
+ Trên dải hóa thạch sò, ốc, san hô,...
IV. Con người
- Trong lịch sử: Người A-rem ngày trước ở hang én, trứng chim là thực phẩm, giờ ra ngoài vẫn giữ hội ăn én, cũng có người bàn chan mỏng, ngón dẹt.
- Đoàn người hiện tại:
+ Đối với tôi, là một chuyến hành trình thú vị.
+ Sự tương tác với động vật: đàn bướm, chú én ngủ nướng, chú én bị gãy cánh,...
+ Ai nấy nhoài khỏi lều, chân trần chạy quanh sông rồi ngồi ngay bên bờ cát vực nước rửa mặt, hít căng lồng ngực không khí trong lành nơi đây.
